De meeste scholen voldoen niet aan de minimumeisen voor ventilatie. Te weinig frisse lucht kan het risico op besmetting van alle aanwezigen aanzienlijk vergroten. Scholen lappen de richtlijnen aan hun laars, dus het is essentieel dat alle betrokkenen een gericht Ventilatiebeleid invoeren om te voorkomen dat er later dit jaar toch weer scholen moeten sluiten.
Lees volledig artikel: De urgentie van het Deltaplan Ventilatie voor scholen
De urgentie van het Deltaplan Ventilatie voor scholen
In het kort:
- Uit informatie van een aantal jaren geleden blijkt dat bij het overgrote deel van de scholen de ventilatie vaak niet aan de minimumeisen voldeed. Te weinig frisse lucht in de lokalen.
- Te weinig frisse lucht kan het risico van besmettingen van de leerlingen en leraar aanzienlijk vergroten.
- Uit een recent onderzoek in Goes is gebleken dat 24 van de 30 aanwezige leerlingen bij een klassenfeest zijn besmet geraakt en vervolgens 21 ouders werden besmet. Uit een recent onderzoek in Georgia bleek dat ook leerlingen tussen 6 en 10 besmet werden in dezelfde mate als de oudere aanwezigen.
- Ik roep alle betrokkenen op om via het toepassen van een gericht Ventilatiebeleid (conform het Deltaplan Ventilatie) vanaf dag 1 dat de scholen weer opengaan te voorkomen dat er op scholen uitbraken plaatsvinden, om te voorkomen dat er later dit jaar of in de winter veel scholen toch weer moeten gaan sluiten.
De scholen gaan snel weer open
Binnenkort gaan de scholen weer starten in Nederland.
Anderhalve maand geleden beschreef ik de urgentie van een Deltaplan Ventilatie in Nederland voor binnenruimtes waar veel mensen aanwezig zijn. Als het in het najaar weer kouder wordt is de kans groter dat het virus zich weer gaat verspreiden. Dat betreft dus ook de scholen. Helaas is die oproep (nog) niet opgepakt door de regering. Hoewel het RIVM sinds kort ventilatie wat hoger op de agenda heeft geplaatst ontbreekt het grote gevoel van urgentie daarbij.
Zodra het aantal echte besmettingen in een gebied duidelijk gaat oplopen (en die kans is in het najaar/winter groot) zal de kans groter worden dat er op een school iemand aanwezig is die op dat moment anderen zou kunnen besmetten. (En alleen al door de gemiddelde grootte qua leerlingen zal die kans bij scholen uit het VO al weer beduidend groter zijn.)
Goede ventilatie
Goede ventilatie op scholen is van cruciaal belang. Maar helaas staat dit onderwerp (nog) niet hoog op de prioriteitenlijst van scholen, maar ook is het -helaas- in nogal wat gebouwen en lokalen zonder duidelijke ingrepen niet mogelijk om voldoende te ventileren. Daarom stelde ik dat Deltaplan Ventilatie voor.
Zowel voor scholen, zorginstellingen, kantoren, etc. Zodat o.a. (zeker ook met financiële steun van de overheid) op grote schaal bij de bijna 10.000 schoolgebouwen in Nederland (waarin binnenkort ongeveer 2,5 miljoen leerlingen dagelijks zullen samenkomen) het maximale gedaan wordt om daar de situatie voor leraren en leerlingen (en dus ook voor hun ouders en grootouders) coronaproof te maken.
Zo groot is de problematiek
Wat het RIVM tot nu toe over de ventilatie heeft gezegd vind ik van dezelfde orde als wat ze in maart hebben gezegd over mondbescherming in de zorg. Nieuwsuur heeft daar een vernietigende reportageserie over gemaakt. En als schoolbesturen en gemeentes (die verantwoordelijk zijn voor de huisvesting) denken dat ze zich achter de protocollen van het RIVM kunnen verschuilen, raad ik ze aan die reportage nog eens goed te bekijken. Volgens VWS hadden de werkgevers in de zorg namelijk hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen en niet zomaar de instructies van het RIVM moeten volgen.
Op twee manieren ga ik u een indruk geven van hoe groot de problematiek in scholen is/kan zijn. Eerst via informatie uit de media en van RIVM uit het verleden, en daarna met een verhaal van een leerkracht van wat hij op zijn VO-school heeft meegemaakt.
