Ze blijven proberen een rad voor onze ogen te draaien

Leestijd: 8 minuten

Wéér Marc Bonten

Gisteren zag je weer een aantal flagrante voorbeelden van de wijze waarop de experts proberen om ons een rad voor de ogen te draaien. Want als je de data en de feiten niet kent, zou je denken dat wat ze zeggen wijs is en waar.

In een NOS-journaalreportage (om 20 uur) werd aandacht geschonken aan het initiatief van Onverdeeld Open. Inmiddels zijn er circa 400.000 handtekeningen gezet op petities.nl en sinds vrijdagavond ligt die site er vaak uit wegens de enorme drukte.

Na de woorden van Mona Keijzer kwam Marc Bonten voor het tegengeluid, en het kostte me weer twee schoenen en een televisie. Dit was wat hij zei:

“De discussie wordt nu wel zeer ongenuanceerd, want er zijn situaties denkbaar dat de QR-code, net zoals in alle andere landen, een bijdrage kan leveren.

In een periode, waar minder mensen zijn besmet, kan het toegangsbewijs de besmettingen wel afremmen, zoals in september.
Als we dat toegangsbewijs toen heel goed hadden kunnen inzetten, hadden we de R-waarde toen op 1 kunnen houden een hele tijd en dan hadden we in december veel minder ziekenhuisopnames gehad.”

En als je op internet terugkijkt, is Marc Bonten altijd degene die op de rem trapt, waarschuwt, en daarbij zich weinig aantrekt van feiten en data. Want als cijfers naar beneden gaan, komt het door de juiste maatregelen, als ze omhoog gaan, komt het omdat we ons niet goed aan de maatregelen hebben gehouden. Ook Marion Koopmans waarschuwt nu op Twitter om het instrument niet weg te doen. Want… er kan altijd weer een nieuwe variant komen.

Niet stilstaan bij nadelige consequenties…

Om ook maar op enig moment stil te staan bij de nadelige consequenties van de maatregelen is echt een brug te ver voor OMT en RIVM.

Allereerst is de zin “net zoals in alle andere landen”  onzin, want er zijn -gelukkig- nogal wat landen die niet (meer) met de toegangscode werken. Maar daarnaast is er geen onderzoek beschikbaar, dat op basis van een vergelijkend onderzoek het netto effect heeft berekend van de werking van de toegangspas.

Wat er wel gebeurt, is dat er modelmatige berekeningen worden gemaakt, zodat je eruit krijgt wat je erin stopt. (Dus je aannames bepalen de uitkomst). De grote misvatting bij de toegangspas was en is, dat gevaccineerden anderen veel minder besmetten dan ongevaccineerden. Plus dat de effecten van die pas sterk verschillen al naar gelang de samenstelling van het publiek.

Wat helemaal een gotspe is, is de zin: “Als we dat toegangsbewijs toen heel goed hadden kunnen inzetten ….”

Bedoelt hij daarmee:”We hadden 2G moeten doen”? Of dat de opzet wel goed was, maar de uitvoering niet? Of dat we het ook hadden moeten toepassen in winkels, etc?

Je kunt natuurlijk allerlei maatregelen treffen, maar als het niet echt gedragen wordt in de samenleving, dan zal het nooit goed werken in de praktijk. Maar voor Bonten geldt dat niet.  Wel weet hij dat er nog voldoende kijkers/luisteraars zijn die hem nog wel geloven en blij zijn met zijn tegengeluid m.b.t. de actie OnverdeeldOpen. In hetzelfde item kwam dat al terug via een straatinterview, waar iemand zei dat hij blij was met de toegangspas, want daardoor wist hij dat als hij ergens naar binnen ging, de aanwezigen gevaccineerd waren.  (Die arme man begreep niet, dat hij juist een sterk argument gaf om die toegangspas te stoppen).

En natuurlijk ook het duo Van Dissel-Wallinga

Dat Bonten als arts microbioloog blijkbaar weinig kaas van data en modellen heeft gegeten heeft hij inmiddels wel bewezen. Maar dat probleem wordt extra groot als onze chef modelleur Wallinga zijn taak zo slecht vervult. Hij geeft vervolgens ruimte aan mensen zoals Bonten en Van Dissel om voor velen er nog bovenop een dusdanig beeld te schetsen dat zij denken dat het verstandig is de bestaande maatregelen niet of amper te versoepelen.

Op de NOS-website was er gisteren weer een interview met Van Dissel en modelleur Wallinga. Ik pak er een aantal fragmenten uit, om te laten zien, hoe het proces verloopt, waarin ze ons gevangen houden in hun ban.

In Denemarken hebben ze alle maatregelen – met uitzondering van testen, isolatie en quarantaine – losgelaten. Waarom kan het daar wel, en hier niet?

