Gooi die oogkleppen nu eens af!

Leestijd: 6 minuten

Gooi die oogkleppen nu eens af!

Het “wonder” van Portugal

Gedurende 2020 werden door WHO en RIVM de seizoenspatronen van Covid-19 ontkend. Daar waren twee redenen voor:

1. De verspreiding van het virus zou via de overdracht van grote druppels verlopen. Seizoenen zouden dan weinig effect hebben op deze grote druppeloverdracht.
2. Toen het mooier weer werd en de cijfers fors daalden, werden die dalende cijfers toegeschreven aan de maatregelen en niet de weersveranderingen.

Hoewel langzamerhand in woorden het seizoenseffect wel wordt vermeld, zien we dat in het handelen en aan de maatregelen amper terug. Nog steeds worden stijgingen of dalingen van cijfers vooral aan andere zaken toegeschreven dan aan de dominante factor: het seizoen.  Dat patroon zie je als je het RIVM, de leden van het OMT en de media hoort of leest. Een mooi voorbeeld is dit artikel in het AD over Portugal: 98% van de bevolking boven de 12 jaar is gevaccineerd en de cijfers zijn laag en het land wordt in het artikel aan ons ten voorbeeld gesteld hoe men de crisis aan heeft gepakt.

Selectief winkelen

Nu heeft Portugal inderdaad een heel hoog aandeel gevaccineerden. En dat zal ook een effect hebben op de ontwikkeling van het verloop van de positieve testen en de ziekenhuisopnames. Maar het is wel heel selectief winkelen als je dit niet in een breder kader plaatst. En doordat dit breder kader nauwelijks terug te vinden is, noch onder onze deskundigen, noch in de media, wordt er een veel te eenzijdig beeld gegeven van de ontwikkelingen en de mogelijk beste aanpak.

Aan de hand van een aantal grafieken en plaatjes zal ik laten zien hoe problematisch dit eenzijdige beeld is.

Eerst de grafiek waar de cijfers van Portugal en ter vergelijking Zweden in de laatste drie maanden worden weergegeven. In Zweden is de vaccinatiegraad boven de 12 jaar 78%. (In Nederland is dat een paar procenten hoger).

Portugal en Zweden

In de laatste twee maanden zijn de cijfers van Portugal en Zweden vergelijkbaar, ondanks het verschil in vaccinatiegraad.

Nu besef ik volledig dat je landen niet zomaar met elkaar kunt vergelijken. Want de aanpak is verschillend geweest en het aandeel van de bevolking dat geïnfecteerd is geweest kan verschillen. In Financial Times worden de oversterfte grafieken bijgehouden per land en hieronder zijn die voor deze twee landen te zien.

Maar ook deze cijfers kun je niet één op één vergelijken, omdat Portugal gemiddeld een wat oudere bevolking heeft.

Europese patronen

Het is dus een complex proces om landen te vergelijken. Maar juist daarom is het zo simplistisch om de huidige situatie in Portugal vooral toe te schrijven aan de hoge vaccinatiegraad. Want laten we eens kijken naar drie landen om Portugal heen. Zij hebben ongeveer hetzelfde klimaat (temperaturen nog doorgaans ruim boven de 15 graden en een hoge absolute luchtvochtigheid).

Terwijl de vaccinatiegraad verschilt, zien we de laatste twee maanden in deze vier landen dezelfde trend.

Iets vergelijkbaars zie je als je Nederland pakt en de andere landen in West- en Midden Europa in ongeveer hetzelfde klimaatgebied.

Landen vergelijken

Landen onderling vergelijken is niet zo gemakkelijk. Maar het is heel duidelijk dat de trend in deze 8 landen min of meer gelijk is, ondanks forse verschillen in vaccinatiegraad. Het moment van omslag is gekomen in de eerste twee weken van oktober. Waarbij in ieder van deze landen het weer van dagen met doorgaans maxima boven de 15 graden omsloeg naar dagen met doorgaans maxima onder de 15 graden.  In Nederland en België gebeurde dat iets eerder.

