Onder de electorale motorkap

Leestijd: 5 minuten

Onder de electorale motorkap

Grote verschuivingen zijn vooral cosmetisch

Ook als bij verkiezingsuitslagen grote verschuivingen voorkomen, zoals we ook weer op 15 maart jl. hebben gezien, zijn de onderliggende electorale verschuivingen minder groot dan men zou denken. Maar dan moet er niet per partij apart gekeken worden, maar naar blokken kiezers in het electoraat. Die hebben een voorkeur voor meer dan één partij, maar tijdens de verkiezingen mogen ze er maar één van kiezen.

In dit artikel wordt een indruk gegeven van die blokken en hun voorkeuren. Het geeft meer inzicht in hoe de electorale verhoudingen liggen en binnen welke marges er verschuivingen in het electoraat kunnen optreden.

Via een recent uitgevoerd onderzoek onder meer dan 5000 ondervraagden via Peil.nl brengen we dit in kaart voor de grootste politieke blokken.

Dat gebeurt door voor een aantal (mogelijke) partijen aan te geven hoe groot de kans is dat men er op stemt als er nu Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn. Bij de grafieken die volgen ziet u cijfers van degenen die zeiden het zeker te zullen stemmen of die partij/groep een grote of vrij grote kans te geven op een stem. Het wordt afgezet naar een scala van kenmerken.

Overzicht

We hebben dat niet gedaan voor alle mogelijke partijen of alle mogelijke combinaties, maar ten behoeve van de overzichtelijkheid een zevental (GroenLinks+PvdA, D66, CDA, Lijst Omtzigt, VVD, BBB en PVV). Door de wijze van vraagstelling is het goed mogelijk dat een respondent meerdere partijen/groepen een (vrij) grote kans geeft. Plus dat er ook nog kiezers zijn die geen van deze groepen een kans geven. (Dat is minder dan 25%) en kiezers die nooit opkomen (naar schatting 10%).

Er is dus geen sprake van het kunnen optellen van de stemkansen cijfers van de diverse partijen/groepen. Uit de grafieken is bijvoorbeeld goed op te maken dat veel mensen zowel BBB als Lijst Omtzigt een (vrij) grote kans geven op een stem. Hoe dat bij een verkiezing uitvalt hangt dan erg van de situatie van dat moment af en de aanloop naar die verkiezingen.

Door het afzetten van de uitkomsten tegen een groot aantal kenmerken kan een goed inzicht gegeven worden in hoe de positie is van de verschillende politieke partijen/groepen ten opzichte van het electoraat. En binnen welke marges verschuivingen in het electoraat kunnen voorkomen.

Totaalcijfers

Dit zijn de totaalcijfers voor de gemeten 7 partijen/groepen. Een Lijst Omtzigt wordt door 29% van de kiezers aangegeven als een partij die ze een (vrij) grote kans geven op een stem. BBB scoort 25%. VVD, GroenLinks+PvdA, en PVV scoren ieder 15%, D66 10% en CDA nog maar 6%.

De volgende grafiek laat zien hoe de relatie is tussen de keuzes op deze 7 partijen/groepen partijen onderling.

Bij de cijfers boven de 10% is er dus een forse concurrentie tussen die partijen.

• BBB en Lijst Omzigt kennen een grote overlap. Van degenen die BBB een (vrij) grote kans geven, geeft 65% ook Lijst Omzigt een (vrij) grote kans en andersom is dat 48%.
• PVV kent ook een grote concurrentie met BBB en Lijst Omzigt. Maar het lijkt erop dat PVV meer last heeft van die andere twee dan andersom.
• Tussen GroenLinks+PvdA en D66 zien we ook vrij hoge waardes met D66 nu in een ongunstige positie t.o.v. GroenLinks + PvdA.
• Goed te zien is dat de positie van CDA en VVD electoraal moeilijk is. Wel forse concurrentie van BBB en Lijst Omzigt, maar beduidend minder andersom. VVD lijkt de richting op te gaan van PvdA en CDA.

Demografische kenmerken

Ten aanzien van een aantal demografische kenmerken zien we forse verschillen in voorkeuren.

Leeftijd

• GroenLinks+PvdA scoort duidelijk beter bij de leeftijdsgroep onder de 35 jaar dan bij de andere leeftijdsgroepen (25% tegen 8% bij de groep tussen 55 en 64 jaar).
• Lijst Omtzigt doet het beter bij de ouderen dan bij de jongeren (maar is bij de groep onder de 35 jaar nog wel even groot als GroenLinks+PvdA).
• BBB doet het beter bij de leeftijdsklassen tussen 35 en 65 dan bij de jongeren en ouderen.
• CDA doet het eigenlijk over de hele linie slecht. Ook bij de ouderen, waar ze het 15 jaar geleden nog heel goed deden.

