Philip van Moll is lid van de universiteitsraad van de Erasmus Universiteit Rotterdam, faculteitsraad van de ESL, en tevens hoofd-student assistent aan de ESE. Is het online onderwijs, zoals dit tijdens COVID-19 periode uit de grond is gestampt representatief voor het onderwijs van de toekomst? Wat kunnen we hiervan leren, en waar liggen de mogelijkheden?
Lees volledig artikel: Online onderwijs – van een nood een deugd maken?
Door Philip van Moll. Hij is lid van de Faculteitsraadslid van de Erasmus School of Law (ESL), en de Universiteitsraad. Bovendien volgt hij zijn tweede master indirecte belastingen aan de ESL, na het volgen van een master in financial economics aan de Erasmus School of Economics (ESE). Bovendien is hij werkzaam als hoofd student-assistent bij de ESE waarbij hij zich onder andere bezighoudt met de vraagstukken omtrent online-onderwijs.
De COVID-19 pandemie heeft het hoger onderwijs gedwongen vergaande digitalisering op een ongelofelijk tempo door te voeren. In dit opiniestuk zal ik kort bespreken hoe de verandering eruit heeft gezien, wat dit karakteriseert, en nog belangrijker wat kunnen we hiervan meenemen de toekomst in.
De voordelen en nadelen van online-onderwijs zullen hier worden doorgenomen, waarbij het onderscheid tussen het huidige ‘Emergency Remote Teaching’ (nood-onderwijs op afstand), en kwalitatief hoogstaand online-onderwijs van belang is. Dit onderscheid maakt duidelijk, dat de slechte streaming, ongelukkige video-opnames, en het mislukt ‘online proctoring’ niet te wijten zijn aan het object online-onderwijs. Tevens laat dit stuk zien dat problemen met online-tentaminering lastiger op te lossen zijn.
Enthousiaste reacties
De afgelopen maanden is het onderwijs in Nederland in verregaande mate gedigitaliseerd, en dit heeft – op z’n zachtst uitgedrukt – niet overwegend tot enthousiaste reacties geleid. Studenten aan Nederlandse Universiteiten geven massaal aan dat het huidige online onderwijs grotendeels tekortschiet ten opzichte van het ‘oude normaal’. De Algemene Onderwijsbond (AOB) peilde onder haar leden de bevindingen van docenten over de kwaliteit van online-onderwijs.
Op Nederlandse universiteiten en hogescholen nam 69% van de docenten een daling van de kwaliteit van onderwijs waar, voor Mbo-scholen, waar het aantal contacturen (pre-COVID-19) doorgaans hoger ligt, ondervond zelfs drie kwart een daling (AOB, 2020). Ook studenten rapporteren een daling van de kwaliteit van onderwijs, en tegelijkertijd is de werkdruk onder docenten onverminderd hoog (Scienceguide, 2020). Bij het op een rijtje zetten van deze cijfers, lijkt online onderwijs niet te leiden tot verbeterd onderwijs. Het voorgaande is echter een voorbarige conclusie, zoals hieronder uiteengezet zal worden.
Allereerst, dient er een onderscheid te worden gemaakt tussen het noodonderwijs op afstand wat ons educatieve systeem de afgelopen maanden heeft gekenmerkt, en kwalitatief hoogstaand onderwijs. Om een kwalitatief goede cursus online aan te bieden, hebben docenten doorgaans minimaal een half jaar de tijd nodig (Hodges, Moore, Lockee, Trust, Bond, 2020), en niet de paar weken die docenten nu gemiddeld hebben gekregen. Dat de kwaliteit van het onderwijs daardoor achteruit is gegaan, is geen wonder, maar de link dat dit komt door online onderwijs is derhalve niet rechtstreeks te leggen. Allereerst zal ik nadelen en mogelijke oplossingen benoemen, waarna voordelen van online onderwijs aan bod zullen komen.
Binnen een paar klikken toegang tot online onderwijs?
De nadelen van online onderwijs dienen serieus te worden genomen. Bij het uitsluitend aanbieden van deze vorm van onderwijs komt mogelijk het businessmodel van educatieve instellingen onder druk te staan. Wie gaat zich nog apart inschrijven bij onderwijsinstellingen, is de vraag die mogelijk opkomt, als binnen een paar klikken iedere Nederlander toegang heeft tot online onderwijs?
