Omikron in Zuid Afrika update 20-12-2021

door Eildert Slim (Green Team)

In de provincie waar de Omikron uitbraak als eerste begon zijn de besmettingscijfers inmiddels al bijna 40% gedaald. Het aantal ziekenhuisopnames daar is lager gebleven dan ten tijde van Delta en lijkt inmiddels ook te dalen. Op basis van de huidige cijfers lijkt het aantal overlijdens per positieve test in Zuid Afrika vooralsnog een factor 10-20 lager voor Omikron dan voor Delta.

Voor het hoofdartikel over dit onderwerp, zie hier.

Eerst in het kort alvast de kernpunten:

• In Gauteng, een Zuid Afrikaanse provincie met 15 miljoen inwoners, is de Omikron golf alweer bijna 40% gedaald. Laatste dagen niet meegeteld, wegens onvolledige data.

• Deze golf van nieuwe gevallen gaat gepaard met minder ziekenhuisopnames dan tijdens de Delta golf.

Het blauwe lijntje zijn de ziekenhuisopnames in Gauteng, geteld vanaf het moment dat het Omikron aandeel van positieve tests gestegen was tot ongeveer 20%. Inmiddels is deze lijn duidelijk dalend. De oranje lijn zijn de ziekenhuisopnames gedurende de Delta golf in hetzelfde Gauteng, een half jaar geleden.

Achtergrond

Voor het eerst zien we een sterke daling van het aantal nieuw gerapporteerde gevallen in Zuid Afrika. Ook het gerapporteerde percentage positieve tests is iets gedaald. De komende dagen zal duidelijk worden, of deze trend doorzet. Zuid Afrika zit in de vakantieperiode tussen Verzoeningsdag en Kerst, waardoor schijnbare trends onbetrouwbaar zijn.

Met de stabilisatie van het aantal gerapporteerde positieve tests wordt het ook interessant opnieuw naar de case fatality rate te kijken, het aantal overlijdens per positieve test. Deze is in Zuid Afrika sinds de Omikron uitbraak inmiddels ruim een factor 20 gedaald sinds november. De absolute waarde zegt niet zoveel, omdat deze sterk afhankelijk is van het testbeleid, dat per land verschilt.

Gauteng

Zuid Afrika is een groot land, met een bevolking van meer dan 60 miljoen. Het is verdeeld in provincies. Gauteng is geografisch verreweg de kleinste, maar er wonen 15 miljoen mensen – een kwart van de bevolking. Daarmee is het ook de dichtstbevolkte.

Gauteng was de eerste provincie waar Omikron op grote schaal uitbrak. Zuid Afrika rapporteert het cumulatieve aantal gevallen per provincie hier. Daarmee kan het aantal nieuw gerapporteerde gevallen per dag per provincie uitgerekend worden. Het 7-daags gemiddelde daarvan is geplot in de grafiek hieronder:

De laatste dagen in deze grafiek worden nog aangevuld en zijn dus te optimistisch. Maar inmiddels is op basis van deze data duidelijk, dat het aantal gerapporteerde gevallen op 6 december piekte in Gauteng en sindsdien daalt. De daling vertraagt inmiddels wel.

In zes andere van de in totaal negen provincies lijken de cijfers ook de top gepasseerd te zijn. Dit is echter onder voorbehoud, omdat schijnbare trends tijdens de vakantieperiode misleidend kunnen zijn.

Het aantal ziekenhuisopnames per dag is te vinden op pagina twee van de dagelijkse rapporten op deze pagina. Het 7-daags gemiddelde aantal ziekenhuisopnames in Gauteng:

De daling vanaf 11 december lijkt door te zetten.

Na de piek van het aantal opnames per dag blijft de bezetting nog enkele dagen toenemen, tot de patiënten die op het hoogtepunt binnenkwamen weer ontslagen worden.

De Delta-variant piekte in Zuid Afrika gedurende de eerste helft van juli, Omikron in december. Onderstaande grafieken illustreren het verschil in verpleegbed en IC bezetting voor Gauteng, tussen juli en december:

Denemarken

Inmiddels begint het aandeel Omikron in Europa ook op te lopen. Denemarken houdt hier een duidelijk overzicht bij. Op basis van deze data kan het aandeel Omikron worden vergeleken met het 7-daags gemiddelde aantal positieve tests:

Inmiddels is het aandeel Omikron van 15 december bijgesteld van 29% naar 44%. Het aandeel van 16 december is nog ‘pending’, na de schijnbare daling die gisteren gerapporteerd werd voor de 15e is dat realistisch.

Uit hetzelfde Deense rapport, de volgende tabel:

Deze betreft gevallen tussen 22 november en 15 december, gisteren vermeldden we incorrect t/m 16 december. Op basis van deze data lijkt Omikron inderdaad tot minder ziekenhuisopnames te leiden dan Delta, maar dit is onvoldoende verklaring voor de schijnbare trendbreuk in onderstaande grafiek.

Deze laat een stabilisering zien van het aantal ziekenhuisopnames, na een periode van stijging, vanaf 5 december. De cijfers voor opnames volgen de besmettingscijfers met ongeveer een week, dus deze trendbreuk vanaf 5 december zou dan veroorzaakt zijn door een verandering rond 28 november, terwijl het aantal positieve tests sinds die tijd versneld omhoog gaat. Het wachten is nog steeds op de update voor de week t/m 19 december.

Prognose

Omdat Omikron zoveel besmettelijker is dan Delta, zal bijna iedereen, die geen immuniteit heeft tegen Covid-19, een infectie oplopen. Maar dat lijkt grotendeels asymptomatisch te verlopen.  In Gauteng, met een bevolking van 15 miljoen, vond het overgrote deel van alle infecties plaats in een korte periode. De verwachting is, dat het verspreidingstempo in Europese landen vergelijkbaar zal zijn.

Echter, bij lang na niet alle geïnfecteerden zullen zich laten testen. Het verloop van de PCR cijfers zal voornamelijk afhangen van het testbeleid en testbereidheid:

1. In Gauteng werd minder vaak positief getest op Omikron dan op Delta, waarschijnlijk wegens gebrek aan merkbare symptomen. Bovendien is het in Nederland nu winter, waardoor lichte Omikron symptomen minder opvallen tussen de normale verkoudheidsverschijnselen.
2. De in Nederland ingevoerde lockdown maakt een einde aan testen voor 3G.
3. Tests die uitgevoerd worden onafhankelijk van symptomen, bijvoorbeeld om op wintersport te mogen gaan, zullen wel een stijging laten zien.

Die combinatie van factoren maakt het verloop van de PCR cijfers onvoorspelbaar. Het is mogelijk, dat grote verschillen tussen landen zullen ontstaan.