Dus eerst het onderwerp aan de hand van een artikel in het Onderwijsblad (AOB) van 30-11-2013. Dat ging over de stand van zaken van de ventilatie op basisscholen. De conclusie was “In basisscholen in het hele land is het slecht gesteld met de ventilatie”.
Frisse lucht meten
Het is belangrijk om even te begrijpen op welke manier er gemeten kan worden of er voldoende frisse lucht aanwezig is. Dat gebeurt met een CO2-meter. Dat zijn relatief eenvoudige metertjes die vaststellen hoeveel C02-deeltjes er in de lucht zijn. In de buitenlucht zijn dat er doorgaans rond de 400 ppm (parts per million/deeltjes per miljoen).
Als er mensen in een ruimte zijn neemt dat gehalte door het uitademen van de aanwezigen toe. Maar als de ruimte voldoende geventileerd is met frisse lucht dan blijft het CO2-gehalte laag.
In ons huis, met drie personen en ramen open, zie ik waardes die doorgaans liggen tussen 450 en 550. Maar toen ik in een auto de airco op recirculatie zette (en dus geen frisse lucht naar binnen haalde), stelde ik al na 5 minuten vast dat dit CO2-gehalte naar 1500 steeg.
De aanwezigen in een klaslokaal ademen CO2 uit en het gaat erom dat die hoeveelheid door goede ventilatie niet te hoog wordt. Te veel CO2 gaat namelijk ten koste van de werkatmosfeer. Door frisse lucht binnen te laten daalt het CO2-gehalte. Dus het CO2-niveau is een prima indicator van de toevoer van frisse lucht.
Bouwbesluit
Bij het Bouwbesluit voor Nieuwe Scholen wordt als bovengrens gesteld 950 ppm CO2, de Gezondheidsraad heeft als bovengrens 1.200 ppm.
In dat bewuste artikel uit 2013 staat dat waardes tussen de 1.500 en 2.500 ppm op basisscholen echter heel gewoon is. Op 80% van de basisscholen is deze waarde, volgens een deskundige in dat artikel, te hoog.
In het artikel staat dat in de helft van de scholen via een goed beleid met betrekking tot het openen van ramen en deuren de situatie opgevangen kan worden (maar wellicht niet als het buiten erg koud is). Maar bij de andere scholen zijn er technische aanpassingen nodig. En die kunnen best prijzig zijn (soms zelfs dient een hele installatie vervangen te worden).
Lees het artikel maar eens en je houdt je hart vast.
Dit staat er o.a. in:
In het artikel wordt aangeboden aan de scholen om via de GGD een CO2 meter aan te vragen. Ik denk dat het de komende herfst en winter een standaard attribuut dient te zijn voor iedere leerkracht in ieder lokaal!
En zoals de ventilatiesituatie is op basisscholen, is het ook zo bij scholen uit het VO-onderwijs. Ook uit het buitenland is op te maken dat in die scholen het risico groter is dan op basisscholen. Mede omdat er (veel) meer leerlingen zijn en dat tijdens de schooltijd die leerlingen ook met veel meer andere leerlingen in contact komen van bij het basisonderwijs.
Als u denkt dat de risico’s in principe klein zijn dan moet u goed beseffen wat de GGD in Goes heeft vastgesteld bij de recente uitbraak daar. De informatie komt uit een verder -helaas- niet openbaar gemaakt rapport. Bij een klassenfeest van leerlingen uit het voortgezet onderwijs (vermoedelijk niet op school) begin juli zijn 24 van de ongeveer 30 aanwezigen besmet geraakt. (Vrijwel zeker dus door in een slecht geventileerde binnenruimte het feestje te hebben gevierd). Er staat vermeld dat de meeste besmette personen onder de 18 jaar zijn geweest.
Bij het bron- en contactonderzoek staat vermeld dat deze 24 jongeren blijkbaar 21 personen hebben besmet, met name ouders!