Echter, hierbij dient bedacht te worden dat het grootste deel van het Nederlandse onderwijs wordt opgebracht door de maatschappij. Inderdaad daar maakt u deel vanuit. Waarom zou dan ook niet de hele maatschappij hiervan dienen te profiteren? In plaats van een vergoeding per student, kan nu gedacht worden aan een vergoeding per studie.
Een hogere subsidie kan worden gegeven aan kwalitatief hoogstaande opleidingen, of opleidingen die een belangrijke positie in de Nederlandse arbeidsmarkt (gaan) vervullen. Een (kleine) eigen bijdrage bij het volgen van een tentamen om de hiermee gepaard gaande extra kosten en inzet van docenten, voor het nakijken van de tentamens, op te vangen, zou tevens een uitkomst kunnen bieden.
Burgers in een arme gezinssituatie zouden zelfs hiervoor kunnen worden vrijgesteld. De drempel voor het volgen van onderwijs, kan hiermee flink worden verlaagd, en de hele maatschappij ten goede komen. Immers het onderwijs wordt door u betaald, dan dient u er ook van te kunnen profiteren, toch?
Via DigiD
Om te voorkomen dat online onderwijs ook voor niet-betalers (buitenlanders) gratis ter beschikking zou kunnen worden gesteld, kan gedacht worden aan een link met ons ‘DigiD’ waardoor enkel mensen met een Nederlands DigiD gratis toegang krijgen tot deze vorm van onderwijs. Voorts past dit denkbeeld in de doelstelling van ‘een leven lang leren’.
Mocht bovenstaande oplossing nog een stap te ver zijn voor het Nederlandse onderwijssysteem, dan is er ook een alternatief. De basisstof die vaak al jaren hetzelfde is van cursussen (inleidende psychologie-, rechten-, wiskunde-, economie-, natuurkundevakken) kan online gratis ter beschikking worden gesteld, wat kan helpen bij een studiekeuze. Bij meer praktische opleidingen is dit lastiger, maar zeker niet onmogelijk. Studenten die deze vakken online volgen, kunnen kiezen om deze cursus af te ronden met een fysiek of online tentamen.
Studenten hebben zo kennis kunnen maken met de opleiding en het online onderwijsaanbod van deze onderwijsinstelling. De drempel om vervolgens voor deze educatieve instelling te kiezen is lager. Tevens kan hiermee kostbaar onderwijsuitval worden voorkomen; de student kan namelijk in een vroeg stadium ondervinden of de studie bij hem of haar past. De verdiepende en meer actuele colleges, kunnen vervolgens achter een betaald venster worden gevolgd, en/of na inschrijving voor de opleiding van de onderwijsinstelling.
Verdwijnt de interactie tussen student en docent dan helemaal?
Een ander nadeel van online onderwijs is dat de interactie tussen student en docent flink afneemt. Docenten kunnen hierdoor minder goed opvangen of studenten een specifiek onderdeel van het college niet goed volgen, wat de kwaliteit van het onderwijs doet afnemen. Dit lijkt de achilleshiel van online onderwijs. Een oplossing zou kunnen zijn, om studenten via een online-platform de mogelijkheid te geven tijdens een live-college, of bij het achteraf terugkijken van de stream, de docent van feedback te voorzien.
Dit platform kan studenten de mogelijkheid bieden, om op elk moment gedurende het college aan te geven, wat de moeilijkheidsgraad van de stof is, of de docent te snel gaat, of dat er iets onduidelijk is. Hierdoor krijgt de docent instant-feedback tijdens het lesgeven. Tevens kan de mogelijkheid om bij live-online colleges tussentijds vragen te stellen, blijven bestaan, door even kort ‘in te bellen’, zoals dat nu ook al veelal heel goed gaat bij colleges via Microsoft Teams. Als studenten het college niet live volgen, dan zouden er flexibele online vragenuurtjes kunnen worden gehouden, waarbij studenten al hun vragen kunnen stellen.
