RIVM geeft veel te optimistisch beeld over vaccinatie-effect ziekenhuisopnames

Leestijd: 8 minuten

RIVM geeft veel te optimistisch beeld over vaccinatie-effect ziekenhuisopnames

Woensdag tijdens het Kamerdebat kwam het langverwachte rapport uit met informatie over de vaccinatiestatus van ziekenhuispatiënten. Van Dissel refereerde eraan bij zijn presentatie voor de Tweede Kamer Commissie. Niet alleen stond er op de website van het RIVM een overzicht van de resultaten, maar ook is er een rapport gepubliceerd. 

Bij het bestuderen van het overzicht en het rapport, wat zonder de verstrekking van de basiscijfers niet gemakkelijk was, werd mij snel duidelijk dat er alles op alles is gezet om een zo gunstig mogelijk beeld te schetsen van de effectiviteit van het vaccin. Daarbij op de koop toe nemend, dat wat zich werkelijk aan het afspelen is, versluierd wordt. Met als gevolg dat de juiste maatregelen NIET worden genomen.

Conclusies

Ik begin met mijn conclusies. Onderin treft u de onderbouwing aan per onderdeel:

1. De totaalcijfers betreffen de gehele periode juli-oktober 2021. Juist omdat vanuit andere landen heel duidelijk is geworden dat zowel de bescherming tegen infectie als tegen ziekenhuisopnames in de tijd gezien afneemt, zijn die totaalcijfers nietszeggend in relatie tot de situatie waarin we nu (eind oktober/begin november 2021) zitten.
   
2. Van 6% van de ziekenhuispatiënten is de vaccinatiestatus onbekend. Er is een goede kans dat dit mensen zijn die zich hebben laten vaccineren, maar niet wilden dat die informatie met het RIVM werd gedeeld. Als dat waar is, dan betekent dit dat het aandeel gevaccineerden bij de ziekenhuisopnames hoger is dan bij de berekeningen van het rapport wordt uitgegaan. Voor de maand oktober zou dat betekenen dat het aandeel gevaccineerden geen 44% is, maar 47%.
   
3. Uit de grafieken en tabellen blijkt dat de informatie van de vaccinatiestatus van oktober bij deze rapportage verre van compleet was. Van de maand oktober ontbreekt naar schatting circa 20% van de opnames. Die 20% is afkomstig uit het laatste deel van oktober, toen het aandeel oudere patiënten sterk steeg. En laat dat nu net de groep patiënten zijn met de hoogste vaccinatiegraad. Geschat kan worden dat het percentage gevaccineerden in oktober met 4 procentpunten dan nog zal stijgen. Dus van de 44% naar minimaal 48%. (Inclusief de opmerkingen van het vorige punt zou dat dan 51% zijn).
   
4. In september was het aandeel gevaccineerden onder de opgenomen patiënten 27%. Dat betrof wel een complete maand.  Als de complete maand oktober 48% wordt (als alle data wel binnen zijn), dan betreft dat het gemiddelde voor de maand oktober. Maar gezien de grote stijging t.o.v. het gemiddelde van de maand september betekent dat tegelijkertijd dat het laatste deel van oktober al ruim boven die 48% zit. En dat ook in november nog een grote stijging te verwachten is. Het zal mij niet verbazen als de cijfers in Nederland dan op het niveau uitkomen van Vlaanderen van twee weken geleden (70%). En ook in Vlaanderen blijkt het vooral te komen door de grote toevloed van oudere patiënten.
   
5. Dat de cijfers van de patiënten op de IC’s ten aanzien van het aandeel ongevaccineerden hoger is dan bij de ziekenhuisopnames komt (mede) omdat er amper patiënten boven de 80 jaar op de IC’s worden geplaatst. En die oudste patiënten zijn relatief gezien meer gevaccineerd dan de jongere patiënten. Van alle patiënten die op de IC’s terecht kwamen de laatste weken was 3% boven de 80 jaar. Terwijl de instroom van patiënten in die periode 15% boven de 80 jaar was.
   