Wallinga: “Je ziet daar nog steeds dat de ziekenhuisopnames toenemen. Ik ken de situatie daar niet precies, maar als je de ziekenhuisopnames daar vertaalt naar Nederland dan is het echt extreem hoog. Dus het is wel een risicovolle stap.”

MdH: Het is triest als je de cijfers uit Denemarken op deze manier gebruikt, maar tegelijkertijd aangeeft de situatie daar niet precies te kennen. Je zou toch hopen dat het voor een modelleur heel belangrijk is om te weten wat er aan de hand is, voordat je die informatie gebruikt om het voor Nederland als een “risicovolle stap” te definiëren. Terwijl in Nederland de cijfers van de positieve testen door Omikron al sinds bijna zes weken sterk zijn gestegen, weten we dat in Nederland de ziekenhuisbezetting nu nog ruim lager  is dan begin januari.

Ze nemen een gok?

Van Dissel: “Wat ik hoor van de Deense collega’s is dat ze het daar heel belangrijk vonden dat de IC’s niet heel zwaar belast worden, en dat dat een belangrijk eindpunt was. Dat was daar de reden om hierin voorop te gaan. En je moet niet vergeten dat Denemarken een aantal weken voorloopt op de situatie in Nederland, en in die zin niet direct te vergelijken is.”

MdH: Het aandeel Omikron onder de Deense positieve testen loopt ongeveer 2 weken voor op die in Nederland. Met die kennis had Van Dissel al begin januari kunnen weten dat de IC-bezetting amper toenam. Toch heeft Van Dissel een presentatie gegeven half januari waarbij de IC-bezettting  zo hoog werd ingeschat (hoger dan het record van 1350 uit april 2020) dat Nederland maar beperkt afschaalde.

In Denemarken zijn de IC’s nooit in de problemen gekomen. In uw modellering van eind januari wordt er nog altijd rekening gehouden met zo’n 750 mensen op de IC in Nederland. Is dat niet veel te somber?

Wallinga: “Ik kan me voorstellen dat dat binnenkort blijkt. Maar we moeten eerst de gegevens zien. Als je kijkt naar landen in West-Europa, hoeveel positieve testen, ziekenhuis- en IC-opnames ze rapporteren, dat loopt gigantisch uit elkaar. Ik ben dan ook heel voorzichtig om te concluderen dat als het in een ander land redelijk laag is, dat het in Nederland ook zo zal zijn. Op dit moment krijgen we de gegevens van mensen die in Nederland met omikron zijn opgenomen binnen. Het zou heel goed kunnen dat het meevalt, maar dat moeten we eerst zien.”

Ook na weken van hoge testcijfers van Omikron zien we dat deze week de gemiddelde opname op de IC’s 13 per dag is.  Besef dat om op 750 personen te komen (wat hoger is dan de piek van Delta begin december) het aantal opnames per dag rond de 60 moet gaan worden. Er is dus voldoende informatie in Nederland beschikbaar  om te weten dat die 750 een sterke overschatting is. Zelfs de helft van dat getal lijkt zeer onwaarschijnlijk te zijn.

NOS: De adviezen van het OMT zijn gebaseerd op de scenario’s die Wallinga modelleert. Uit zijn laatste berekeningen concludeerde het OMT – voorafgaand aan de persconferentie van 25 januari – dat een versoepeling in de openingsuren mogelijk was, omdat de verpleeg- en IC-afdelingen in de ziekenhuizen de verwachte golf net aan zouden kunnen. Met de nieuwe gegevens waar Wallinga op dit moment mee rekent zouden de scenario’s er opnieuw gunstiger uit kunnen zien.

Als nu bijvoorbeeld blijkt dat ouderen omikron minder makkelijk krijgen, zal de verwachte golf dan minder groot zijn?

Wallinga: “Dit is één voorbeeld. Maar ook bijvoorbeeld wat de kans is om op de IC te komen na een ziekenhuisopname, de ligduur in een ziekenhuis, de ligduur op de IC, daar zijn we nog steeds bezig om dat iets preciezer te krijgen. Al die dingen samen zorgen natuurlijk wel voor verschuivingen.”

MdH: Besef dat deze berekeningen tot gevolg zullen hebben tot hoe laat de horeca open mag, of de theaters normaal open kunnen, of er meer dan een derde bezetting mag in stadions, of het nachtleven open mag. Maar terwijl cijfers in Nederland t.a.v. de zorgbelasting al heel duidelijk zijn is Wallinga nog steeds bezig.

Ter intermezzo even de cijfers die we hadden berekend en enkele dagen geleden gepubliceerd. Besef dat de meest recente cijfers voor de Omikron-periode zelfs gunstiger zijn geworden.

Volgende week vrijdag zal het OMT het kabinet opnieuw adviseren. Maar elke dag komt er nieuwe info binnen. Waarom niet nu opnieuw de scenario’s doorrekenen?

