Er wordt inmiddels over Covid-19 gesproken alsof het nog maar een griepje of een verkoudheidje is. Vanuit medisch oogpunt kunnen wij daar niet goed een oordeel over vellen, maar wel kunnen we kijken naar de cijfers. Zowel in Nederland als internationaal en als dat zo is, sinds wanneer zou dat dan zijn? En doen we het hier beter of slechter dan in andere landen?
Lees volledig artikel: Is de Corona-epidemie te vergelijken met een Influenza-epidemie?
Is de Corona-epidemie te vergelijken met een Influenza-epidemie?
Een andere aanpak van de cijfers
Voordat we gaan vergelijken, laten we eerst nog eens onze nieuwe presentatie van de sterftecijfers zien. We hebben hierover al eerder geschreven in ons artikel Oversterfte breekt alle records. Hierin hebben we twee zaken aangepast die we nog even kort uitleggen.
Als eerste hebben we het begrip meersterfte geïntroduceerd. Op het Coronadashboard vinden we een grafiek waarin we kunnen zien hoeveel mensen er per week zijn overleden in vergelijking met het verwachte aantal overlijdens voor de betreffende week. Als dat aantal groter is dan een zekere marge, dan spreken we van oversterfte. Blijft dat aantal er binnen, dan is er geen oversterfte. Het verschil tussen het verwachte aantal en het werkelijke aantal noemen wij voortaan de meersterfte.
Een belangrijke aanpassing die we hebben gedaan, is het berekenen van de grafieken van augustus t/m juli van het opvolgende jaar. Op deze wijze wordt in één grafiek een compleet griepseizoen bij elkaar genomen. Het maakt dan niet meer uit of de griep al in december kwam of pas in februari.
Wat we vervolgens kunnen doen, is de wekelijkse meersterfte totaliseren (“cumuleren”), zodat we voor elke week een totale meersterfte hebben tot aan die week. Als we datzelfde ook doen voor de 5 jaren voordat corona verscheen, krijgen we een indruk hoe de verschillen tussen die jaren zijn en kunnen we zo een nieuwe bandbreedte per week berekenen. In ons artikel hebben we dat uitgebreider uitgelegd, waarbij we onder andere deze grafiek lieten zien:
Wat opvalt is dat de volgens deze methode berekende bandbreedte eerst groter wordt, maar vanaf april weer kleiner. Dat komt omdat in april de griep voorbij is en de mensen die toch al een zwakke gezondheid hadden, dan al deels door de griep zijn overleden. In een jaar zonder griep, zouden deze mensen later dat jaar zijn overleden. Wat je ook altijd ziet is dat na een flinke griepgolf met oversterfte, een periode met ondersterfte volgt.
Corona vergeleken met griep in 2018
In ons artikel Oversterfte breekt alle records hadden we de griep uit het seizoen 2017-2018 al opgenomen, maar we gaan hier nu eens specifiek naar kijken. Het RIVM heeft hier een speciale flyer over gemaakt, waarin we lezen dat er 9500 mensen aan de griep zijn overleden. Maurice heeft twee jaar geleden een artikel geschreven, waarin corona vergeleken werd met dat bewuste griepseizoen.
In deze grafiek hebben we de meersterfte in het seizoen 2017-2018 (geel) afgezet tegen het seizoen 2019-2020 met daarin dus de eerste corona golf (paars).
Als we naar het globale verloop kijken, dan zien we een opvallende overeenkomst tussen beide seizoenen. Alleen lijken de cijfers voor corona hoger dan die van de griep van 2018. Zoals te lezen in de flyer van het RIVM overleden er 9.500 mensen aan de griep in 2018 en aan corona 10.000 tot augustus 2020. Nauwelijks meer dus, maar in een kortere tijd. Wel is er een flink verschil in de meersterfte. In het corona jaar 6.500 en in 2018 “slechts” 3.500. Zowel in 2018 als 2020 zien we na de golf zelf de gebruikelijke ondersterfte, die de lijn weer laat dalen. Het feit dat er in de eerste golf een grotere oversterfte was, lijkt verklaard te worden uit het feit dat er aan corona meer gezonde mensen overleden dan aan de griep.
