Prognose voor de uitslag van de historische TK-verkiezingen 2023

Leestijd: 4 minuten

Prognose voor de uitslag van de historische TK-verkiezingen 2023

Overeenkomst met 2002

Op vele manieren lijken de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 sterk op die van 2002.

• De zittende premier deed niet mee aan de verkiezingen.
• De drie regeringspartijen stonden er slecht voor in de peilingen. PvdA, VVD en D66 hadden in 1998 samen 97 zetels gehaald. Bij de verkiezingen verloren de drie partijen (met Melkert, Dijkstal en De Graaf als lijsttrekkers) 40% van hun aanhang. Ter vergelijking, de vier huidige regeringspartijen staan nu op een verlies van ongeveer 40%.
• Een nieuwe partij (LPF) leek de grootste te worden. Maar nadat Pim Fortuyn 9 dagen voor de verkiezingen werd vermoord daalde de voorkeur voor die partij fors en steeg de belangrijkste oppositiepartij, het CDA, naar 43 zetels. Balkenende werd premier.

Dynamiek van TK2023

Bij deze verkiezingen is het verlies van de vier regeringspartijen de belangrijkste motor van de electorale veranderingen. Leken in september degenen die zich van de regeringspartijen afkeerden zich vooral te richten op de steun voor Pieter Omtzigt/NSC en in mindere mate op PvdA/GroenLinks, dan is daar in de laatste 10 dagen een duidelijke kentering gekomen. Dat kwam vooral doordat vanaf 12 november (dan pas!) Geert Wilders wel bij de politieke discussies op televisie verscheen met als “hoogtepunt” het SBS-debat op 16 november.

Uit onze onderzoeken bleek al eerder dat de PVV een veel belangrijkere rol zou gaan spelen bij de verkiezingen dan tot vorige week door velen werd ingeschat. Namelijk het feit dat onder de potentiële kiezers van NSC en VVD de afkeer voor een regering met PvdA/GroenLinks erin beduidend groter is dan de afkeer voor een regering met de PVV erin. Maar zolang Geert Wilders niet op tv verscheen en aan de debatten ging/kon meedoen, bracht dat weinig electorale verschuivingen.

Maar toen hij wel verscheen, kon hij met name scoren met zijn standpunt op het vlak van migratie, die door een groot deel van de kiezers rechts van het midden wordt gesteund.

Steeds acceptabeler

Gecombineerd met het feit dat VVD en NSC zich afwijzend opstellen tegenover de PVV in de regering, is er een nieuwe dynamiek ontstaan onder het electoraat. Wilders is namelijk voor de kiezers in het midden en rechts van het midden steeds acceptabeler geworden. Omtzigt/NSC raakte het momentum kwijt en de PVV maakte in de laatste week een spurt door naar de kopgroep.

En doordat een reële mogelijkheid zich aandiende dat de PVV de grootste werd, kon PvdA/GroenLinks dat dreigende beeld voor de linkse kiezers gebruiken om meer stemmen weg te halen onder de linkse kiezers. Maar aan de andere kant werd dat ook een belangrijk punt voor de kiezers aan de rechterkant van het politieke spectrum om de keuze van PVV te overwegen. Niet alleen om PvdA/GroenLinks tegen te houden om de grootste te worden, maar ook om de kans te verhogen dat de PVV wel in de regering komt!

Plat gezegd: het gaat er morgen vooral om of de afkeer van PvdA/GroenLinks-Timmermans bij de kiezers aan de rechterkant groter of kleiner is dan de afkeer van de kiezers aan de linkerkant van PVV-Wilders.

Het is daarbij belangrijk te beseffen dat de groep linkse kiezers in Nederland op dit moment beduidend kleiner is dan de groep rechtse kiezers. Maar daarentegen is er aan de rechterkant veel sterkere concurrentie dan aan de linkerkant. PvdA/GroenLinks zou morgen wel eens 2/3e van de stemmers links van het midden achter zich kunnen krijgen. Bij de PVV is dat hooguit ruim 1/3e.

Dit gevoel bij de kiezers zal ook invloed hebben op de opkomst. Zal die sterker stijgen in de steden met een groter aandeel linkse kiezers of juist in de gebieden waar veel meer rechtse kiezers wonen.

Overstappen

Aan de rechterkant is het ook de vraag in welke mate potentiële kiezers van VVD en NSC op het laatst toch overstappen naar de PVV om enerzijds PvdA/GroenLinks-Timmermans te stoppen en anderzijds de PVV in de regering te krijgen.

Deze kaart van de verwachte grootste partij per gemeente op basis van de peiling van vandaag laat het beeld van dit moment goed zien en geeft ook een indruk van de mogelijke impact van de hogere opkomst. En tegelijkertijd laat het ook zowel de polarisatie in Nederland goed zien en de verschillende bubbels die we in Nederland hebben.

De impact van strategisch stemmen

De verschuivingen binnen het electoraat en de afkerende opstelling van VVD en NSC tegen het regeren met de PVV heeft de deur geopend naar het strategisch stemmen, zoals hiervoor al is uiteengezet. En de uitslag morgen zal daar volledig door worden bepaald. De volgende grafiek laat zien wat de uitspraak is van de kiezers over de kans dat ze morgen een strategische keuze maken, die afwijkt van hun huidige partij van voorkeur.

Besef daarbij dat bovenste grafiek met D66, PvdD, SP en Volt bij elkaar circa 20 huidige zetels betreft. Maar de onderste met NSC, VVD, BBB en FVD betreft ruim 50.

Als in werkelijkheid van beide groepen kiezers 10% de strategische keuze maakt en overstapt, betekent het dat PvdA/GroenLinks er 2 zetels bij krijgt en de PVV 5.

Dat houdt in dat de PVV meer zal kunnen profiteren van strategische stemmers. En als de PVV stemmers morgen goed opkomen is daarmee de kans groter dat de PVV de grootste wordt.

Slotpeiling en prognose

Op basis van ruim 6.000 ondervraagden die vandaag zijn ondervraagd is dit onze slotpeiling en op basis hiervan onze prognose.

De marges van de drie grootste partijen vallen over elkaar heen. Dus ieder van de drie kan de grootste worden. Maar gezien de invloed van de strategische stemmers, en de trend van de afgelopen dagen staat de PVV er het beste voor om de grootste te worden en heeft de VVD de grootste kans om derde te worden.

U heeft zojuist gelezen: Prognose voor de uitslag van de historische TK-verkiezingen 2023

Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.