Door deze grafiek van 8 landen te vergelijken met die van de vier zuidelijke landen valt goed te zien hoe groot het effect is van het seizoen en het weer. En hoe beperkt daartegenover het effect van de vaccinatiegraad is. Dat wordt mede in de hand gewerkt door het feit dat de vaccinaties in al die landen zijn begonnen in januari van dit jaar. Het afnemend effect van de vaccinaties, dat het eerst vast te stellen is bij de meest kwetsbaren en ouderen, valt nu samen met de verslechtering van de weersomstandigheden.

Ook op andere plekken in de wereld zijn seizoenseffecten te zien. Maar dan moet wel rekening gehouden worden met het feit dat in (sub-)tropische gebieden het niet winter is, waar het hoogtepunt zit, maar een ander seizoen. Hetzij omdat het daar dan veel regent (India met de moesson) of omdat het zo warm is dat de mensen zich vooral in ruimtes bevinden met hard werkende airco’s.

Stop nu eens met die lapmiddelen

Zolang niet onderkend wordt wat aan de basis ligt van deze sterke seizoenspatronen, blijven we bezig met lapmiddelen. Er was de hoop dat de vaccinatie zou zorgen voor het verdwijnen van het virus. Maar dat is -helaas- niet het geval. Zelfs nu meer dan 80% van de bevolking boven de 12 jaar is gevaccineerd, zien we  – nu het ongunstige seizoen is aangebroken – weer forse stijgingen en oproepen tot zware maatregelen, inclusief lockdowns. Door daarbij de schuld volledig te leggen bij de ongevaccineerden (in de meeste landen van deze kaarten minder dan 20% van de bevolking) zien we de dramatische gevolgen.

Kijk eerst even naar deze grafiek van het verloop van de positieve testen in Nederland per gemeente op basis van de vaccinatiegraad. Dan snap je wat er aan de hand is. (Met dank aan Yorick Bleijenberg)

Juist nu de herfst is aangebroken, is de bescherming van het vaccin tegen infectie sterk tanende. En als je de ontwikkeling ziet van de ziekenhuisopnames en de vaccinatiestatus in diverse landen om ons heen (die wel regelmatig de cijfers laten zien), dan is vast te stellen dat onder de oudste leeftijdsgroepen de ziekenhuisopnames sterk stijgen. En dat betreft grotendeels gevaccineerden.

Grootste deel gevaccineerden

75% van de ziekenhuisopnames zijn patiënten boven de 60 jaar en dat was enkele maanden geleden nog 50%.  En het grootste deel van die ziekenhuisopnames betreffen gevaccineerden, terwijl dat percentage per week verder stijgt. De mate van bescherming, ook tegen ziekenhuisopnames neemt bij de oudste groepen duidelijk af.

Nu is in een aantal landen gekozen om aan de oudste groepen de boosterprik te geven. Dat zal op korte termijn de ziekenhuisopnames wegens/met Covid-19 in die groep wel doen afnemen. (En het is vreemd dat Nederland aangeeft daar pas half december mee te gaan beginnen, gezien de ontwikkelingen in onze ziekenhuizen).

Twee grote problemen

Maar we zitten met twee grote problemen doordat we maar niet onderkennen wat zich aan het afspelen is bij een sterke stijging van het aantal positief getesten:

• Er is geen zekerheid dat na een derde prik op den duur geen vierde prik en vervolgens een vijfde prik moeten gaan volgen. Het lijkt het meest waarschijnlijk dat ook de derde prik op den duur zijn effect – ten dele – verliest. Nog los van de mogelijke nadelen van het – vaker – vaccineren op de korte en lange termijn. Plus dat er dan ook nog keuzes moeten worden gemaakt voor welke leeftijden deze aanpak geldt. Boven de 60 jaar, of boven de 40 jaar of voor iedereen? En in dat laatste geval, betekent dan dat we bijvoorbeeld 15-jarigen de rest van hun leven om de 6 à 12 maanden gaan vaccineren, tegen een infectie waarbij risico’s voor ernstige gevolgen bij jongeren heel klein zijn?
  