6. Dat betekent zeker niet dat de vaccinatie geen bescherming meer biedt tegen ziekenhuisopnames. Maar die daalt wel voor ouderen een stuk sneller dan het RIVM/Van Dissel aangaf. En juist die ouderen zorgen voor de grote stijging van het aantal patiënten in de ziekenhuizen. De laatste 4 dagen was 55% van de opnames boven de 70 jaar en nog eens 20% tussen 60 en 69 jaar. Dat was over de hele maand september nog resp. 31% en 18%. En, zoals we ook weten uit de cijfers uit andere landen, is de vaccinatiegraad bij die oudste groepen patiënten  hoog. De sterke stijging van de opnames op dit moment is niet primair te danken aan de ongevaccineerden, maar aan de afnemende bescherming van de vaccinatie onder ouderen. (En het laten voortduren van de Coronapas met het gevaar dat meer ouderen worden geïnfecteerd). Deze grafiek laat de grote impact van de opnames van de oudste leeftijdsgroepen zien.

Onderbouwing

Deze zes conclusies worden hieronder cijfermatig onderbouwd:

1. Totaalcijfers betreffen juli-oktober 2021

Het onderzoek naar de vaccinatiestatus  betreft de periode juli-oktober. Totaalcijfers over deze periode om iets te zeggen over de bescherming van de vaccinatie zeggen weinig tot niets:

A. De ontwikkelingen in de afzonderlijke maanden verschilt behoorlijk. Alleen al het verschil tussen de maand september en oktober is enorm. Niet alleen zie je in oktober een veel groter aantal ziekenhuisopnames. Maar de verhouding aan patiënten boven de 70 jaar en onder de 60 jaar is heel groot. Dat laat deze grafiek goed zien. Begin september waren er beduidend minder nieuwe patiënten van boven de 70 jaar dan onder de 60 jaar. Dat is eind oktober volledig anders geworden (van 6 staat tot 10 naar 19 staat tot 10).

B. Uit de ontwikkelingen in andere landen blijkt de bescherming tegen ziekenhuisopnames in de tijd af te nemen. Bij ouderen is dat meer dan bij jongeren het geval (mede omdat de vaccinatie langer geleden was). Om dan een periode van 4 maanden te nemen, waarbij juli veel korter lag op het moment waarop velen in Nederland waren gevaccineerd dan oktober, is weinig zinvol. Zeker als we zien dat bij de rapportage van de afzonderlijke maanden weinig is gedaan aan de verschillen per leeftijdscategorie.

Vaccinatiestatus onbekend?

In de rapportage staat vermeld dat van circa 6% van de ziekenhuispatiënten de vaccinatiestatus niet bekend was. De status werd gehaald uit diverse bronnen, waarover het RIVM beschikt. Nu kan men bij de vaccinatie aangeven of men de informatie al dan niet wilde delen met het RIVM. Ongeveer 7% heeft die keuze gemaakt blijkt uit eerder gepubliceerde cijfers.

Juist omdat ook al in eerdere onderzoeken van het RIVM bleek dat van circa 5% van de ziekenhuispatiënten de vaccinatiestatus niet bekend was, is de kans groot dat deze groep “vaccinatiestatus onbekend”  wel gevaccineerden zijn. Als we die categorie wel als gevaccineerd zouden rekenen bij de berekeningen, dan stijgt het aandeel gevaccineerden in de ziekenhuizen met circa 3 procentpunten. (Oktober zou dan 47% zijn geweest en geen 44%).

Over de maand oktober ontbreekt een deel van de patiënten

Uit zowel de cijfers als de grafieken van de rapportage van het RIVM blijkt dat een fors deel van de opnames in oktober (nog) niet in de rapportage waren opgenomen. Uit de tabellen blijken er ongeveer 2000 ziekenhuisopnames in oktober in het onderzoek te zitten. Het totaal aantal opgenomen patienten in de maand oktober is meer dan 2500.

