Men speelt in Den Haag met vuur als deze formatiepoging mislukt. Het is lang niet voorgekomen dat een forse meerderheid van de bevolking achter een bepaalde combinatie staat. Maar ons achterhaalde politieke stelsel werkt deze problematiek in de hand met alle gevolgen van dien.
Lees volledig artikel: Tijdens de formatie wordt met vuur gespeeld
Tijdens de formatie wordt met vuur gespeeld
Disfunctionerend
Al lang maak ik me heel ongerust over ons politieke stelsel. Een stelsel uit 1848, dat nog wel functioneerde toen we in de 20e eeuw grote partijen hadden, die diverse lagen in de samenleving verbond. Maar door de ingrijpende veranderingen (wereldwijd) in de samenleving, ingezet door de massale verspreiding van internet, is dat steeds minder het geval. Een proces dat in veel landen geleidelijk is verlopen. Het versterkt de polarisatie in de samenleving en vermindert het probleemoplossend vermogen van het openbaar bestuur.
De binnenlandse crises worden steeds tastbaarder, de internationale onrust ook. Maar zowel bij het regeren in Nederland als bij de regeringsvorming lijkt het of men zich daar amper van bewust is. Dat komt mede omdat men als het ware gevangen is in het politieke stelsel (waar men niets aan gedaan heeft om dit te veranderen).
De huidige formatie lijkt in zwaar weer gekomen te zijn. Het risico dat het niet tot een kabinet leidt van de vier deelnemende partijen, lijkt toegenomen te zijn. Men realiseert zich blijkbaar niet hoezeer men met vuur speelt, want de gevolgen van het mislukken van deze formatie zullen heel groot zijn.
Electorale zelfmoord
De verkiezingen van 22 november jl. waren noodzakelijk omdat het kabinet over migratie viel. Het gevolg zou wel eens kunnen zijn dat we ons in een zeer problematische fase uit de geschiedenis, meer dan één jaar met een demissionaire regering, bevinden. (We tellen nu al 7 maanden sinds de val van het kabinet).
Dat het gebeurde was mede het gevolg van ons politieke stelsel en de wijze waarop de regering gevormd wordt en opereert. Er is een dichtgetimmerd regeerakkoord, dat de invloed van oppositiepartijen buitensluit. Met een regering die door een fors deel van de aanhangers van de regeringspartijen niet wordt omarmd. Keer op keer was te zien dat binnen een jaar na het aantreden van het kabinet de regeringspartijen (vooral die partijen die de premier niet leverden) een groot deel van hun aanhang kwijt waren geraakt. De decimering van het CDA en de PvdA zijn daar goede voorbeelden van. En dat D66 in 2021 wel een goed resultaat haalde, kwam door de nieuwe lijsttrekker Kaag. Bij het aantreden van het vierde kabinet-Rutte was D66 al de helft van haar kiezers kwijt.
Dichtgetimmerde regeerakkoorden
Na het terugtreden van Rutte lijkt de VVD dezelfde weg te gaan als CDA en PvdA ook hebben gedaan met nu scores van minder dan 10% van het electoraat.
Dat de PVV zo heeft gewonnen en bij de verkiezingen samen met NSC en BBB 64 zetels heeft gehaald (en op dit moment met die andere twee partijen in de peiling bijna op 75 zetels staan) is een rechtstreeks gevolg van de wijze waarop ons politieke stelsel is opgezet. Maar zeker ook een gevolg van hoe de politieke partijen regeringen zijn blijven vormen op de wijze waarop het steeds is gegaan. Namelijk meerderheidsregeringen met dichtgetimmerde regeerakkoorden tussen partijen die qua uitgangs- en programmapunten fors verschilden. Denk aan de VVD en de PvdA in 2012, en aan de VVD en D66 in 2017 en 2021.
De energie bij regeringsfracties was er vrijwel volledig op gericht om er onderling uit te komen (met veel overleg tussen de fractievoorzitters en premier en vice-premiers). En omdat het doorgaans compromissen waren bleef er weinig energie (en mogelijkheid) over om te investeren in de relatie met de eigen kiezers.
De huidige formatie
De uitslag van deze verkiezingen, met 88 zetels voor partijen rechts van het midden, heeft gezorgd voor een unieke situatie. Namelijk dat er een forse meerderheid onder de bevolking is voor een bepaalde regeringscombinatie met een meerderheid. Dat is lang in Nederland na de verkiezingen niet gebeurd.
Plus dat daar een groep kiezers bij betrokken is, die zich weinig gehoord voelt door de politieke elite.
Als met deze uitgangspositie, en met de grote urgentie die er is om toch weer een missionaire regering te hebben, er toch geen regering gevormd kan worden door deze partijen, dan betekent dat het totale failliet van ons politieke stelsel. Die noch op te lossen is door nieuwe verkiezingen, noch door een meerderheidscombinatie van andere partijen.
Als men zich in politiek Den Haag (en bij de parlementaire pers) nu eens realiseerde dat de klassieke wijze waarop meerderheidsregeringen gevormd worden, niet meer kan werken. Veel minder dichttimmeren, veel meer vrijheid voor de deelnemende partijen. Zoek meerderheden in de Kamer en zoek deze op basis van draagvlak onder de bevolking.
Consequenties niet te overzien
Zorg dat in de volgende regeringsperiode haast wordt gemaakt met ingrijpende bestuurlijke vernieuwing.
Want men speelt met vuur in Den Haag als deze formatie breekt. De consequenties zijn bijna niet te overzien. Hoe lang duurt het dan nog voordat er een regering komt? Hoe zal de steun zijn voor de andere combinatie onder de bevolking? En hoe zullen de kiezers van de PVV reageren als die partij niet in de regering zit?
Voor de goede orde: ik schrijf dit artikel niet omdat ik dolgraag een regering wil met deze combinatie van partijen. Maar omdat ik in hart en ziel een democraat ben en me ernstig zorgen maak over wat er zal gaan gebeuren met de bestuurbaarheid van ons land en de samenhang in de samenleving als de duidelijke wens van de kiezers in Den Haag niet wordt gehonoreerd.
U heeft zojuist gelezen: Tijdens de formatie wordt met vuur gespeeld
Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.