Inkomen

• Zowel VVD als D66 doen het duidelijk beter bij de hogere inkomens dan de lagere inkomens.
• Het gemiddelde inkomen is bij de Lijst Omzigt wat lager dan bij BBB.
• PVV heeft het zwaartepunt bij de laagste inkomens

Opleidingsniveau

De verschillen naar opleiding zijn fors:

• BBB, Lijst Omtzigt en PVV doen het beduidend beter bij degenen met een lage opleiding dan bij degenen met een hoge opleiding.
• Bij D66 en GroenLinks+PvdA is het andersom.

Werkzaamheid

Deze grafiek laat zien hoe de verschillen zijn naar het soort werkzaamheid van de respondent.

• BBB, VVD en Lijst-Omtzigt zijn de partijen voor de ondernemers
• Bij de ZZP-ers komt daar ook de PVV bij.
• Er is een groot verschil tussen de keuzes van gepensioneerden en studerenden. De eerste groep kiest het meest Lijst Omzigt en BBB. De tweede groep GroenLinks+PvdA en D66.

Politieke kenmerken

Gestemd bij TK2021

Deze grafiek laat de cijfers zien van de kiezers bij de Tweede Kamerverkiezingen 2021. Goed te zien is hoe sterk CDA en D66 zijn teruggezakt bij de eigen kiezers uit 2021. Ook is te zien dat de combinatie GroenLinks+PvdA het beter doet bij de kiezers van GroenLinks uit 2021 dan bij die van de PvdA van toen.

 Gestemd bij PS2023

In dit overzicht zien we andere partijen dan bij het overzicht van TK2021. Dat is mede omdat het aantal ondervraagden van die partijen groter is dan van die van 2021.

Links-rechts schaal

De links-rechts schaal laat nog steeds grote verschillen zien in uitslagen. Wel valt te zien dat de Lijst Omtzigt het meest verspreid is over links en rechts.

Kansenindicator

De twee vragen van de kansenindicatoren laten ook duidelijke verschillen zien of “men al dan niet zich zorgen maakt over de financiële toekomst” en of “men vindt dat de laatste jaren men meer kansen ziet of bedreigingen”.

Media

Ten slotte hebben we een overzicht naar de krant die men regelmatig leest. Het is duidelijk dat er een groot verschil is tussen deze zeven media:

• Telegraaf: BBB, Lijst Omtzigt, VVD en PVV
• AD/Regionaal: Lijst Omtzigt, BBB en VVD
• De Volkskrant: GroenLinks+PvdA, D66 en Lijst Omtzigt
• NRC: GroenLinks+PvdA, D66, VVD, Lijst Omtzigt
• Parool: GroenLinks+PvdA, D66, Lijst Omtzigt en VVD
• Trouw: GroenLinks+PvdA, Lijst Omtzigt en D66 (opvallend is daar de lage score van het CDA)
• FD: D66, Lijst Omtzigt en VVD

Opmerkelijk is dat bij deze media D66 die in heel Nederland 10% scoort, van de 7 media ruim boven die waarde scoort. Ook bij GroenLinks+PvdA zien we hoge scores bij vier van de zeven media. Aan de andere kant zien we dat BBB bij vijf van de zeven titels ruim lager scoort dan de landelijke cijfers. Lijst Omtzigt staat overal bij de eerste drie.

Niet alleen polarisatie

Hoewel er zeker sprake is van polarisatie voor GroenLinks+PvdA+D66 aan de ene kant en de PVV aan de andere kant op de meeste kenmerken is het opvallend dat Lijst Omtzigt en BBB dat veel minder hebben. Zij kennen forse aanhangen bij de meeste groepen die in dit overzicht getoond worden.

Daarnaast valt ook goed te zien dat de VVD dezelfde weg lijkt op te gaan als PvdA en CDA dat gingen. De aantrekkingskracht van die partij is fors afgenomen en de vraag is wat er nog over blijft als ook Rutte geen lijsttrekker meer is.

De echte uitslag van de volgende verkiezing wordt hiermee niet voorspeld. Besef namelijk dat deze 7 partijen/groepen al 115% bij elkaar scoren. En dat de andere partijen, die niet in het onderzoek zijn opgenomen, bij elkaar ook zeker nog 35% scoren. Dat houdt in dat het vooral bij de verkiezingen zal gaan om kiezers die jouw partij een (vrij) goede kans geven om te zetten in een echte stem en een andere mogelijke partij die men ook een grote kans geeft niet te gaan kiezen.

Cruciaal bij de volgende verkiezingen wordt daarbij natuurlijk wel wat Pieter Omtzigt gaat doen. Of hij wel of niet meedoet aan de verkiezingen en op welke wijze zal een grote impact hebben op de uitslag.

U heeft zojuist gelezen: Onder de electorale motorkap.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.