De uitslag van de peiling van Peil.nl van deze week laat zien hoe groot de politieke en electorale aardschokken kunnen worden tussen nu en de verkiezingen in maart 2023 voor de Provinciale Staten en de Eerste Kamer. Juist omdat het zo bijzonder is en met grote mogelijke gevolgen nemen we het vandaag op bij maurice.nl
Lees volledig artikel: De voorschokken van een aardbeving: BBB nog maar 3 zetels achter op VVD
De voorschokken van een aardbeving: BBB nog maar 3 zetels achter op VVD
De uitslag van deze week
Het is maar een paar keer gebeurd dat bij de peilingen naar politieke voorkeur, die ik de afgelopen 45 jaar uitvoerde, de verschuiving niet alleen een hele forse was, maar ook een vooraankondiging inhield van iets veel groters. Hetzij voor wat er vervolgens in de politiek gebeurde, hetzij voor wat er bij de volgende verkiezing zou gaan plaatsvinden.
Zoiets lijkt de afgelopen week gebeurd te zijn. Met als gevolg dat niet alleen de uitslag van dit weekend bijzonder is, maar dat één en ander ook de schaduw vooruit werpt tot en met maart 2023, wanneer de verkiezingen zijn voor de Provinciale Staten/Eerste Kamer. Een ontwikkeling, die lijkt op wat er in 2018/2019 gebeurd is met FVD, maar waarvan het effect dit keer nog groter lijkt te kunnen gaan worden.
Allereerst de uitslag van de peiling van vandaag, vergeleken met die van twee weken geleden en met ruim twee maanden geleden.
Duidelijk te zien is de grote opmars van BBB, oftewel Caroline van der Plas. De afgelopen twee weken is ze 5 zetels gestegen en t.o.v. de Kamerverkiezingen van 2021 zijn dat er in totaal 17. Ook goed te zien is dat met name de VVD daar electoraal fors last van heeft. Maar ook de PVV en JA21 “verliezen” kiezers aan BBB. Bij JA21 gebeurt dat vooral doordat de winst, die zij hadden geboekt op met name de VVD, in het afgelopen jaar wat minder is geworden.
Stikstofmaatregelen
De discussie over de stikstofmaatregelen in de afgelopen anderhalve week speelt hier zeker een rol bij, maar is niet de oorzaak, wél de aanleiding. Vorige week ging ik daar al wat dieper op in.
De volgende twee tabellen laten in de kern zien in wat voor penibele positie de regeringspartijen nu zitten. Aangegeven wordt het percentage per partij, die stelt dat de stikstofdoelen moeten worden aangepast en de plannen dienen te worden afgezwakt. Daarbij staan in de eerste kolom de percentages afgezet tegen het huidig voorgenomen stemgedrag. En in de tweede kolom de percentages afgezet tegen het stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021.
Bij de partijen in het rood is er een verschuiving van meer dan 10% tussen de kiezers van maart 2021 en degenen die nu aangeven deze partij te stemmen.
Tabel A1: Percentage kiezers voor aanpassing stikstofdoelen en afzwakken plannen per partij (huidig stemgedrag en TK2021)
| Partijkeuze | Huidige voorkeur | Gestemd TK2021 |
| BBB | 98% | 100% |
| PVV | 96% | 98% |
| SGP | 94% | 94% |
| JA21 | 93% | 95% |
| FvD | 93% | 93% |
| CDA | 84% | 83% |
| SP | 70% | 73% |
| VVD | 62% | 74% |
Tabel A2: Percentage kiezers voor aanpassing stikstofdoelen en afzwakken plannen (huidig stemgedrag en TK2021)
| Partijkeuze | Huidige voorkeur | Gestemd TK2021 |
| ChristenUnie | 47% | 61% |
| PvdA | 29% | 40% |
| Volt | 18% | 20% |
| PvdD | 17% | 28% |
| GroenLinks | 11% | 19% |
| D66 | 3% | 27% |
Bij alle partijen in het rood zien we een verschil van meer dan 10% tussen de twee kolommen. De tweede kolom (gestemd bij TK2021) is dan hoger dan degenen die deze partij nu stemmen. We zien bij de andere partijen geen duidelijke stijging, maar dat komt omdat de omvang van de groep kiezers van BBB + JA21 t.o.v. TK2021 met 22 zetels is gestegen en dat D66 en VVD samen 25 zetels zijn gedaald.