Met 10.000 overlijdens in de eerste golf lijkt corona dus cijfermatig op griep, dat 9.500 overlijdens telde. Natuurlijk is het wel zo dat de eerste golf is afgekapt door een combinatie van redenen, maar toch zien we het verloop dat we bij een normale griep epidemie zien: een flinke stijging van het aantal overlijdens, gevolgd door een daling en ondersterfte.
De volgende jaren
Daar waar de eerste golf regelrecht “uit het boekje” was, zag het er in de daarop volgende twee jaren volstrekt anders uit zoals in deze grafiek te zien is.
De rode lijn is het seizoen 2020-2021, die begint met de voortzetting van de eerste golf. Deze werd in mei 2020 tot staan gebracht door het feit dat we massaal thuisbleven en het aanbreken van het voorjaar. De Alpha variant verlengde eind 2020 de tweede golf tot medio februari 2021 en we zien dan in maart de ondersterfte ontstaan zoals we die ook kennen van de Influenza-epidemieën.
In maart 2021 komt ook de vaccinatie op stoom en we zien dan kort daarop de meersterfte weer stijgen, terwijl we eigenlijk verwachten dat we de rest van het seizoen met een ondersterfte te maken zouden moeten hebben. Of de vaccinatie ook daadwerkelijk de oorzaak is voor deze kentering is nog steeds niet bewezen.
Het seizoen 2021-2022 (de blauwe lijn) begint met in september de komst van een nieuwe variant. Het zo vroeg verschijnen van een respiratoir virus is ook nieuw. We zien dat in de blauwe lijn als een bult met de top eind 2021.
In december 2021 komt de Omikron variant, die een totaal andere wending aan de epidemie geeft. Nog maar een veel kleiner deel komt in het ziekenhuis terecht of overlijdt. Tot nu toe nog geen 2000 overlijdens als gevolg van één van de Omikron varianten. Zelfs de lijn van meersterfte blijft dalen!
Door het alweer uitblijven van Influenza in 2022, krijgen we weer het beeld van ondersterfte tot maart 2022, waarna de trend van onverklaarde oversterfte zich weer voortzet met 35-45 extra overlijdens per dag. Dit is een beeld dat we tot nu toe nog nooit hebben gezien bij andere epidemieën en in die zin verschilt deze periode nu dus fundamenteel van andere epidemieën.
Inmiddels lijkt de oversterfte weer af te buigen en is inmiddels ondersterfte, maar het is nog maar een trend van de laatste weken. De komende weken zal moeten uitwijzen of deze trend doorzet. Nu er sinds maandag weer wordt gevaccineerd, zal duidelijk worden of vaccinatie een rol speelt bij de oversterfte.
Andere landen
Interessant is het om onze cijfers te vergelijken met die van andere landen. Oversterfte is er in vrijwel alle landen zoals we in dit plaatje kunnen zien:
Bij het vergelijken met andere landen hebben we onze keuze laten vallen op twee Europese landen met een vergelijkbare bevolkingsopbouw, maar met extreem verschillende benaderingen als het gaat om de toegepaste maatregelen: Frankrijk en Zweden. In het kort waren dit de verschillen:
- Zweden paste de strategie van groepsimmuniteit toe. Vrijwillige maatregelen waarbij een beroep werd gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de bevolking. Basisscholen bleven open.
- Frankrijk had een strenge lockdown en een streng vaccinatiebeleid. Vanaf 17 maart 2020 een verbod de straat op te gaan. Formulieren invullen om de deur uit te mogen. Culturele instellingen etc. gesloten.
Nederland zat wat maatregelen betreft dus dicht tegen Frankrijk aan.
Laten we eerst eens naar het aantal overlijdens in deze drie landen kijken. Op OWID vinden we deze grafiek:
Als we naar de cijfers van Zweden kijken, valt op dat het verloop in de eerste golf veel vlakker is dan in Nederland en Frankrijk, maar ook dat de lijn wat langer doorstijgt (dat lijkt logisch als er vrijwel geen maatregelen zijn). Maar bij de komst van de Alpha variant eind 2020 is de stijging beduidend lager.
