Een analyse van de uitslag van de bijzondere verkiezing van afgelopen woensdag (PS2023)
Lees volledig artikel: Inzicht in de uitslag PS2023
Inzicht in de uitslag PS2023
Over deze verkiezingen en de gevolgen ervan verschijnen dit weekend meerdere artikelen. Naast dit artikel ook:
- Hoe is er gestemd door wie bij PS2023
- Koehandel op het Binnenhof om de meerderheid van de Eerste Kamer
- De laatste kans voor politiek Den Haag
De uitslag van PS2023
Deze verkiezing kent, om meerdere redenen, een historische uitslag. Nooit is een nieuwe partij bij een verkiezing direct zo hoog geëindigd. De 19% van BBB is hoger dan van de LPF in 2002. Wel met de aantekening dat, als Pim Fortuyn niet 9 dagen voor de verkiezing was vermoord, die uitslag toen ook wel eens boven de 20% had kunnen eindigen. Maar dat een partij in alle provincies de grootste wordt is – althans in Nederland – echt ongekend.
Op een aantal manieren zal inzicht gegeven worden in de uitslag.
Allereerst de percentages van de uitgebrachte stemmen inclusief een vergelijking met PS2019 en TK2021 (op basis van 99% van de getelde stemmen).
De regeringscoalitie heeft fors verloren. Ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen is het bijna een halvering (van 50% naar 28%).
Ten opzichte van de vorige Provinciale Statenverkiezingen hebben de partijen links van D66 amper iets gewonnen. Maar ze stegen wel 6% ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen. Dat hangt samen met de sterke daling van D66 ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen .
De partijen rechts van de VVD hebben fors gewonnen t.o.v. beide verkiezingen. Ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen is dat 14%. In lijn met het verlies van VVD en CDA t.o.v. die verkiezingen met vrijwel hetzelfde percentage. Het gevolg is dat dit keer de partijen rechts van de VVD – voor het eerst – groter zijn dan de partijen links van D66.
Dat is de kern van de problematiek in Den Haag van deze uitslag. De daling van de eigen aanhang van de regeringscoalitie en de stijging van 6% van de partijen links van ze meet 14%.
In een apart artikel kom ik terug op deze problematiek, de mogelijke gevolgen, maar ook de oplossingen.
Inzoomen op de winst van BBB
De winst van BBB kan het best weergegeven worden met de kaart van de grootste partij per gemeente. (Het is een interactieve kaart, waarbij u ook linksboven de 2e tot en met de 5e partij per gemeente kunt selecteren, zowel bij PS2023 als PS2019. Tevens kunt u op de kaart de specifieke gemeenten aanklikken).
Dat BBB het in het Noorden, Oosten en een deel van het Zuiden van het land heel goed zou doen was al geruime tijd duidelijk, zoals ik het ook meerdere keren heb aangegeven. De grote vraag zou worden hoe deze partij het in het Westen zou doen. Die vraag is woensdag beantwoord. Behoudens in een aantal grote steden heeft BBB het ook in het Westen goed gedaan.
In de drie noordelijke provincies plus Overijssel haalde BBB bijna 30%. In de drie zuidelijke provincies 18%. In de drie provincies van het Westen behaalde BBB 13%. In de grote gemeenten werd doorgaans een score gehaald van minder dan 10%, maar in de rest van die provincies lag de score rond de 18%.
Op de volgende manier is een goed inzicht te geven in het verschil in uitslag tussen grotere en kleinere gemeentes per landsdeel van de BBB.
In alle landsdelen is te zien dat BBB lager scoorde in de grotere gemeentes. Ook in het Noorden en Oosten.
Opkomsteffect
Als de ontwikkeling van de opkomst in Nederland wordt bekeken is goed te zien dat in het Noorden en Oosten van het land de opkomst met circa 6% steeg t.o.v. 4 jaar geleden, terwijl dat in het Westen niet het geval was. Daar bleef de opkomst gemiddeld gelijk aan die van 4 jaar geleden.
Als je de opkomstcijfers per gemeente analyseert valt goed te zien hoezeer het stemmen op BBB een relatie had met de opkomst. In deze grafiek wordt de relatie aangegeven voor de 342 gemeentes tussen de verschuiving in de opkomst en de uitslag van BBB per gemeente:
In deze grafiek wordt aangegeven dat naarmate de uitslag van BBB in een gemeente hoger is, de opkomst in die gemeente ook hoger is. Voor elke 10% dat de BBB hoger eindigde zien we gemiddeld een 2% hogere opkomst. Het laat zien dat die speciale extra opkomst voor BBB een effect heeft gehad op de einduitslag van BBB.
De groei van de flanken
Ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen heeft de coalitie dus zeer fors verloren (van 50% naar 28%) en ten opzichte van de Provinciale Statenverkiezingen zien we ook een stevig verlies (van 38% naar 28%).
Er zijn echter grote verschillen over het land als we kijken naar de omvang van de flanken aan de rechterkant of de linkerkant van de regeringscoalitie. In de onderstaande kaart van Nederland zien we hoe groot het verschil is tussen die flanken per partij.Bij de roodbruine kleuren is de linkerflank (veel) groter dan de rechterflank. En bij de blauwe kleuren is de rechterflank (veel) groter dan de linkerflank.
In en rondom de grotere steden zien we de rood-bruine kleuren. In de rest van het land de blauwe kleuren.
De betekenis
De uitslag van BBB is een min of meer logisch vervolg van de patronen die we vanaf 2002 bij de verkiezingen kunnen herkennen. Het verloopt weliswaar in een golfbeweging, maar de top van de golf wordt steeds groter. BBB haalde bijna 20%, terwijl de andere partijen rechts van de VVD ook nog 13% haalden.
De combinatie van GroenLinks en PvdA heeft niet of amper van de combinatie geprofiteerd. Hooguit heeft men het verlies uit 2021 in de richting van D66 nu weer goedgemaakt.
De uitslag zal zowel veel vragen van de politici in Den Haag als van de Provincies. Want de gordiaanse knoop die nu door de kiezers geknoopt is, zal heel moeilijk te ontwarren zijn.
Lees daarover ook het volgende artikel: “De laatste kans voor politiek Den Haag”
Wilt u meer tabellen en grafieken zien over de achtergronden van de stemkeuze van de kiezers bij PS2023 ga dan naar dit artikel: Hoe is er gestemd door wie bij PS2023.
U heeft zojuist gelezen: Inzicht in de uitslag PS2023.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Blijf onze site steunen met af en toe een kleine donatie. Klik hier.
