Steeds meer studies beschikbaar over Omikron

Leestijd: 4 minuten

door Eildert Slim (Green Team)

In Zuid-Afrika bleek de Omikron uitbraak een storm in een glas water. Hoewel veel mensen positief werden getest, bleef het aantal ziekenhuisopnames ver achter bij eerdere coronagolven in dat land. Bovendien had van die ziekenhuispatiënten een kleiner percentage intensieve zorgen nodig, zoals zuurstof of kunstmatige beademing. Een groot deel van de positief geteste patiënten was niet eens opgenomen wegens coronaklachten, maar om allerlei andere redenen.

Inmiddels is in Zuid Afrika de daling al ingezet, maar is Omikron ook uitgebroken in Europa. De grote zorg van beleidsmakers is nu, dat Omikron in Europa ernstiger zal uitpakken dan in Zuid Afrika het geval was.

Op deze site volgen we het verloop van de Omikron uitbraak met dagelijkse updates in Nederland en in het buitenland, in de Uitkijktoren.

Omikron analyseren

Ondertussen komen steeds meer studies en gegevens beschikbaar, die het effect van Omikon in meer detail analyseren. Daarbij zijn drie aspecten van belang:

• Het directe effect, oftewel het aantal ziekenhuisopnames en overlijdens veroorzaakt door het Omikron virus.
• Het indirecte effect. Een patiënt die wordt opgenomen wegens een gebroken been en vervolgens positief test vereist met het huidige beleid dezelfde speciale, arbeidsintensieve isolatiemaatregelen als een ‘echte’ coronapatiënt. Een zorgmedewerker die positief test moet dagenlang in zelfisolatie en kan dus geen diensten draaien.
• De besmettingssnelheid. Hoe sneller een virus zich verspreid, des te meer mensen tegelijk positief testen of zelfs ziek worden.

Ziekenhuisopnames en overlijdens

Volgens een studie in Schotland over de periode van 1 november tot 19 december was het risico op ziekenhuisopname met Omikron 2/3e lager dan met Delta. In dit onderzoek werd gecompenseerd voor verschillen in leeftijd, geslacht, socioeconomische – en vaccinatie statussen en medische risico factoren.

Een studie van het Imperial College in Londen vond een reductie van 20-25% van het risico op ziekenhuisopname als dit gedefinieerd werd als ‘enige bezoek aan een ziekenhuis’, en 40-45% reductie van het risico op overnachting in een ziekenhuis. Hierin werd rekening gehouden met verschillen in leeftijd, geslacht, etniciteit, regio, datum van monsterafname en in sommige gevallen vaccinatiestatus.

Een onderzoek in Zuid Afrika vond een reductie van 50-80% van het risico op ‘severe disease’. In dit onderzoek werden uitsplitsingen gemaakt op basis van leeftijd, geslacht, provincie, co-morbiditeiten, herinfectie en vaccinatiestatus. ‘Severe disease’ kan leiden tot ziekenhuisopname.

Unanieme resultaten

De resultaten uit deze studies zijn unaniem, dat Omikon geïnfecteerden statistisch een lager risico hebben op ziekenhuisopname dan Delta geïnfecteerden. Over de oorzaak hiervan zijn verschillende hypotheses. Hoeveel lager dit risico precies is blijft ook onduidelijk uit de studies.

Bijkomende complexiteit is, dat de studies gebaseerd zijn op positieve PCR tests om het totaal aantal geïnfecteerden te bepalen. Echter, als Omikron inderdaad zoveel minder risico op complicaties heeft als Delta, is het ook goed mogelijk dat een (veel) kleiner percentage van alle Omikron infecties gedetecteerd wordt met PCR. Immers, met mildere symptomen is de animo om een PCR test te doen kleiner. In dat geval wordt de risico reductie van ziekenhuisopname nog onderschat.