En bovendien zou het gebruik van online fora nog worden verbeterd. Tot slot kan een onderwijsinstelling ervoor kiezen om studenten, bijvoorbeeld na online inschrijving, de mogelijkheid te bieden een college fysiek bij te wonen. Docenten ontvangen ook dan instant-feedback en behouden het plezier in het geven van onderwijs. Tot slot kan er bij online inschrijving, veel efficiënter gebruikt worden gemaakt van de ruimte in diverse collegezalen.
Privacy bezwaren?
Voor zowel studenten als docenten speelt hier echter ook nog een privacy bezwaar. Allereest zal hier worden ingegaan op de privacy bezwaren voor docenten, waarna ook de problemen van studenten, onder andere met betrekking tot online tentaminering, worden besproken.
De vrije gelegenheid tot interactie tussen docent en student, komt bij het opnemen van (live) colleges meer in het gedrang. Dat het (academische) debat onder druk staat, is niet vreemd in de huidige samenleving waarbij ‘cancel culture’ hoogtij lijkt te vieren. Onder docenten binnen de academische wereld is er onrust over de toenemende druk op academische vrijheid (The Atlantic, 2020). Het opnemen van een college, maakt het veel eenvoudiger om fragmenten over bijvoorbeeld specifieke maatschappelijke thema’s met de buiten wereld te delen.
Docenten zijn bang om iets verkeerds te zeggen en hebben het gevoel dat ze bij het opnemen van colleges minder vrijuit kunnen spreken (UU, 2018). De vrije discussie over bijvoorbeeld de voor-en nadelen van het beleid omtrent het COVID-19 virus, klimaatbeleid, en immigratie roept in de huidige maatschappij veel discussie op. Het openlijk bediscussiëren of stelling nemen in dit debat, kan in de huidige maatschappij leiden tot boycots (NAS, 2020).
Zo werd een docent hoogleraar aan Syracuse University in de Verenigde Staten op verplicht administratief verlof gestuurd na het opnemen van een alternatieve term voor het ‘COVID-19’ virus in de syllabus van een cursus: ‘Wuhan Flu’ – de plaats in China waar voor het eerst het COVID-19 virus is geregistreerd (Syracuse, 2020). Deze discussie over maatschappelijke onderwerpen leert studenten echter kritisch na te denken over belangrijke maatschappelijke vraagstukken, en zijn derhalve broodnodig en een belangrijk onderdeel binnen een (academische) studie.
Academische vrijheid
Bij het opnemen van de colleges, zou je hierbij verder inboeten aan academische vrijheid. Echter, dit is een maatschappelijk probleem, wat het aanbieden van online-onderwijs niet in de weg zou moeten staan. Om deze ‘cancelling’ te voorkomen en docenten de gelegenheid te geven om vrijer te spreken in een college, kunnen onderwijsinstellingen docenten hierover trainingen aanbieden.
Bovendien zouden onderwijsinstellingen docenten openlijk moeten steunen. Dit zou kunnen via het aanbieden van hulp, in het geval dat maatschappelijke groeperingen of politieke partijen druk uitoefenen op docenten, in het kader van het uitspreken van een, voor een specifieke groepering, ‘onwelgevallige term’ in het academische debat.
Online tentaminering één grote last?
Het grootste bezwaar van online onderwijs, is bij zowel student, als docent, het online-tentamineren. Bij het afsluiten van een vak kan gebruik worden gemaakt van allerlei (alternatieve online) opdrachten, maar bij een cursus die gevolgd wordt door honderden of duizenden studenten, is een tentamen toch een vaak-gekozen optie. Zoals in een bekende TikTok video al het omzeilen van online proctoring werd laten zien (EM, 2020), is fraude dus een kritiek onderwerp.
Tevens zijn de tentamineringsvormen beperkt bij online tentaminering, namelijk het tekenen van bepaalde grafieken, of het schrijven van formules, is veel lastiger op een computer dan op een stuk papier. Mogelijkheden om vervolgens het antwoord op een papier te schrijven en dan met de webcam of telefoon een foto te maken en dit papier uploaden, kost onnodig tijd en is ook weer fraudegevoelig.