Uitbraak kamp jongeren
Een ander recent gepubliceerd contactonderzoek uit de VS beschrijft een grote uitbraak bij een kamp voor jongeren, die daar dan ’s nachts bleven logeren. Het was op 21 juni en ongeveer de helft van de bijna 600 aanwezigen zijn getest. De leeftijd van de jongeren was van 6 tot 18 jaar. Ongeveer de helft van de getesten bleek besmet te zijn. Dat was onder 100 geteste jongeren tussen de 6 en 10 jaar ook het geval. Van de personen waarvan men navraag had gedaan over de symptomen had 26% geen symptomen, de helft koorts, de helft hoofdpijn en een derde keelpijn.
De omstandigheden om besmet te raken waren bij dit kamp wel heel “gunstig”. Men sliep met velen in slaapzalen (vermoedelijk niet goed geventileerd) en er werd gezongen en gejuicht, zoals het beschreven is in dat rapport.
Snelle actie noodzakelijk
Wat deze voorbeelden uit Goes en Georgia laten zien is dat jongeren als de omstandigheden niet goed in de gaten worden gehouden, besmet kunnen worden. Plus dat vervolgens ouders besmet kunnen worden door die jongeren.
De urgentie van het toepassen van een strak Ventilatieprotocol voor scholen blijkt hiermee overduidelijk.
Men heeft dit onderwerp helaas te lang laten liggen, zeker nu het nog maar amper twee weken duurt voordat de eerste scholen (die in de regio Noord) weer opengaan.
Ik roep het Ministerie van OCW op om niet te wachten totdat het RIVM dit onderwerp bovenaan de prioriteitenlijst zal zetten voor de scholen. (Doordat ze nog steeds de aerosolen niet zo belangrijk vinden, zullen zij ook de ventilatie achteraan het rijtje zetten “1,5 meter-persoonlijke hygiëne, in de elleboog hoesten en thuisblijven bij symptomen” dat zijn en blijven hun mantra’s.)
Ik roep schoolbesturen en directies op hun verantwoordelijkheid te nemen ten aanzien van dit onderwerp en zich niet te verschuilen achter het RIVM-protocol.
Bescherming
En ik denk dat veel leraren, zeker als ze dit blog lezen, beseffen hoe belangrijk dit onderwerp is ter bescherming van henzelf, hun leerlingen en de ouders. Zij moeten aan hun school(-bestuur) eisen gaan stellen ten aanzien van het ventilatiebeleid en het keuren en coronaproof maken van het HVAC-systeem.
Daarnaast lijkt het me noodzakelijk dat voor iedere lokaal een CO2-meter beschikbaar is, waarbij het ook duidelijk moet zijn wat de leraar moet en kan doen als het CO2-niveau te hoog oploopt.
Juist om te zorgen dat de scholen ook open kunnen blijven in najaar en winter zou dit de hoogste prioriteit van iedereen behoren te zijn!
Van een werkvloer
Hieronder als tweede component van dit blog, heb ik een mail opgenomen van een leerkracht van een school uit het VO-onderwijs. Ik had meer mails ontvangen van leerkrachten die meldden dat het slecht was gesteld met de ventilatie in hun school. Ik heb dit stuk geanonimiseerd, maar de naam van de school en van de leraar is mij bekend.
Zeker ook als je dat gelezen hebt begrijp je beter hoe urgent dit onderwerp is. Ook als je geen leraar bent of schoolgaande kinderen hebt, zul je het belang inzien dat de schoolbesturen, de PO- en VO-raad, de onderwijsbonden, en het Ministerie van Onderwijs een Deltaplan Ventilatie voor schoolgebouwen als de wiedeweerga gaan opzetten en uitvoeren. Er is geen dag te verliezen.
Inkomende mail:
“Ik werk nu 10 jaar in het vmbo-onderwijs op dezelfde locatie. Sinds een aantal jaren parttime. Ik ben het afgelopen jaar nagenoeg niet meer in het schoolgebouw geweest mede als gevolg van het COVID-19 virus. Ik ben nu opvallend genoeg ook totaal vrij van gezondheidsklachten.
Vanaf het moment dat er een renovatie plaatsvond heb ik last gehad van benauwdheid, stank, hoofdpijn, concentratieproblemen en vooral vermoeidheid. Nu, na bijna één jaar, is dat verdwenen. Een collega die met pensioen ging kon zelfs na een jaar stoppen met zijn astmamedicatie.