De aanloop naar PS2023
Het is heel interessant om de huidige uitslag van de peiling te vergelijken met die van precies 4 jaar geleden. Toen er ook nog minder dan 9 maanden te gaan was tot de Provinciale Staten/Eerste Kamerverkiezingen. Een verkiezing waar FVD bij hun eerste deelname direct de grootste werd. En in onze peiling juist voorspeld werd.
Maar op hoeveel zetels in de peiling stond FVD exact 4 jaar geleden en de VVD toen? En hoe verhield zich dat tot de Tweede Kamerverkiezingen van ruim 1 jaar eerder? En dan zien we treffende overeenkomsten.
Terwijl FVD bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 2 zetels had gehaald en de VVD 33, was FVD exact 4 jaar geleden gestegen naar 16 zetels en de VVD gedaald naar 27. Bij de Provinciale Statenverkiezingen 2019 stond FVD in de landelijke peiling op 23 zetels en de VVD op 22.
In de onderstaande tabel ziet u de scores van de verschillende partijen toen en nu met als referentie de verkiezingsuitslagen.
Verhouding
Met name als bekeken wordt hoe de huidige uitslag van de peiling nu zich verhoudt tot die van TK2021 en we dan kijken hoe de peiling tijdens PS2019 zich verhield tot TK2017, dan zien we het volgende.
- Regeringscombinaties staan nu op een verlies van 31 zetels, dat was toen 21.
- Aan de linkerkant is er nu een stijging van 11 zetels, dat was toen 6.
- Aan de rechterkant zien we nu een stijging van 19 zetels, dat was toen 14.
Het “extra” verlies bij de regeringspartijen van 10 zetels zien we vooral terug in de groep van partijen, die in dit overzicht aan de rechterkant zijn geplaatst.
Maar het overzicht laat nog iets belangrijks zien:
FVD werd groter dan de VVD mede doordat de PVV verloor.
Dus de FVD zoog kiezers weg bij de PVV mede onder invloed van het feit dat FVD wel groter kon worden dan de VVD.
Het arsenaal van kiezers aan de rechterkant voor BBB is nu groter dan die van FVD in 2018/2019. Er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken wat er aan die kant gaat gebeuren als er bij PS2023 een reëele kans is dat BBB groter wordt dan de VVD. Zowel onder de potentiële JA21- en PVV-kiezers zijn er voldoende kiezers die dan naar de BBB zouden kunnen overstappen.
Daarnaast is er ook sprake van een combinatie van PvdA met GroenLinks, die nu samen 25 zetels hebben. Die zijn nu groter dan VVD of BBB. Ook die tweestrijd van BBB met GroenLinks/PvdA wie de grootste zal worden kan een extra motief zijn voor kiezers aan de rechterkant om BBB te stemmen.
Nog los van het feit dat zowel bij VVD als CDA nog voldoende kiezers zijn met onvrede over de regering (zoals nu merkbaar is rondom de stikstofplannen), kiezers die de overstap naar BBB ook zouden kunnen maken. En D66 loopt bij die tweestrijd het risico van een overloop naar die combinatie GroenLinks/PvdA.
Nog 9 maanden te gaan
Natuurlijk zijn er nog bijna 9 maanden te gaan. Natuurlijk zijn er nog allerlei andere onderwerpen die in de tussentijd zullen gaan spelen. (Maar of die electoraal voordelig uitvallen voor de regering waag ik te betwijfelen). Bovendien weten we ook nog niet wat Pieter Omtzigt zal gaan doen (al dan niet aan die verkiezingen met een eigen partij deelnemen).
Tevens zullen er mensen zijn die zeggen: ‘Maar ja, we moeten eerst maar zien wie de kandidaten van BBB zullen zijn in de provincies en voor de Eerste Kamer.’ Maar bedenk dan wel dat bij PS2019 de kiezers op FVD zich daar ook niet mee bezig hielden. Zij kozen toen voor Baudet.
De uitslag van de peiling van vandaag is een teken aan de wand voor wat er de volgende 9 maanden zowel electoraal als politiek zal gaan afspelen. De electorale krachten die zich nu aan het aftekenen zijn zouden wel eens de eerste schokken kunnen zijn die de seismograaf aangeeft voor een grote aardbeving in politiek Nederland.
U heeft zojuist gelezen: De voorschokken van een aardbeving: BBB nog maar 3 zetels achter op VVD.
De site maurice.nl wordt ondersteund via donaties van de bezoekers. Klik hier voor een (kleine) donatie. Dank u.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
