De "schitterende" grafiek die Van Dissel donderdag voor het eerst presenteerde zegt weinig als je geen rekening houdt met de grote verschillen in vaccinatiegraad per leeftijdsgroep. Nog los van de beperkingen van het BCO-onderzoek. Een uitleg over een grafiek, die je makkelijk verkeerd kan interpreteren.
Lees volledig artikel: Weer een “veelzeggende” grafiek van Van Dissel
Een “schitterende” grafiek
Bij zijn presentatie in de Tweede Kamer liet Van Dissel een nieuwe grafiek zien. Hij noemde het een “schitterende grafiek”. Het is een grafiek die veel is gedeeld en ook in de media terug te vinden is. Het is de grafiek die de besmettingen aangeeft die in juli hebben plaatsgevonden. Waarbij we die besmettingen naar leeftijd zien en hoe dat dan speelde tussen gevaccineerden en ongevaccineerden. (Was de bron gevaccineerd of ongevaccineerd en is degenen die geïnfecteerd is gevaccineerd of ongevaccineerd).
Het lijkt een veelzeggende grafiek te zijn. Maar hij zegt vooral veel over hoe men vanuit het RIVM met grafieken omgaat.
Vooraf drie opmerkingen:
- Dit artikel is mede gebaseerd op het prima analysewerk van Jolyn van der Garde (@JolynvdGarde).
- Zowel Jolyn als ik ontkennen zeker niet dat het gevaccineerd zijn de kans op geïnfecteerd te worden en/of in een ziekenhuis te belanden duidelijk verkleint. Hoewel over de beschermingsfactor nog wel wat gesteggeld kan worden. Want die verschilt ook naar leeftijd en hoe lang geleden men gevaccineerd is en met welk vaccin.
- Goede data-analyses en goede grafieken kunnen zeer behulpzaam zijn bij het in beeld brengen van ontwikkelingen en het nemen van de juiste besluiten. Maar slechte data-analyses en misleidende grafieken hebben een averechts effect.
Uitleg van de opzet van de grafiek
De grafiek, zoals u die hierboven ziet lijkt complex te zijn, maar is wel goed uitlegbaar.
Vanuit het BCO-onderzoek van de GGD is de leeftijd vastgesteld van
- degenen die een positieve test heeft gehad,
- de leeftijd van degene, waarvan men heeft kunnen vaststellen wie de bron van de besmetting was en 3. de vaccinatiestatus van beide.
Je hebt dan in feite vier verschillende grafieken, die we in één grote grafiek zien.
| Gevaccineerden geïnfecteerd door ongevaccineerden | Gevaccineerden geïnfecteerd door gevaccineerden |
| Ongevaccineerden geïnfecteerd door ongevaccineerden | Ongevaccineerden geïnfecteerd door gevaccineerden |
De ronde bolletjes geven het aantal paren aan, dat zich op die leeftijdsassen bevindt. Ik licht even de grafiek van juli eruit en dan het deel “ongevaccineerd – ongevaccineerd”. (Dus het kwart linksonder)
Het grootste bolletje is de groep 18-24 die geïnfecteerd is door 18-24 jarigen. Als je vervolgens 4 bolletjes naar boven gaat, dan zie je daar een oranje bolletje bij de groep 50-59. Dat zijn dan ongevaccineerde 50-59 jarigen die geïnfecteerd zijn geraakt door iemand van 18-24 jaar. (Vermoedelijk vooral hun ouders).
Deze grafiek kun je dus vergelijken met de drie andere grafieken van de totaalgrafiek. Om uit te leggen wat het misleidende aan de totale grafiek is, pak ik eerst de grafiek erboven “Gevaccineerden geïnfecteerd door ongevaccineerden”. (Dus linksboven)
De bolletjes bij de leeftijdgroepen onder de 50 jaar zijn een stuk kleiner in deze tweede grafiek dan in de eerste grafiek. Alleen bij de bovenste vier regels lijken de bolletjes kwa omvang in beide grafieken meer op elkaar.
Maar wat zien we nu eigenlijk?
De belangrijkste vraag is hoe die grote verschillen in omvang van die bolletjes komen:
- Ten dele door de grotere bescherming, die gevaccineerden hebben tegen geïnfecteerd worden dan ongevaccineerden.
- Maar vooral omdat deze grafiek geen rekening houdt met het feit dat er per leeftijdscategorie een zeer groot verschil is naar graad van gevaccineerdheid.