Sinds die renovatie heb ik op de bres gestaan voor een verbetering van de luchtkwaliteit in het gebouw. Ik constateerde, dat als ik een tijd in dat gebouw was geweest en het gebouw verliet, dat het leek alsof ik extra zuurstof kreeg toegediend. Er is weliswaar van alles gemeten en gedaan in opdracht van het management, maar de wijze waarop dat gebeurde geeft te denken.
Metingen werden namelijk verricht in lege klassen, in het weekend en tijdens vakanties. Ik heb ook altijd gewaarschuwd voor het gevaar van besmettingen met virussen, maar dat werd genegeerd.
Veel leerlingen in de klas
Klassen waren, voor zover ik weet, berekend op gemiddeld 18 personen (heb ik nooit geverifieerd kunnen krijgen), maar ik heb meegemaakt, dat er 33 personen in een lokaal aanwezig waren. En dan denk ik aan dit artikel in het AD over “plofklassen”. Meer dan 100.000 basisschoolleerlingen in Nederland zitten in klassen met meer dan 30 leerlingen.
Ten aanzien van de ventilatie is de ppm (parts per million) gehaltes CO2 heel belangrijk. Maar wat die waarde zou moeten zijn lopen de meningen nogal uiteen tussen officiële organisaties en de scholen.
Het RIVM hanteert op hun website de maximale hoeveelheid van 1.200 ppm CO2 als minimumkwaliteit van de lucht. Tevens is een voorwaarde, dat er regelmatig goed geventileerd wordt en moet kunnen worden om dat getal weer omlaag te brengen. Overigens voldoet volgens opgave van het RIVM in 2011 80 tot 88% niet aan deze minimum voorwaarden.
Deze ppm-waarde is overgenomen uit een advies van de Gezondheidsraad over de binnenlucht kwaliteit in basisscholen.
In België hanteert men als toegestane norm tweemaal de buitenwaarde en dat is ongeveer 900 ppm CO2. Dat is al 25% minder dan in Nederland
Vraagtekens
Het management zei zich te houden aan de richtlijnen van het Ministerie van Onderwijs, maar op het moment dat een constante waarde van 1000 PPM CO2 (en hoger!) in combinatie met een luchtvochtigheid van tussen 10 en 20% als toegestane waarde wordt gehandhaafd, kunt u wel nagaan, dat de omstandigheden vraagtekens oproepen. En al helemaal wanneer door het gebrek aan ramen niet goed geventileerd kan worden.
Op dit moment hebben ze juist de filters vernieuwd. Aan de luchtvochtigheid en de ventilatie wordt evenwel wederom geen aandacht besteed.
Ik volg de website van het RIVM hierover. Die is recentelijk aangepast, maar er staat toch nog wel één en ander op. Kijk maar hier. Dit staat er sinds bijna tien jaar op:
Ik denk niet dat er sindsdien echt iets veranderd is.
In de genoemde situatie bij ons is er dan ook nog sprake van een luchtvochtigheid van 15 tot 25% . Dit, terwijl de ARBO als advies 40 tot 65% hanteert.
Ik verzeker u, dat 1.000 ppm CO2 uiterst drukkend is en dat je dat gecombineerd met 15% luchtvochtigheid niet lang volhoudt. Ik laste noodgedwongen extra pauzes in en stond toe dat leerlingen water dronken in de klas.
Ten overvloede wil ik erop wijzen, dat van deze situatie elke dag vele uren achtereen opnieuw sprake is. Voor leerlingen nog meer dan voor docenten, want die hebben nog wel eens een tussenuur.
Overal zijn dus richtlijnen opgesteld door officiële organisaties, maar scholen lappen die aan hun laars.
Die officiele organisaties wijzen ook op voorkomende klachten als hoofdpijn, ziekteverzuim etc., etc. En minstens zo belangrijk in een leerklimaat: concentratiestoornis met als gevolg lamlendig gedrag.
Vreemd genoeg wordt door de overheid wel een fortuin besteed aan het buitenklimaat en de handhaving van de opgestelde regelgeving en milieu-zones en dergelijke, maar aan binnenruimtes in scholen (en nog veel andere gebouwen) doet men weinig tot niets.
U heeft zojuist gelezen: De urgentie van het Deltaplan Ventilatie voor scholen.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
