Tekens aan de wand

Tekens aan de wand

Bij de peiling van vandaag heb ik een analyse gemaakt van de overgangen tussen de verschillende partijen. In de meer dan 30 jaar dat ik dit nu wekelijks doe, heb ik nog nooit zo’n situatie aangetroffen als vandaag. Maar wederom zal men in Den Haag en in media als NRC-Handelsblad, Volkskrant, Trouw en Nova en de meeste van hun columnisten de tekens aan de wand niet begrijpen. 

 Sinds de jaren zeventig is er sprake van steeds grotere schommelingen in de politiek voorkeur. De verkiezingsuitslag van 1977, een winst van 10 zetels van de PvdA (ten koste van de kleinere linkse partijen) was ongekend. Maar sindsdien zijn de schommelingen steeds groter geworden met als voorlopig hoogtepunt de verkiezingen van 2002. De LPF haalde toen 26 zetels en de drie partijen van de Paarse coalitie (D66, PvdA en VVD) verloren toen fors (43 zetels).

Na de teloorgang van de LPF hebben de twee volgende kabinetten gehandeld vanuit het adagium “business as usual”. Natuurlijk werd met de lippen beleden dat men de “boodschap”had begrepen. Maar wat de boodschap dan was en wat men begrepen had was onduidelijk. De verkiezingen van 2003 en 2006 maakten regeringen van drie partijen mogelijk, hoewel de combinaties vanuit de derde partij wat ongewoon waren (D66 bij CDA+VVD en ChristenUnie bij CDA+PvdA).

Al kort na de verkiezingen van 2006 was in de peilingen waarneembaar dat de steun voor de grote partijen aan het afbrokkelen was. Sneller dan ik ooit eerder na verkiezingen had vastgesteld. Vandaag heb ik een zogenaamde “overgangentabel” aan de peiling toegevoegd. Daarbij is goed te zien dat de vier grootste partijen, ruim 2 jaar na de verkiezingen samen meer dan de helft van hun kiezers uit 2006 zijn kwijtgeraakt, waarbij de VVD zelfs meer dan twee derde deel van de kiezers. Samen staan die vier op 43 zetels verlies en PVV + D66 staan op 37 zetels winst.

Of dit patroon goed terug te vinden zal zijn  bij de verkiezingen van het Europese Parlement van aanstaande donderdag valt te betwijfelen, zoals ik ook in mijn weekrapport beschrijf. De veel lagere opkomst bij deze verkiezingen maken vergelijkingen haast onmogelijk. En de grote onvoorspelbare factor voor aanstaande donderdag is wat bij de potentiele PVV-Kiezers zal winnen: hun gebrek aan belangstelling voor het Europees Parlement of de wens om een signaal af te geven naar de Nederlandse politiek?

Maar wat de uitslag donderdag ook wordt de essentie van wat zich eigenlijk al meer dan 15 jaar in Nederland bij verkiezingen aan het afspelen is wordt genegeerd: het afwijzen van de kiezers van ons achterhaalde politieke systeem. Een systeem waar de invloed van de kiezers minimaal is. Ons politiek systeem is noch slagvaardig, noch geeft het een gevoel aan kiezers dat men echt invloed heeft. Ik heb daar al veel vaker over geschreven en gesproken. In een wereld die snel verandert, en waar er sprake is van een crisis op een aantal terreinen levert polderen noch een snelle, noch een adequate oplossingsrichting.

Binnen ons systeem heeft de kiezer maar weinig mogelijkheden om zijn onvrede uit te drukken, laat staan om invloed te hebben op echte veranderingen. En als reactie daarop raakt men dan als het ware op drift. Kiezen partijen waarvan men denkt dat het anders zal gaan. Maar omdat zelfs als die partijen de winnaar worden van een verkiezing men toch weer via coalities tot een bestuur moet komen, en ook daarbij de kiezer weer op grote afstand wordt gezet, ligt de volgende teleurstelling daarin al weer besloten.

Ondertussen is er sprake van een steeds verregaande destabilisatie van het systeem. De onvrede onder de kiezers neemt toe en -zeker als de externe omstandigheden verslechteren, zoals verwacht kan worden in de komende paar jaar- kan dat leiden tot een “stampede”, waarbij er veel meer dan je lief is verloren gaat. De discussie was niet voor of tegen Fortuyn of op dit moment voor of tegen Wilders. De discussie gaat erom in hoeverre ons systeem in staat is een echte verbinding te maken tussen de burgers en de overheid. En in hoeverre de politieke partijen een echte vertegenwoordiging zijn van denkbeelden en mensen binnen de samenleving. En als de tekens aan de wand niet worden gezien dan is hetgeen we in 2002 meegemaakt hebben op het gebied van politieke stabiliteit en nu aan het meemaken zijn, nog maar kinderspel.

vvd-naar-12-zetels-pvv-onbekende-factor-bij-ep-2009

U heeft zojuist gelezen: Tekens aan de wand.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Terug naar de homepage