De olifant in de kamer

Het probleem dat iedereen ziet, maar niet wordt benoemd door het RIVM.

6 december gaf het RIVM een COVID-19 briefing in het Catshuis. 33 pagina’s, gevuld met gedetailleerde statistieken en analyses. Maar 1 onderwerp schitterde door afwezigheid: De invloed van het weer. De omslag eind november naar guur weer bevordert de verspreiding van COVID-19, maar Rutte blijft ‘ons gedrag’ de schuld geven van elke stijging van de cijfers.

De invloed van het weer op luchtweginfecties is welbekend. Over de griep schrijft het RIVM: “De griep komt alleen voor in de winter, meestal tussen december en april.” Dit is ook duidelijk te zien in onderstaande grafiek: “Wekelijks aantal consulten voor griepachtige klachten”. Dit betreft dus niet alleen griep, maar ook griepachtige klachten zoals verkoudheid – inclusief verkoudheden veroorzaakt door andere coronavirussen. COVID-19 is ook een luchtweginfectie, er is op z’n minst een risico dat de verspreiding weersgevoelig is.

Sterker nog, er zijn duidelijke aanwijzingen dat COVID-19 weersgevoelig is. Maar het RIVM zwijgt hierover.

Luchtvochtigheid

Al op 27 maart publiceerde Maurice Grote invloed van luchtvochtigheid op verspreiding, naar aanleiding van een wetenschappelijke paper over wereldwijde COVID-19 uitbraken.
Daarin werd geconcludeerd, dat de COVID-19 uitbraken steeds volgden na een fase met temperaturen tussen 4 en 11 graden en een specifieke luchtvochtigheid onder de 6g/kg. Hieronder de kaart met die virus-uitbraken en de temperatuurzones rondom die uitbraken.

De specifieke is luchtvochtigheid is iets anders dan het luchtvochtigheidspercentage, dat aangeeft voor hoeveel procent de lucht verzadigd is met water. Koude lucht kan minder water bevatten, dus zelfs met een luchtvochtigheid van 100% heeft koude lucht een lagere specifieke luchtvochtigheid.
Met andere woorden, winterlucht is droog, zelfs als buiten nat is.

Verspreiding

Luchtweginfecties verspreiden zich via kleine en grote druppels vocht. Voor grote druppels maakt de luchtvochtigheid geen verschil, maar kleine druppels blijven langer rondzweven in droge lucht. Dit effect is gedemonstreerd in een studie naar influenzaoverdracht, op 2 mei geïllustreerd door Maurice met deze grafiek .

’s Winters worden binnenruimtes verwarmd, maar omdat de buitenlucht koud en dus droog is blijft de specifieke luchtvochtigheid binnenshuis laag. Dit vertaalt zich naar een lage relatieve luchtvochtigheid bij 20⁰ Celsius, corresponderend met een hogere ‘mate van besmettelijkheid’ in de grafiek.

Sinds eind november zien we in Nederland het aantal positieve tests stijgen, inmiddels ook gevolgd door een stijging van het aantal ziekenhuisopnames per dag. Het RIVM zoekt de verklaring hiervoor in toegenomen mobiliteit – hoe meer contacten, hoe meer infecties. Hieronder een slide uit de RIVM presentatie in het Catshuis op 13 december:

Ter vergelijking, gedurende het grootste deel van november daalde het aantal ziekenhuisopnames per dag. Zie hieronder de bijbehorende data van NICE, duidelijk te zien is de omslag van een dalende naar een stijgende trend rond 26 november. Maar op de slide van het RIVM ontbreekt een corresponderende omslag van dalende naar stijgende mobiliteit.

Herinnert u zich het eerder genoemde onderzoek met conclusie, dat COVID-19 uitbraken volgden na een periode met specifieke luchtvochtigheid onder de 6 g/kg en temperaturen tussen 4 en 11⁰ Celsius? Hieronder het plaatje voor De Bilt sinds 1 november: Duidelijk te zien is een periode van lage temperatuur en luchtvochtigheid gedurende de eerste week van november.

Daarna werd het warmer, maar 19 november sloeg het weer opnieuw om, de luchtvochtigheid daalde van 6,8 naar 5,4 g/kg en de gemiddelde temperatuur van 12 naar 8,0⁰ Celsius. 28 november volgde een verdere daling, naar 4,8 g/kg en 4,2⁰ Celsius.

Sindsdien zijn beide laag gebleven, met uitzondering van twee dagen zachter weer 22-23 december. Sinds september houdt Herman Steigstra van het Green Team dagelijks de ziekenhuisopnames bij zoals gerapporteerd door NICE, op basis van deze data berekent hij ook de R-waarde. Zie hieronder zijn dagelijkse update van 28 december.

In deze grafiek is een knik omhoog van de R-waarde te zien gedurende de eerste week van november, gevolgd door een forse stijging eind november. De eerste verandering correleert met de koude periode gedurende de eerste week van november, de tweede met de omslag naar winterweer eind november.

Opvallend is wel, dat weersverbetering een kleiner effect op de R-waarde lijkt te hebben dan weersverslechtering. Maar dit kan verklaard worden, doordat de meeste besmettingen binnen plaatsvinden en de cijfers voor buitenweer slechts indirect invloed hebben op het binnenklimaat.

Conclusie

In een 33 pagina’s tellende briefing over een nieuwe luchtweginfectie heeft het RIVM niets gezegd over de invloed van het weer, terwijl elke Nederlander dit verband kent. Dat is de olifant in de kamer.

Rutte geeft u mij en alle Nederlanders de schuld van de recente stijging van de coronacijfers vanwege ons zogenaamd ‘slechte gedrag’, terwijl het effect van winterweer op verspreiding van luchtweginfecties volledig buiten beschouwing blijft.

Ondertussen is de correlatie tussen de recente opnamestijging en de luchtvochtigheid duidelijk zichtbaar, bovenop het eerdere bewijs. Wanneer dwingen de Kamer en de media Rutte om de olifant in de kamer onder ogen te zien?

Donderdag voor de Kerstvakantie werd het rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire uitgebracht. Daarin werd gesproken over een “ongekend onrecht” en dat “grondbeginselen van de rechtsstaat” zijn geschonden.

Vroeg of laat zullen nieuwe, onpartijdige onderzoeksgroepen ook vragen stellen en een oordeel vellen over de huidige lockdown en de analyse waarop deze gebaseerd was. Hoe gaat het RIVM deze mensen uitleggen, waarom de invloed van het weer op de verspreiding van een luchtweginfectie totaal genegeerd werd?