Indirecte effecten

Indirecte effecten worden niet veroorzaakt door het virus zelf, maar door de manier waarop de maatschappij ermee omgaat. Dit artikel in de Britse MailOnline geeft een interessant overzicht. Enkele voorbeelden:

• Tweederde van de nieuwe coronapatiënten in Engelse ziekenhuizen testte positief na te zijn opgenomen wegens een andere dan corona aandoening. Op deze manier wordt de ziekmakendheid van corona met tweederde overschat. Echter, deze patiënten dragen wel degelijk bij aan de zorgdruk, vanwege de speciale en arbeidsintensieve isolatiemaatregelen voor coronapatiënten.
• 12% van het personeel van de Londense ambulance dienst is momenteel met ziekteverlof. Deels wegens klachten, maar ook wegens isolatie: Na een positieve test van zichzelf of van een familielid. De combinatie van hoog ziekteverzuim en feestdagen zet het zorgpersoneel onder druk.

Het doel van de isolatiemaatregelen rond corona is de verspreiding ervan te vertragen. Echter, de opkomst van Omikron doet twee vragen reizen. Eerst, in hoeverre kan de verspreiding van Omikron nog worden vertraagd, wanneer het aantal positieve tests al zo hoog is? De ervaring uit Zuid Afrika leert immers, dat de piek slechts enkele weken duurt. Twee, als Omikron inderdaad zoveel minder vaak complicaties veroorzaakt, in hoeverre zijn alle isolatiemaatregelen de corresponderende personeelsdruk nog waard?

Besmettingssnelheid

Omikron verspreid zich met grote snelheid. In het VK worden tienduizenden PCR tests per dag getest op aanwezigheid van het S-gen. Dit is een proxy voor de Delta variant, een virus zonder S-gen wijst op een andere variant. Aangezien Delta dominant was en nu snel verdrongen wordt door Omikron, wordt het ontbreken van het S-gen gebruikt als een soort bewijs voor die laatste.

Terwijl 4 december nog bijna alle PCR tests werden geïdentificeerd als Delta, was het aandeel Omikron drie weken later al opgelopen tot 86%. Tegelijkertijd loopt het aantal Delta gevallen significant terug. Overigens is data van de laatste dag nog incompleet.

Echter, de groei van het aantal gerapporteerde positieve tests in Engeland lijkt alweer te vertragen. Hieronder het overzicht voor het VK, de blauwe balken zijn voor Engeland.

In tabelvorm, met bijbehorende groeifactor:

Tussen 19 en 24 december daalde de groeifactor van het aantal gerapporteerde gevallen van 1,76 naar 1,26. Dit is in overeenstemming met de ervaring in Zuid Afrika, dat Omikron niet alleen snel opkomt, maar ook weer snel uitdooft. Engeland loopt hierin voorop binnen het VK, terwijl Londen voorop loopt binnen Engeland.

Conclusie

Onzekerheid is inherent aan epidemiologie. Vooraf is nooit volledig zeker hoe een nieuwe epidemiologische golf zal uitpakken. Zelfs als deze eerst ergens anders heeft plaatsgevonden, zijn er altijd verschillen tussen landen die de uitkomst kunnen beïnvloeden.

Bovenop deze onzekerheid komt de onvoorspelbare invloed van de feestdagen op de cijfers. Gaan ze omlaag, omdat mensen massaal vrij hebben, zoals in het weekend? Of gaan ze omhoog, omdat mensen massaal (zelf)testen ter voorbereiding op hun familiefeesten?

In navolging van Zuid Afrika lijkt Omikron ook in Europa de Delta variant in hoog tempo te verdringen. Maar deze nieuwe uitbraak komt niet alleen snel op, hij lijkt in het VK ook al snel weer te stabiliseren. Gezien het lagere risico op ziekenhuisopname bij Omikron, is het op basis van deze data onwaarschijnlijk, dat de nieuwe variant leidt tot een ongeziene golf van ziekenhuisopnames.

U heeft zojuist gelezen: Meer studies over Omikron.