In juli was van de groep onder de 40 jaar nog maar een klein deel twee keer gevaccineerd. En onder de 24 jaar was dat minder dan 10%. Dat betekent dat de omvang van het bolletje sterk bepaald wordt door de omvang van de groep. Een voorbeeld:
- De groep 18-24 jaar was aan de beurt voor de eerste vaccinatie vanaf 15 juni. Eind juli was 12% van deze groep twee keer gevaccineerd. Dat houdt dus in dat ten aanzien van de cijfers over de hele maand juli hooguit 5% van de groep gevaccineerd was (en dan reken ik het ruim). Dus als er geen enkel verschil zou zijn of men elkaar infecteert als men gevaccineerd was of niet, dan zou het bolletje op de plek van de 18-24 jarigen, die andere 18-24 jarigen infecteren in de bovenste grafiek een factor 20 keer zo klein zijn als in de onderste grafiek.
Omdat per leeftijdsgroep de vaccinatiegraad verschilt (en bij de oudste groepen het dus juist andersom is: veel meer gevaccineerden dan ongevaccineerden) geven de omvangen van de bolletjes een misleidend beeld.
De indruk, die de grafiek maakt, wordt namelijk vooral bepaald door de vaccinatiegraad per leeftijdgroep. En die weet je niet als je de grafiek bekijk.
Jolyn van der Garde heeft voor de maand augustus (die Van Dissel ook presenteerde) de groep onder de 40 jaar weggehaald, en dan geeft het plaatje een ander beeld/gevoel.
Maar besef dus dat deze grafiek weer sterk wordt bepaald door het feit dat in de oudste leeftijdgroepen het overgrote deel wel gevaccineerd is.
Conclusies
Ik heb veel ervaring met het bekijken van grafieken, maar doordat de informatie gemist wordt van de echte omvang per leeftijdsgroep, gevaccineerd en ongevaccineerd, heb ik grote moeite om te beseffen wat de grafiek nu uitbeeldt. Want in elke van de vier grafieken verschillen per kolom en regel het aantal personen dat het in totaal zou kunnen betreffen.
Via de kleurencodes van de bolletjes heeft men dat probleem wat willen afvangen. Dus bij een oranje/rode kleur zijn het meer paren dan men zou mogen verwachten als vaccinatie geen effect heeft en bij een paarse/blauwe kleer minder paren. Maar dat hangt weer af in welke van de vier grafieken je zit. Bij de grafiek linksonder zie je per definitie alleen de oranje/rode kleur (iedereen is daar ongevaccineerd) en bij de grafiek rechtsboven per definitie alleen de paars/blauwe kleur (iedereen is daar gevaccineerd).
Bron besmetting
Daarbij is er natuurlijk nog een probleem. Dit zijn degenen waar bij het BCO-onderzoek van is vastgesteld wie de bron van de besmetting was. Bij 38% van de positief getesten kon men de bron vaststellen. (Of dacht men de bron te weten). En dat was in de afgelopen twee maanden in de helft van de gevallen thuis.
Van de overige 62% van de positief getesten weet men de bron niet. Aangenomen kan worden, dat die groep beduidend minder vaak door een huisgenoot is geïnfecteerd. (Want in dat geval was de kans namelijk een stuk groter dat je het wel weet). Dat kan een forse impact hebben op datgene wat men via deze grafiek heeft willen uitbeelden. In welke mate de impact is en bij welke groepen, ik zou het niet weten. Maar wat belangrijker is: degenen die de grafiek hebben gemaakt weten het ook niet.
Symptomen
Ook als je het op de koop toe neemt dat het maar 38% van de positief getesten betreft dan nog zijn er andere en inzichtelijkere manieren om deze data te verwerken en in een grafiek weer te geven. Maar dan zou ik ook graag willen weten: hoe zit het met de symptomen van de positief getesten en wat weet men nog meer van degene, die men als bron aangeeft en degene die als ontvanger wordt aangemerkt? En wie van de geïnfecteerden zijn in het ziekenhuis terecht gekomen?
En hoe zit het met de mensen, die al wel eerder geïnfecteerdd zijn en zich vervolgens al dan niet wel hebben laten vaccineren. Waar staan die in deze grafiek.
Helaas wordt in Nederland de data niet verzameld en gepresenteerd om een zo goed mogelijk beeld te geven van wat er zich afgespeeld heeft of zich aan het afspelen is. Ze worden met name gebruikt om de gewenste boodschap bij de ontvangers tussen de oren te krijgen. Terwijl we allemaal, welk standpunt we ook hebben tijdens deze crisis, belang hebben aan goede, accurate data met een heldere, objectieve en transparante analyse.
Helaas is deze “schitterende grafiek” van Van Dissel daar het tegendeel van.
Help ons met dit soort werk, waarbij we gepresenteerde cijfers en grafieken, beoordelen op wat ze nu echt betekenen. Steun ons af en toe met een (kleine) donatie. Klik hier.
