Ook gij, Ernst Kuipers?

Leestijd: 6 minuten

Vergelijk appels met olifanten

Het is inderdaad een grote vooruitgang dat Minster Kuipers bij de persconferentie het scherm gebruikt om grafieken te laten zien.

Want dan wordt nog duidelijker hoe slecht het Ministerie en de “wetenschappelijke” adviseurs met data bezig zijn. Maar ook hoe slecht ministers in staat zijn om dat te onderkennen. En zonder blikken of blozen een grafiek laten zien, waar geen appels met peren worden vergeleken maar appels met olifanten.

Als een simpel lesje statistiek en data-interpretatie zal ik deze grafiek behandelen en laten zien dat het ene deel van het plaatje appels betreft en het andere deel olifanten.

Deze grafiek werd door Ernst Kuipers gebruikt om te laten zien hoe groot het effect is van het boosteren op de ziekenhuisopnames. Aan de linkerkant zie je immers 56,5% van de Nederlanders die geboosterd zijn. Aan de rechterkant zie je dat 1,5 % van de patiënten in het ziekenhuis geboosterd zijn. Dus een verschil van een factor 37!

1. Wat deugt er niet aan het linkerdeel van het plaatje?

Als je naar het Coronadashboard kijkt en probeert te reconstrueren wat het linkerdeel van het plaatje voorstelt, dan betreft het de vaccinatiestatus van de Nederlanders van de afgelopen week. Dit is het plaatje dat nu op dat Coronadashboard staat en goed lijkt op het linkerplaatje.

Omdat de groene poppetjes op de tekening 56,5% aangeven, betekent het dat het linkerplaatje de situatie betreft van rond 23 januari. Dat was heel kort voor de persconferentie.

Als we echter weten dat het gemiddeld circa 12 dagen duurt tussen het moment van infectie en de ziekenhuisopnames en de richtdatum van de grafiek is 19 januari, dan zou het linkerplaatje dus de situatie van 7 januari dienen aan te geven en niet die van 23 januari.

Op 7 januari was het percentage geboosterd 38% en niet de 56,5% uit de grafiek.

Daarnaast is er nog een probleem. En dat is m.b.t. de definitie “geboosterd”.  Uit rapporten van het RIVM blijkt dat iemand pas één week na het zetten van het vaccin als geboosterd wordt geteld. Dus dan moeten we niet de situatie van 7 januari nemen, maar die van 31 december. En die was toen 24%.

Dus in plaats van die 56,5% geboosterd had er 24% moeten staan als insteek voor een juiste vergelijking.

Maar dan moet er niets aan de hand zijn met het rechterplaatje!

2. Wat deugt er niet aan het rechterdeel van het plaatje?

Als je naar de hele grafiek kijkt dan zou je denken dat het rechterdeel de “mensen, die in het ziekenhuis lagen op 19 januari” betreft.

Als dat zo zou zijn en we corrigeren het linkerplaatje naar het juiste tijdstip (19 januari minus 12+7=19), dan zou je die grafiek wel kunnen gebruiken als ondersteuning van het punt dat je wilt maken.

Maar als je aandachtig de data volgt die het RIVM naar buiten brengt, dan weet je hoe slecht die data zijn t.a.v. ziekenhuisopnames en vaccinatiestatus. Als ze al met iets op dat vlak naar buiten komen, dan zijn het relatief oude data, niet voldoende gestratificeerd naar leeftijd en zonder de mogelijkheid om als externe deskundige de validiteit van die cijfers goed te onderzoeken.

Ligtijd

Plus dat het ook wel wat uitmaakt of je de cijfers geeft van de mensen die opgenomen worden of de bezetting in het ziekenhuis. Dat komt door de ligtijd in het ziekenhuis, die kan verschillen per categorie.

Welke van de twee het is, zou moeten blijken uit de titel van je grafiek. In die grafiek staat “mensen in het ziekenhuis” en die is al onduidelijk. Maar laten we die interpreteren als de ziekenhuisbezetting op 19 januari.