• We passen een Coronapas-beleid toe (en breiden het steeds verder uit), die een schijnveiligheid biedt. Want gevaccineerden kunnen ook anderen besmetten en zelf besmet worden. Naarmate er meer mensen in de bevolking zijn die de infectie hebben, hoe groter de kans is dat men – ondanks de Coronapas – toch geïnfecteerd raakt. Gevaccineerden die zich veilig wanen in een ruimte, waar de Coronapas gebruikt moet worden, maar dat niet zijn. (Wellicht is de kans dat ze daar wat minder mensen ontmoeten die anderen kunnen infecteren, maar het simpele feit dat ze zich veilig wanen, heeft weer een negatief effect).

Veilige ruimtes

En het ergste is: we doen er vrijwel niets aan om ruimtes zo veilig mogelijk te maken, zodat de kans dat je daar geïnfecteerd raakt heel klein is. Wie zich ook in die ruimte bevindt. Dat risico is namelijk veel groter in de herfst/winter/vroege lente dan als het warmer en vochtiger is. Eigenaren en beheerders van ruimtes realiseren zich doorgaans niet wat de risico’s zijn en wat ze zouden kunnen doen om die sterk te verminderen. Maar ook de bezoekers weten het niet. En zorgen dus niet voor druk op eigenaren en beheerders van ruimtes om wel de goede maatregelen nemen.

Ik heb dat meerdere keren zelf ervaren en via mails en andere berichten krijg ik daar informatie over:

• Men weet niet wat ik aan het doen ben als ik mijn CO2-meter gebruik en mensen attent maak op te hoge waardes en dus de extra dreiging van lang zwevende virusdeeltjes..
• Als eigenaren/beheerders van ruimtes erop worden aangesproken antwoorden ze doorgaans “ik houd me aan de voorschriften van het RIVM”.
• Door bij de maatregelen (zoals de Coronapas) geen verschil te maken tussen veilige en onveilige ruimtes is er ook geen incentive voor eigenaren en beheerders om maatregelen te nemen. Bij mijn Deltaplan Ventilatie (van juni 2020) stelde ik voor dat – in herfst en winter – in ruimtes die veilig waren (met een certificaat) meer toegelaten zou kunnen worden dan in ruimtes die niet veilig waren.  Kijk eens naar deze foto van een bioscoopcomplex in Japan.

Iedereen mag naar binnen

Als mijn voorstel van juni vorig jaar overgenomen zou zijn, dan zou dit betekenen dat in ruimtes waar dit soort informatie is, inclusief een protocol wat te doen als de waardes te hoog worden, iedereen binnen mag zonder enige restrictie.

Maar we hebben niet alleen de kans gemist in de vorige zomer van 2020 om dit soort zaken te beginnen, maar ook in de afgelopen zomer.

En omdat de oogkleppen nog steeds op zijn en men niet wil onderkennen wat het beste werkt om de cijfers laag en overzichtelijk te houden, koersen we onvermijdelijk af naar een situatie met maatregelen, die we nog niet lang geleden in Nederland tot onmogelijk beschouwd zouden hebben.

Maar zolang mensen als Ab Osterhaus een prominente plaats behouden in onze media (met zijn dagdromen over ongevaccineerden op een eigen eiland en een volgende lockdown, die volledig te wijten is aan die ongevaccineerden), zal hier weinig veranderen. Met alle gevolgen van dien.

P.S. Wat aan de andere kant van het spectrum ook niet zal veranderen, is dat Maurice.nl door zal blijven gaan om gefundeerd de misverstanden t.a.v. het Corona beleid te openbaren. Dat doen we geheel belangeloos. Wel vragen we daarvoor een kleine, vrijwillige bijdrage van de lezer om de site draaiende te kunnen houden. Hier vindt u de link naar de pagina voor donateurs.

U heeft zojuist gelezen: Gooi die oogkleppen nu eens af! Het “wonder” van Portugal.