Uit o.a deze grafiek is ook goed te zien wat er aan de hand is. Deze komt van de website van het RIVM. Het betreft het aantal opgenomen patiënten per dag.

De maand oktober

Vanaf 21 oktober 2021 staat er geen informatie op deze grafiek. Daarbij is de informatie tussen 18 en 21 oktober incompleet (daarom lijkt het alsof er een daling is).

Hoe groot de impact ervan is valt goed af te lezen uit de actuele data van NICE. Terwijl in de grafiek van de 70+ het totaal aantal opnames maximaal 45 was, zien we dat in werkelijkheid eind oktober 2021 dat cijfer al op de 60 lag.

Alleen al van de groep boven de 70 jaar kan geschat worden dat rond de 200 patiënten niet in de oktobercijfers zijn meegenomen. Van die groep is rond de 75% wel gevaccineerd. Daarmee wordt duidelijk dat als de maand oktober wel volledig meegenomen zou zijn, dat dan het percentage gevaccineerden 4 á 5% hoger zou hebben gelegen.

Dus over oktober zou dat percentage dus op al op minstens 48% hebben gelegen. En als degenen waarvan de vaccinatiestatus onbekend was, was meegenomen dan zou dit percentage 51% zijn in plaats van de 44% die over oktober is gepubliceerd.

Trend is scherp omhoog

In september was het aandeel gevaccineerden onder de opgenomen patiënten 27%. Over de hele maand oktober is het dus 48%.

Maar omdat het gemiddeldes zijn over een maand, is het dus niet de situatie van de laatste week van oktober. Die moet bij een zo stijgende trend al fors boven die 48% gelegen hebben. (In andere landen worden deze cijfers wel per week of twee weken gepubliceerd en dan weet je het wel precies).

Er is weinig statistische kennis nodig om te realiseren dat het cijfer over de hele maand november ergens tussen 60% en 80% zal uitkomen. Helaas weten we die cijfers dan pas in december.

Kijk gewoon eens naar deze cijfers per week en per leeftijdsklasse. Het is dan duidelijk waar de problemen zitten t.a.v. de stijging van het aantal Covid-19 patiënten in de ziekenhuizen. Boven de 70 jaar is de stijging veel groter dan onder de jongere leeftijdsgroepen. En die oudere patiënten zijn in grote mate wel gevaccineerd.

Amper 80+ op IC’s

Dat het aandeel gevaccineerden op de IC’s lager is dan het aandeel gevaccineerden in de ziekenhuizen, komt deels doordat de patiënten in de ziekenhuizen boven de 80 jaar amper op de IC’s worden opgenomen. Van de opgenomen patiënten in de ziekenhuizen is 15% boven de 80 jaar. Op de IC’s is dat 3%.

In augustus 2021 was de mediane leeftijd van degenen die in de ziekenhuizen werden opgenomen en op de IC’s lagen nog gelijk (58). De incomplete cijfers van oktober 2021 laten zien dat die mediane leeftijd in de ziekenhuizen 68 is en op de IC’s 64.

Volgens het – incomplete – overzicht over de maand oktober is 30% van de patiënten op de IC’s gevaccineerd, tegen 44% van iedereen die in de ziekenhuizen is opgenomen.

Als de 80 + wel op de IC’s opgenomen zouden zijn, dan zou die twee percentages dicht bij elkaar komen liggen.

Mede daardoor wordt in het rapport van het RIVM de bescherming van het vaccin tegen opname op de IC’s duidelijk overschat.

De vaccins beschermen wel, maar steeds minder

Bij het luisteren naar de toelichting van Van Dissel in de Tweede Kamer en het lezen van de rapporten van het RIVM vond ik dit alles erg lijken op een trainer van een voetbalclub, die onderaan stond in de competitie na 10 wedstrijden met nog nul overwinningen. Alle wedstrijden eindigden met 0-1 of 1-2 en twee eindigden in 0-0.

