De contouren van de uitslag van woensdag zijn een voorbode van ingrijpende politieke veranderingen, die gaan komen. Steeds meer blijkt dat ons huidige politieke stelsel niet meer te handhaven is.
Lees volledig artikel: De grote gevolgen van de PS2023 verkiezingen
De grote gevolgen van de PS2023 verkiezingen
De contouren zijn duidelijk
Hoewel de verkiezingen nog moeten worden gehouden is het nu al mogelijk om te beschrijven hoe groot de impact van deze verkiezingen zal zijn. Ook zonder de exacte uitslag te kennen. (Dit is onze prognose).
Voor de politieke gevolgen in Den Haag is de uitslag van de Eerste Kamer het belangrijkst. En die contouren zijn duidelijk. BBB, VVD en GroenLinks+PvdA zullen de drie grootste partijen in de Eerste Kamer worden. De volgorde wordt woensdag, of beter gezegd bij de uiteindelijke verkiezing in mei, pas bepaald.
Maar belangrijker dan de volgorde zal het feit zijn dat de regeringspartijen samen zullen verliezen. Van de 32 zetels die ze nu hebben zullen ze onder de 30 gaan dalen. En dat zal dan met name te wijten zijn aan het CDA. De uitslag van die partij zal waarschijnlijk zelfs lager worden dan het niveau waarop de PvdA in 2017 terecht gekomen is. In geen enkele gemeente zal het CDA eindigen boven BBB.
De regeringspartijen zullen het blok PvdA/GroenLinks nodig hebben om een meerderheid in de Eerste Kamer te halen. Het is zelfs niet uitgesloten dat die combinatie samen geen 38 zetels haalt.
Destabiliserend voor de regering
Twee componenten zullen destabiliserend zijn voor de regering.
- Het record dieptepunt van het CDA.
- Dat de regering alleen nog maar iets door de Eerste Kamer krijgt met instemming van de combinatie GroenLinks/PvdA.
De toekomst van het CDA
Het zal onvermijdelijk zijn dat met de verwachte uitslag van het CDA er onrust binnen die partij gaat komen. Over zowel het leiderschap van die partij als de koers. Veel lokale en regionale politici van het CDA zullen zich achter de oren krabben ten aanzien van wat de toekomst zal brengen en hoe zij verder moeten. Dat zal de stabiliteit van de regering niet ten goede komen.
De macht van GroenLinks/PvdA
Dat voor ieder belangrijk besluit de regering de goedkeuring nodig heeft van GroenLinks/PvdA zal de achterban van de VVD (en van het CDA) niet blij maken, om het eufemistisch te zeggen. Het versterkt de positie van D66 nog verder in het kabinet. Ook dat zal de spanning binnen het kabinet doen toenemen.
Wat gaat er gebeuren?
De zwakke electorale positie van de vier regeringspartijen zou een val van het kabinet op zichzelf niet logisch maken, vanuit het belang van ieder van die partijen. Maar de geschiedenis leert, dat dit een val van een kabinet niet steeds verhinderd heeft. Het zal namelijk binnen de regering steeds moeilijker worden tot een besluitvorming te komen waar alle vier de partijen plus GroenLinks/PvdA achter staan.
Plus dat als GroenLinks/PvdA echt de grootste in de Eerste Kamer zullen gaan worden dan zou het kunnen zijn dat zij wel een belang hebben bij de val van het kabinet en dus hun huid extra duur verkopen. In ieder geval heeft die combinatie geen incentive om de regering echt te helpen om interne spanningen te overwinnen door compromissen aan te gaan. Compromissen, die ook de eigen electorale positie van de combinatie bij de volgende verkiezingen zou kunnen aantasten.
Als de uitslag van de verkiezingen niet enorm afwijkt van de prognoses dan acht ik de kans heel klein dat dit kabinet de eindstreep in 2025 haalt. Ik zou het al bijzonder vinden als het kabinet eind van dit jaar er nog zou zitten.
En dan?
Het trieste is dat ons politiek stelsel niet meer past bij de samenleving van de 21e eeuw. Dus mocht het kabinet vallen dan zal de verkiezing niet echt een uitkomst bieden. Cruciaal daarbij is namelijk dat de nieuwe Eerste Kamer tot 2027 blijft zitten. En dat maakt de kans klein dat er bij nieuwe Tweede Kamerverkiezingen, wanneer ze dan tussen nu en 2025 worden gehouden, werkbare meerderheden ontstaan die in beide Kamers hetzelfde zullen zijn.
Daarbij is er ook nog een belangrijke “dark horse”. Wat gaat Pieter Omtzigt doen bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen? Om in de volgende Tweede Kamer te kunnen zitten moet hij op een lijst staan. Een nieuwe partij? Of op een lijst van een andere partij?
Op dit moment zou Pieter Omtzigt zelf goed zijn voor circa 30 zetels. De partij die daar de meeste last van zal krijgen is BBB, waarvan op dit moment rond de helft van de kiezers zegt liever op een lijst Omtzigt te stemmen, als die mee zou doen.
Maar ook als Pieter Omtzigt aan die verkiezingen mee doet en daarbij de winnaar zou worden van de volgende Tweede Kamerverkiezingen gaat het nog steeds om meerderheden in zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer, zodat ook dan de bestuurbaarheid van het land uiterst ingewikkeld zal zijn.
Het werkt niet meer
Ik hoop intens dat nu eindelijk politiek Den Haag, inclusief de parlementaire pers, inziet dat het huidig systeem niet meer werkt en dat het in ieders belang is om zo snel mogelijk naar een nieuw stelsel over te stappen. Niet door wat kleine aanpassingen te verrichten, die slechts noodverbanden zijn, maar door fundamentele andere stappen te nemen.
In de sterk gepolariseerde wereld waarin we nu leven, met grote donkere wolken die boven ons hoofd hangen, is het laatste wat we kunnen gebruiken een politiek en bestuurlijk stelsel dat steeds meer verlamd raakt en geen oplossingen meer kan bieden.
(Al in juni 2022 schreef ik dit artikel “De voorschokken van een aardbeving“, toen BBB voor het eerst nog maar 3 zetels achter stond op de VVD. Het is interessant om die nog een keer terug te lezen).
Woensdagavond vanaf 20:45 uur verzorg ik samen met De Nieuwe Wereld een uitslagenavond via Salto tv en de youtube kanalen van o.a. Maurice.nl en De Nieuwe Wereld. De binnenkomende uitslagen per gemeente zullen real-time geanalyseerd worden en wat het betekent voor de einduitslag. Dit is al een soort voorbeschouwing.
U heeft zojuist gelezen: De grote gevolgen van de PS2023 verkiezingen.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Blijf onze site steunen met af en toe een kleine donatie. Klik hier.