Wat ik echter ook weet, is dat door het RIVM nooit cijfers per dag zijn verstrekt van de ziekenhuisopnames/-bezetting naar vaccinatiestatus per dag.

• Het is dus zeker niet de bezetting in het ziekenhuis op 19 januari

Dus ik ben gaan zoeken wat het dan wel kon zijn. “RIVM, 19 januari”  gaf de aanwijzing. Want op die dag was er op de website van het RIVM een bericht verschenen over o.a. de boosterstatus van patiënten in het ziekenhuis, inclusief een rapport.

Het rapport betreft de ziekenhuisopnames tussen 11 juli en 13 januari. Als we vervolgens de tabellen bekijken en de toelichting van Van Dissel in de Kamer, dan lijkt die rechterkant het totaal aan ziekenhuisopnames te betreffen in de periode 1 december en 13 januari.

Maar als je dat rapport van 19 januari bestudeert en vergelijkt met eerdere rapporten, dan raak je gewoon de weg kwijt.

Ik kan twee  andere artikelen schrijven over wat ik en anderen van ons team van deze situatie allemaal gevonden hebben, maar ik volsta alleen met datgene wat strikt noodzakelijk is voor dit artikel.

De verdeling aan de rechterkant van die grafiek komt uit tabel 1 van dat rapport. Die tabel komt m.b.t. ziekenhuisopnames voor 1 december tot 13 januari tot 1,5% geboosterd en 55,5% ongevaccineerd.

Bingo zou je denken!

Maar met die tabel is iets heel geks aan de hand:

• Het totaal aantal ziekenhuisopnames in die ruim 6 weken zou ruim 11.000 geweest zijn. Maar als je naar de opgave van NICE kijkt, zijn er in die periode ruim 8.000 ziekenhuisopnames geweest. Waar komen die extra 3.000 dan vandaan?
• Als je vervolgens in die tabel 1 voor de maanden juli tot en met november 2021 de cijfers per maand bekijkt, dan verschillen die fors van de eerdere rapportage van het RIVM van o.a. eind december. En ook hier zien we duidelijke verschillen met de opgave van NICE. (Zo staat er in het rapport van 19 januari dat in augustus bijna 3000 ziekenhuisopnames waren. Terwijl in de rapportage van december nog 1.950 ziekenhuisopnames in augustus stonden. En dat laatste klopt met de NICE cijfers.)

Maar het opmerkelijkste is, dat de percentages van gevaccineerd – ongevaccineerd in eerdere maanden veranderde in het rapport van 19 januari, mede onder invloed van die toename van het aantal ziekenhuisopnames in die maand.

Een voorbeeld voor de maand november:

Eind december stond in de rapportage dat van de ziekenhuisopnames uit november van de groep 12-69 jarigen 64% ongevaccineerd was en 3o% volledig gevaccineerd. Maar in het rapport van 19 januari waren die percentages veranderd in  67% en 32%.

Bij de leeftijdsklasse boven de 70 jaar zien we iets vergelijkbaars: eind december stond voor november 30% ongevaccineerd en 69% volledig gevaccineerd vermeld. Maar in het rapport van 19 januari waren die percentages veranderd in 32% ongevaccineerd en 66% volledig gevaccineerd.

Bij beide leeftijdsklassen zien we een stijging van het aandeel ongevaccineerden in de maand november en een daling van de gevaccineerden in die maand. Dat leidt tot een verhoging van het aandeel ongevaccineerden van 45% naar 49% en een verlaging van het aandeel gevaccineerden van 52% naar 47%. Deze verschuiving kan niet komen doordat er van meer personen de vaccinatiestatus bekend was geworden!

Maar ook zien we iets dergelijks in de maanden juli, augustus, september en oktober.

In het rapport van 19 januari is het aandeel gevaccineerden in het ziekenhuis in de 2e helft van 2021 steeds lager dan in het rapport van eind december over die maanden.