Wat het meeste opvalt is dat Nederland een veel lagere sterfte lijkt te hebben dan Zweden en Frankrijk. Maar dan moeten we ons realiseren dat Nederland de RIVM-cijfers instuurt bij OWID en dat die cijfers 40% te laag zijn zoals we ook in een eerder artikel hebben laten zien: CBS of RIVM, wie heeft de juiste cijfers?. Dus om goed te kunnen vergelijken, moeten we deze cijfers vermenigvuldigen met 1,66 en dan ziet het plaatje er al heel anders uit:
De rode stippellijn zijn de overlijdenscijfers zoals we die zelf hebben bijgehouden en die komen exact overeen met de OWID-cijfers. De blauwe lijn toont de gecorrigeerde cijfers en die zijn vrijwel identiek aan de Franse cijfers.
Nu zien we, ondanks de soepelere benadering, dat de Zweedse cijfers uiteindelijk lager uitkomen dan de Nederlandse en Franse cijfers en dat is opmerkelijk. Het wekt op zijn minst de suggestie dat maatregelen direct of indirect niet hebben geleid tot het beperken van het aantal overlijdens.
Oversterfte Frankrijk en Zweden
De verschillen in het aantal overlijdens tussen Zweden aan de ene kant en Frankrijk en Nederland aan de andere kant, zou je ook terug moeten zien in de meersterfte cijfers. Laten we eerst naar de cumulatieve meersterfte grafiek kijken (bron: André Redert):
Wat natuurlijk meteen opvalt, is dat hier nergens sprake is van oversterfte, alle lijnen blijven binnen de bandbreedte. Wel zien we het steile verloop gedurende de eerste golf (paarse lijn), maar dat leidt niet tot oversterfte, alles blijft binnen de bandbreedte. Ook na de tweede golf en de vaccinatie begin 2021 zien we geen enkele neiging dat de cijfers buiten de bandbreedte willen lopen. Integendeel, in het laatste jaar is er daar zelfs sprake van een lichte ondersterfte! In Zweden ziet corona er cijfermatig uit als een gewone griep!
In Frankrijk zien we in grote lijnen hetzelfde verloop als in Nederland, ondanks dat er in Frankrijk een wat groter deel van de bevolking zich heeft laten vaccineren, mede door het repressievere beleid in Frankrijk.
Ook hier dus een oversterfte die naar verhouding vrijwel gelijk is aan die in Nederland, terwijl ook daar inmiddels vrijwel geen overlijdens meer aan corona te betreuren zijn. Strengere maatregelen en ook een hogere vaccinatiegraad dan Nederland hebben geen verschil opgeleverd.
Conclusies
Als we naar de Zweedse (over)sterftecijfers kijken, dan doet Zweden het beter dan Nederland en Frankrijk, terwijl er daar veel minder overheidsmaatregelen waren. Er werd alleen een beroep gedaan op de individuele verantwoordelijkheid. Het sterfteverloop is daar niet anders dan bij een gemiddelde griepepidemie. Het aantal gezette vaccinaties is daar vergelijkbaar met andere landen, terwijl daar geen effect op sterfte te zien is, noch in positieve noch in negatieve zin.
In zowel Nederland als Frankrijk zien we eenzelfde beeld: de eerste golf ziet eruit als een gewone griepgolf, terwijl er vanaf het voorjaar 2021 constante oversterfte te zien is. In Nederland 35-45 overlijdens per dag en in Frankrijk een naar verhouding even groot aantal.
Dit schreeuwt om nader onderzoek. Wat heeft Zweden anders gedaan dan Nederland en Frankrijk, waardoor er daar geen oversterfte is en hier wel? Heeft het ontbreken van maatregelen de Zweden weerbaarder gemaakt? Is er meer vitamine-D geslikt? Was er een verschil in batches of wijze van toediening (aspiratie?) die het verschil vanaf 2021 maakte? Zijn dit de directe of inditecte gevolgen van lockdowns?
Het gebrek aan bereidheid om dit echt uit te laten zoeken is stuitend.
U heeft zojuist gelezen: Is de Corona-epidemie te vergelijken met een Influenza-epidemie?
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Blijf onze site steunen met af en toe een kleine donatie. Klik hier.
