Uitgaande van de verkiezingsuitslagen per gemeente is een interessant beeld te geven van de opbouw van de uitslag van 22 november jl. En wat de parallellen en verschillen zijn met de recorduitslagen uit het verleden.
Lees volledig artikel: Meer inzicht in de verkiezingsuitslag TK2023
Meer inzicht in de verkiezingsuitslag TK2023
Historische uitslag
Via een aantal tabellen en kaarten is een goede indruk te geven van de opbouw van de historische verkiezingsuitslag van 22 november 2023.
Allereerst het grote verlies van de regeringspartijen. Op deze kaart wordt per gemeente de mate aangegeven waarin de vier regeringspartijen verloren hebben. De uitslag van TK2023 was slechts 54% van die van TK2021. Goed is te zien hoe het verlies van de regeringspartijen het grootst was in het Noorden, Oosten en Zuiden. In Tubbergen hielden de regeringspartijen maar 24% van hun aanhang over. In Laren (NH) was dat 80%. Daar haalde de VVD als één van de weinige gemeenten zelfs een lichte overwinning.
(Bij de kaarten is de kleurovergang bij de gemiddelde waarde voor heel Nederland. Dat is dus 54% bij de onderstaande kaart).
PVV + BBB haalden bij TK2021 samen een uitslag van 11%. Met NSC erbij haalden ze in TK2023 samen 41%. Op deze kaart wordt weergegeven hoe groot de verschuivingen per gemeente zijn geweest. De gemiddelde waarde voor heel Nederland is dus 30% (van 11% naar 41%).
Deze kaart lijkt behoorlijk op de kaart die aangeeft hoe het verlies van de regeringspartijen over het land is verdeeld.
Naar urbanisatiegraad
De 343 gemeenten zijn verdeeld op basis van het aantal inwoners. Het is dan interessant om te zien hoe de uitslag verschilt naar de grootte van de gemeenten. De grenzen zijn respectievelijk 90.000 kiesgerechtigden, 40.000 en 25.000. Dus “groot” zijn de gemeenten met meer dan 90.000 kiesgerechtigden. “Middelgroot” tussen de 40.000 en 90.000. “Klein” tussen de 25.000 en 40.000 en “heel klein” minder dan 25.000.
De opkomst is lager naarmate de gemeente groter is. De score van de PVV en PvdA/GL hebben een duidelijk negatieve relatie. In de grote gemeenten scoort PvdA/GL 23% en de PVV 19%. Maar in de andere gemeenten scoort PvdA/GL 13% en de PVV 26%.
Bij de andere partijen zien we dat D66 wat beter scoort in de grote gemeenten en VVD, BBB en NSC wat minder in de grote gemeenten.
Per provincie loopt het beeld uiteen. Dit zijn de grote gemeenten gesorteerd naar de uitslag van de PVV:
Deze tabel is ook gemaakt voor de kleinste gemeenten:
Vergelijking record uitslag PVV
Het is interessant het record-resultaat van de PVV per gemeente te vergelijken met andere bijzondere uitslagen. Dit is de kaart van de uitslag van de PVV van 22 november 2023. De kleuromschakeling zit precies op het niveau van het landelijk gemiddelde, bijna 24%. Blauwe kleuren zijn dus hoger dan het landelijk gemiddelde en bruine kleuren lager dan dat gemiddelde.
Dit landelijke patroon wordt vergeleken met 4 andere bijzondere uitslagen:
- PVV bij TK2010
- BBB bij PS2023
- FVD bij PS2019
- LPF bij TK2002
Om de vergelijkbaarheid zo goed mogelijk te kunnen doen hebben we ook voor eerdere jaren de gemeentelijke indeling van 2023 genomen.
PVV – TK2010
In 2010 haalde de PVV bij de verkiezingen ruim 15%, 24 zetels. Zo zag het landelijke patroon er uit.
Er zijn sterke overeenkomsten in de patronen. Alleen is de relatieve positie van de PVV nu in het Noorden en Oosten sterker dan in 2010.
BBB – PS2023
Vergeleken met BBB bij de PS2023 is dit het patroon. Die haalde 19% in maart 2023.
De verschillen met het patroon van BBB zijn fors. Enerzijds omdat in maart 2023 BBB geen concurrentie had van NSC in het Oosten en anderzijds omdat in het Westen en Zuiden van het land relatief gezien de PVV het nu (nog) beter doet dan BBB in maart 2023.
FVD – PS2019
FVD haalde 15% bij PS2019. Dit is de vergelijking van het uitslagenpatroon.
Hier is te zien dat FVD relatief gezien het in het Westen beter doet dan de PVV en in het Zuiden slechter.
Met LPF TK2002
LPF haalde 17% bij TK2002. Dit is de vergelijking van het uitslagenpatroon.
Vergeleken met de PVV in 2023 was de LPF relatief gezien zwakker in het Zuiden en Noorden. Maar in de Randstad scoorde LPF relatief gezien duidelijk beter. Zo scoorde LPF 17% in Amsterdam, terwijl de PVV in 2023 nog geen 10% haalde.
Via een statistische maat (de correlatiefactor) is goed te zien dat er weinig overeenkomst is tussen het uitslagenpatroon van de PVV bij TK2023 en de BBB. En een wat sterkere samenhang tussen die van de PVV dit jaar met de uitslag van FVD in 2019 en LPF in 2002. De correlatie factor tussen de uitslag van de LPF en de uitslag van de FVD is hoger dan van de LPF en FVD met de PVV. De hoogste samenhang is er tussen de uitslag van de PVV bij TK2010 en die van de PVV bij TK2023. Dat laatste geeft aan dat het patroon van de uitslag van de PVV in 2023 veel weg heeft van die van 2010. Maar dan wel op een hoger absoluut niveau.
De PvdA – GroenLinks combinatie
De vergelijking van de uitslag per gemeente van de PvdA-GroenLinks combinatie met die van de PvdA en GroenLinks afzonderlijk van TK2021 laat iets opmerkelijks zien. Allereerst de vergelijking van de drie landkaarten:
De kaart van PvdA/GroenLinks uit 2023 lijkt veel sterker op die van GroenLinks uit 2021 dan op die van de PvdA. Dat is ook heel goed op te maken uit de correlatiefactor. De correlatiefactor tussen de uitslag van PvdA/GroenLinks in TK2023 en GroenLinks uit TK2021 is 0.95 (bij een maximumwaarde van 1.00). De correlatiefactor met die van de PvdA uit 2021 is slechts 0.51.
We zien op de kaart al duidelijk dat de PvdA relatief gezien het in het Noorden een stuk beter deed dan de lijst van PvdA/GroenLinks uit 2023. Ook is goed te zien dat bij de uitslag van 2023 PvdA/GroenLinks het beduidend beter doet in de grote (studenten-)steden dan de PvdA het in 2021 deed.
U heeft zojuist gelezen: Meer inzicht in de verkiezingsuitslag TK2023
Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.