Nergens in het rapport staat een uitleg van deze veranderingen van de cijfers t.o.v. eerdere maanden! En besef daarbij dat het rapport van eind december wel in lijn is met de bekende cijfers over de ziekenhuisopnames per dag van NICE.

Terwijl die tabel aan de rechterkant van de grafiek van Kuipers dus 55% ongevaccineerden weergeeft, lijkt een percentage van rond de 50% waarschijnlijker als we naar de verschillen kijken bij de eerdere rapporten.

Dus op basis hiervan is de beste schatting over de periode 1 december en 13 januari dat 1,5% van de ziekenhuisopnames geboosterd was, 52% niet (volledig) gevaccineerd en 46,5% gevaccineerd.

Hoe dan wel?

Maar nu we weten dat in werkelijkheid het rechterplaatje van de grafiek een periode omvatte van 1 december tot 13 januari, dan wordt het percentage geboosterd nog beduidend lager.  De datum in het midden van die periode is 22 december.

Wat ik echter wel moet doen is nog eens die 12 dagen aftrekken die het gemiddeld duurt tussen besmet raken en in het ziekenhuis terecht komen. En dan zitten we op 10 december. Als ik dan ook nog meereken dat iemand pas als geboosterd wordt gerekend 7 dagen na zijn injectie, dan zou de peildatum voor geboosterd dienen te zijn: 3 december.

Realiseer je je dat het boosteren eind november begon. We weten niet hoeveel personen er op 3 december een boostervaccinatie heeft gehad, maar rond Kerst lag het op 20%. Dus het meest waarschijnlijk is dat het percentage toen pas rond de 5% lag. Een percentage waar De Volkskrant ook op uitkomt in hun artikel.  En die 5% is iets heel anders dan de 55,5% die we zagen in de grafiek van Kuipers.

Daarnaast betreft de tabel van de ziekenhuisopnames personen van 12 jaar en ouder. Dus moeten de vaccinatiecijfers ook gebruikt worden van 12 jaar en ouder.  Hieronder het plaatje zoals het was en zoals het zou moeten zijn:

En dan ga ik nu even gemakshalve voorbij aan:

• Dit betreft Delta en geen Omikron
• Dit betreft alle personen boven de 12 jaar. Maar de ziekenhuisopnames komen vooral van de ouderen. De grafiek zou er dus anders uitzien als het alleen de 50+ groep zou betreffen.
• Uit de ontwikkelingen in Israël is goed op te maken dat de bescherming van de booster sneller afneemt dan de tweede vaccinatie. Dus dat punt speelt ook een rol.

De betekenis

Nu zou je kunnen zeggen: “Een fout kan iedereen wel eens maken”.

Maar bedenk dat dit een presentatie was voor miljoenen Nederlanders. Dat er diverse deskundigen zouden moeten zitten bij het RIVM en/of het Ministerie, die zouden moeten beseffen dat de grafiek, die Kuipers presenteerde, van alle kanten bezien problematisch was. Desondanks werd die gebruikt.

Dit is voor mij echt het hoogte-, nee: dieptepunt, van hoe onprofessioneel, hoe onwetenschappelijk de deskundigen van RIVM en het Ministerie bij deze Coronacrisis opereren. Waar ze van dataverzameling en datapresentatie klaarblijkelijk geen kaas hebben gegeten.

En waar een nieuwe minister de leiding heeft, die klakkeloos deze grafiek presenteert zonder dat er een lichtje ging branden bij hem. Net zoals bij zijn voorganger Hugo de Jonge lijkt Minister Kuipers de stelregel te hanteren dat misinformatie niet erg is, zolang het maar een hoger doel dient. Zover zijn we dus inmiddels afgedaald.

Ik heb het ook nog in een korte video weergegeven.

U heeft zojuist gelezen: Ook gij, Ernst Kuipers?

Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.

Dit is een bewijs dat onze site nog steeds hard nodig is. Steun ons af en toe met een (kleine) donatie. Klik dan hier.