Bij zijn persconferentie verklaarde hij heel tevreden te zijn met de kracht van zijn verdediging. In die 10 wedstrijden had het team slechts 14 doelpunten tegen gekregen.

Maar waar die trainer amper over sprak, was over het grote probleem dat hij wel had, namelijk het feit dat zijn aanval amper scoorde.

De analogie is duidelijk: De rapportage van het RIVM en de toelichting van Van Dissel gingen vooral over de hoge bescherming die vaccinatie bood tegen ziekenhuisopnames. Maar de grote stijging van de ziekenhuisopnames komt echt door de sterke groei van patiënten in de oudste leeftijdsgroepen, waarvan het grootste gedeelte gevaccineerd is.

Afnemende bescherming

Voor het huidig beleid t.a.v. de sterke groei van de vraag naar de zorg zijn de ongevaccineerden niet het grootste probleem, maar de afnemende bescherming van de vaccinatie onder de ouderen.

Daarbij is er iets heel opvallends als we de cijfers bekijken die we van het RIVM over oktober zien, uitgedrukt in deze grafiek. Bij de leeftijdsgroep boven de 70 jaar is het getal van de ongevaccineerden 6 keer zo hoog als het getal van de gevaccineerden.

Maar als we naar België kijken in de middelste week van oktober, dan zien we bij de groep boven de 65 jaar in alle drie de gewesten een cijfers waarbij dat getal 3 x zo hoog  is. (En besef dat de groep in België ook de leeftijden 65 tot 69 jaar omvat, waar relatief meer ongevaccineerden bij zitten).

In plaats van heel tevreden te zijn dat de bescherming van de vaccinatie ook voor de oudsten nog zo goed is, zou juist de aandacht gevestigd moeten worden op de snelle afname van die bescherming.

Lees wat er op de site van het RIVM bovenin de rapportage van 3 november staat:

Besef bij het lezen hiervan dat die vermelde kans bij de groep boven de 70 jaar van “ruim 9 keer hoger” de hele periode tussen juli en oktober 2021 betreft! Dat de grafiek over oktober die direct onder deze zinnen staat laat zien dat de verhouding nu 6 keer is.

Daling

Dat in België bij de groep boven de 65 jaar dat 3 keer is, en dat uit grootschalige kwantitatieve onderzoeken in andere landen blijkt dat die bescherming tegen ziekenhuisopnames, net zoals tegen infectie in de tijd gezien duidelijk daalt. En dat dit het sterkst het geval is bij de ouderen (zowel door hun gezondheidssituatie als door het feit dat ze gemiddeld langer geleden gevaccineerd zijn). Er wordt verwacht dat die bescherming naar onder de 50% daalt en wellicht op nul procent uitkomt.

Door vooral te hameren op de goede bescherming die het vaccin biedt:

• worden gevaccineerden in slaap gesust,
• blijft de Coronapas gehandhaafd,
• en denkt de massa, dat ons grootste probleem is om zoveel mogelijk mensen nog gevaccineerd te krijgen.

Zodat de maatregelen niet echt zullen zorgen voor een sterke daling van de ziekenhuisopnames onder de oudste leeftijdsklassen. En die sterke stijging is nu net ons grote probleem van dit moment.

P.S. De club van die bewuste trainer degradeerde aan het eind van het seizoen en het bestuur betreurde niet eerder ingegrepen te hebben.

Help ons o.a. de informatie/data, die het RIVM verstrekt, kritisch te kunnen blijven analyseren. Geef af en toe een (kleine) donatie. Klik hier. 

U heeft zojuist gelezen: RIVM geeft over vaccinatie-effect ziekenhuisopnames een veel te optimistisch beeld.