Voorts zijn er veel privacybezwaren ten aanzien van online proctoring. Bij dit online anti-spieksysteem word je als student namelijk gedurende het hele tentamen in je slaapkamer gefilmd. Bij een onstabiele internetverbinding of overbelaste servers van het online proctoring bedrijf, verklaren examencommissies van bepaalde Nederlandse faculteiten het tentamen al meteen ongeldig en kan je bovendien worden beschuldigd van fraude (NOS, 2020).
Deep fake
Bovendien worden de beelden van een select groepje proctoring bedrijven (Privacyweb, 2020) naar andere landen toegestuurd, waarbij privacy-bezwaren extra in het licht komen te staan. Tevens is er de angst voor deep-fake, immers deze beelden worden door ‘moderators’ bekeken, en met maar een paar foto’s, laat staan van een film van twee uur, kunnen al levensechte deep-fake video’s gemaakt worden (Nguyen & Nahavandi, 2019). De slechte controle op fraude, beperkingen in tentaminering, en de privacybezwaren maken online tentaminering geen geschikte keuze.
Daarentegen is een tentamen, ook al lijkt dat voor sommige studenten het belangrijkste moment van het blok, maar een heel klein deel van een cursus. En er kan dus worden gedacht om deze tentamens alsnog fysiek te houden. Bij diverse onderwijsinstellingen in Nederland worden nu bijvoorbeeld al tentamens afgenomen in concertzalen, sportgebouwen, congreshallen, collegezalen, en fashion centers. Online webcam proctoring software dient niet te worden gebruikt als er op de campus tentamens worden gemaakt.
Tevens dient de onderwijsinstelling enkel een aantal reservecomputers ter beschikking te hebben, voor studenten die geen eigen laptop hebben, of waarvoor tijdens het tentamen de computer uitvalt. Studenten kunnen namelijk hun eigen computer meenemen, waarna enkel het scherm dient te worden gedeeld, zodat er kan worden gecontroleerd dat er geen andere pagina’s dan het onlinetentamineringsprogramma worden gebruikt. Bij het systeem van Remindo, onder andere gebruikt door de Erasmus Universiteit Rotterdam, sluit het tentamenprogramma zelfs af, als de student een andere webpagina opent.
Werkdruk verlagen
Het gebruik van bovenstaande tentamineringsmethode zal zelfs de werkdruk voor docenten fors verlagen; er hoeft namelijk geen database met 400 meerkeuzevragen meer worden gemaakt, waarbij elke student 40 vragen krijgt. Een normaal tentamen van 40 vragen is hierbij voldoende. De stelling van VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg dat ‘proctoring nodig is als gevolg van de hoge werkdruk’ deel ik derhalve niet (Scienceguide, 2020). Nog stelliger: als online webcam proctoring niet meer wordt gebruikt, en tentamens fysiek worden georganiseerd (eventueel met een eigen computer), zal de werkdruk voor docenten juist fors verlagen.
Tegelijkertijd kunnen de voordelen van het online nakijken van tentamens, wel worden behouden. Indien studenten ziek zijn, of wachten op een uitslag van een COVID-19 test, en dientengevolge het tentamen niet fysiek kunnen maken, zou in ‘aparte ruimtes’ binnen of buiten de onderwijsinstelling dit tentamen alsnog kunnen worden gemaakt. Een andere mogelijkheid is deze studenten de mogelijkheid bieden om op eigen risico het tentamen thuis te maken met behulp van proctoring.
Geld niet in stenen, maar in kennis!
Nu dan de voordelen van online-onderwijs. Allereerst zorgt online onderwijs ervoor dat de behoefte aan meer stenen voor onderwijsinstellingen afneemt. De populaire term ‘geld niet in stenen, maar in kennis en onderwijs steken’ komt hierbij makkelijk bovendrijven. Onderwijsinstellingen geven tegenwoordig veel geld uit aan nieuwe architecturale hoogstandjes, terwijl structureel extra geld voor verbetering van onderwijs achterblijft. Ik pleit er dan ook voor om de prioriteiten iets anders te leggen, en te investeren waar de onderwijsinstellingen voor zijn opgericht: het verzorgen van kwalitatief hoogstaand onderwijs.