Van Dissel: “Dat doen we ook. Maar om niet te hoge verwachtingen te scheppen hebben we wel gezegd dat er enige tijd overheen gaat. (…) Maar we gaan natuurlijk niet drie weken wachten omdat we eerder drie weken hebben gezegd. Als eerder blijkt dat het beeld gunstiger is, dan laten we het ook niet na om dat door te geven.”

Anders dan in vorige golven worden er nu geen extra maatregelen genomen om het tij te keren. De golf zal pas weer dalen als er voldoende mensen zijn besmet, en de immuniteit in de samenleving zo groot is dat het virus zich minder snel kan verspreiden.

MdH: Als er een periode was aangegeven door de regering van maatregelen is er tot nu nog nooit een eerdere persconferentie geweest om maatregelen eerder te versoepelen. De cijfers zouden er nu wel aanleiding toe geven, maar ik heb weinig hoop op een persconferentie voor de 15e februari.

Valt wel te zeggen wanneer de piek in ziekenhuisopnames wordt bereikt? Uit uw laatste modellering valt op te maken dat het eind februari zal zijn.

Wallinga: “Dat zou heel goed kunnen. Het zit ergens in die buurt. De moeilijkste dingen in het model om te voorspellen zijn wanneer de piek is en hoe hoog die is. En we zitten nu in een situatie dat het nog onzekerder is.”

MdH: Omdat het blijkbaar zo moeilijk is,  komt Wallinga met cijfers die compleet onwaarschijnlijk zijn, maar wel bij het OMT en de regering alle alarmbellen laten afgaan. Twee groepen die niet bewezen hebben dat ze de cijfers echt kunnen doorgronden en naar waarde weten te schatten. Niet voor niets riep OMT-lid Jan Kluytmans afgelopen dinsdag dat er een ziekenhuisbezetting wordt verwacht van 5000 patiënten. Als dat cijfer over drie weken bereikt moet worden zouden we vanaf heden meer dan 750 nieuwe ziekenhuisopnames per dag moeten hebben. Het is nu onder de 200.

Als we nog meer versoepelen, is de golf ook sneller voorbij. Stel dat nu blijkt uit de nieuwste modellering dat de zorg in brede zin het aankan, wat er is dan nog op tegen om meer maatregelen los te laten?

Van Dissel: “We moeten natuurlijk niet vergeten dat het ook bij jongeren tot ziekenhuisopnames kan leiden. We hebben ook long covid, die we ook niet willen doen toenemen. Er zijn meerdere afwegingen dan alleen IC-opnames.”

MdH: Ook  hier gebruikt Van Dissel argumenten die niet deugen. De terechte vraag was, hoe meer we versoepelen, hoe sneller de golf voorbij is. Iedereen weet inmiddels dat de maatregelen nu hooguit zullen zorgen voor een lichte verschuiving van wanneer de piek er zal zijn. Maar het aantal mensen dat in de komende maanden met Omikron wordt besmet zal er niet hoger of lager door worden. Dus dan is long covid bij deze vragen hier een onzin argument.

U noemt long covid. Maar de vraag is of het in totaal tot meer besmettingen gaat leiden als er wordt versoepeld. Het gaat vooral sneller. Voor long covid maakt dat wellicht geen verschil.

Van Dissel: “Zeker. Maar het is ook zo dat we graag iedereen de kans geven om de boostervaccinatie te gebruiken. En als het aantal infecties heel hoog is in de bevolking, zorgt dat voor veel uitval op het werk, ook in de zorgketen. Uiteindelijk zijn er meerdere overwegingen. De vraag is of je het allemaal moet willen versnellen.”

MdH: Een terechte vraag dus. Maar dan komen er weer andere apen uit de mouw. De boostervaccinatie bijvoorbeeld. Inmiddels komt er steeds meer informatie beschikbaar dat de boostervaccinatie nog korter beschermt dan de tweede vaccinatie. Ook dan is het juist een verstandig beleid – zeker bij anderen dan ouderen/kwetsbaren, die al geboosterd zijn, om de infectie te accepteren, waardoor er een betere en langduriger bescherming is. (En in de tussentijd mensen te adviseren om hun vitamine D-niveau omhoog te brengen, omdat die, zoals dit onderzoek laat zien, een zeer goede bescherming biedt tegen ernstige ziekte).

Hoe lang duurt dit nog?

Wanneer komt het moment dat ook de media zich realiseren hoezeer wat Bonten, Wallinga en Van Dissel zeggen, losgezongen is van de realiteit? En dat ze hiermee eigenlijk alleen proberen onnodige maatregelen langer in stand te houden door bewust in te spelen op de angst die toch nog bij velen leeft.

U heeft zojuist gelezen: Ze blijven proberen een rad voor onze ogen te draaien.

Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.

Steun onze site, door af en toe een (klein) donatie. Het is nog steeds nodig, als mensen als Bonten, Wallinga en Van Dissel dit soort verhalen kunnen blijven uitzenden. Klik hier.