Immers, online onderwijs vergroot de zichtbaarheid van onderwijsinstellingen, en verlaagt de drempel om hoger onderwijs te volgen. Bovendien zijn online tentamens over het algemeen veel efficiënter om na te kijken en kunnen online-colleges, zeker als het om basismateriaal gaat, meerdere jaren worden gebruikt. Bij een select aantal (praktische) opleidingen, is er een beperktere mogelijkheid tot ‘hergebruik’ van eerder studiemateriaal, zoals voor de opleidingen tot kapster, loodgieter, of handwerker, online onderwijs biedt hier mogelijk minder voordelen.
Bij de studies, waar significante voordelen te behalen zijn met online onderwijs, kunnen docenten de vrijgekomen tijd steken in persoonlijke begeleiding van studenten via (online) vraagsessies, feedback op (online) opdrachten en het verbeteren van de vakken, wat op zijn beurt de kwaliteit van onderwijs verder verhoogt.
Verder zijn Massive Open Online Courses toegankelijk voor iedereen met een internetverbinding. Deze online cursussen maken deel uit van ‘blended-learning formats’, waarbij basis colleges online worden aangeboden, en de verdiepende en meer actuele onderwerpen in andere live-sessies of fysieke colleges worden behandeld.
‘Lagere drempel voor online-onderwijs!’
Tenslotte, online onderwijs zorgt voor flexibiliteit voor zowel de docent als student. Docenten kunnen nu zelf bepalen wanneer het college wordt opgenomen en studenten wanneer het colleges wordt bekeken. De kansen voor studenten die op afstand wonen, een bijbaan hebben, sociale verplichtingen hebben, mantel zorgende studenten, of studenten met kinderen, om een opleiding succesvol af te ronden stijgt hiermee enorm. Bovendien kunnen studenten het onderwijs volgen op een manier die voor hen het efficiëntst en prettigst is.
Studenten met een korte concentratieboog kunnen bijvoorbeeld de colleges opknippen in stukjes van 20 minuten en elk moment stoppen om pauze te nemen, of even aantekeningen te maken. Dit bevordert de studie en opname van studiestof. Met de mogelijkheid om je tijd meer in te kleden, krijgen de studenten overdag meer de tijd om hun eigen activiteiten te ontplooien en bijvoorbeeld in de avond te studeren. Tot slot, kunnen studenten, die in de avond minder productief zijn en bijvoorbeeld van het studentenleven willen genieten, het college de volgende ochtend terugkijken.
Online onderwijs biedt kansen
Wanneer men de kansen van online onderwijs volledig gaat benutten, en docenten de tijd krijgen om goed online onderwijs vorm te geven, kan dit veel kansen voor ons land bieden. Nederland als kenniseconomie heeft er enorm veel baat bij, als de hele maatschappij toegang zou krijgen tot meer kennis. De meeste nadelen van online onderwijs zijn op te lossen, echter zijn de privacybezwaren en beperkte mogelijkheden bij online tentaminering niet te onderschatten. Fysieke tentaminering zou hier, zeker op de korte termijn, nog uitkomst bieden.
Het is nu aan onderwijsinstellingen, om de komende maanden de docenten de middelen te geven om kwalitatief hoogstaand onderwijs vorm te geven en niet bij de pakken neer te gaan zitten door de mindere beoordelingen van onlineonderwijs op de korte termijn. Tevens kan de politiek deze onderwijsinstellingen een ‘duw in de rug geven’ door het financieringsmodel van het hoger onderwijs te wijzigen.
Op deze manier kunnen we van de nood een deugd maken en het onderwijs van de toekomst vormgeven, waardoor we zo veel mogelijk kunnen profiteren van de voordelen en de nadelen zo goed als mogelijk proberen te beperken.
Verder lezen
https://arxiv.org/abs/1909.11573
https://www.nas.org/blogs/article/tracking-cancel-culture-in-higher-education
https://www.privacy-web.nl/nieuws/antwoorden-kamervragen-over-het-bericht-dat-studenten-protesteren-tegen-tentamensoftware-die-beelden-van-hun-huiskamer-opslaat/
https://www.scienceguide.nl/2020/09/proctoring-is-nodig-als-gevolg-van-de-hoge-werkdruk/
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
