De stoelendans van de Britse en Indiase variant in het VK

Leestijd: 4 minuten

Een nieuw  blog geschreven door Hans Verwaart, als opvolging van dit blog. 

Van model naar werkelijkheid

In deze blog wordt ingegaan op de weg die de Britse variant en meer recent de Indiase variant zijn ingeslagen op weg naar dominantie. En vormt als zodanig een aanvulling op mijn blog van een dag of 10 geleden. Daar werd in figuur 3 een model getoond van de beweging van het reproductiegetal van de ene variant naar de andere (met een hogere R) toe.

In deze blog komt deze figuur terug. Maar dat met het werkelijke verloop van de R in het Verenigd Koninkrijk (VK). Tegenwoordig wordt de Britse variant ook de Alfa-variant genoemd en de Indiase de Delta-variant. Niet te verwarren met Deltaplan ventilatie!

Reden om hier nu extra aandacht aan te besteden is de berichtgeving van de afgelopen dagen dat het aantal “besmettingen” in bepaalde regio’s van het VK weer is toegenomen. Zie bijvoorbeeld hier op NOS.nl:

• Meer dan 75% van de Britten zou de eerste vaccinatie hebben gehad, en toch stijgt het aantal positieve testuitslagen.
• Dit zou komen door de Indiase variant, die 30-100% besmettelijker zou zijn dan de Britse variant. Klopt dit?

NOS Journaal

Op 7 juni opende het NOS-journaal met de situatie in het VK. Of de versoepelingen in het VK – in feite terug naar normaal – van 21 juni worden uitgesteld is nog in beraad. In Nederland lijkt de variant volgens het RIVM nog niet echt door te breken. Op basis van de data kan ik dat niet bevestigen noch ontkennen. Ben benieuwd of we Ab Osterhaus komende dagen nog zien aanschuiven bij Op1.

Terug naar de Indiase variant. We kennen allemaal de berichtgeving uit India, waar Covid-19 dit voorjaar een grote uitbraak heeft gehad. Alhoewel al bijna 100 jaar onafhankelijk van het VK, er zijn toch nog vele banden met de voormalige kolonie. Zodat ook in het VK de Indiase variant is geïntroduceerd en in aandeel groeit, en daarmee na India en buurland Bangladesh het grootste voorkomen heeft van deze variant.

Extra besmettelijkheid

Uit de data op covariants.org blijkt dat inderdaad de Indiase variant snel terrein wint en de Britse wegdrukt. Het aandeel is per 17 mei opgelopen tot 65%.

Figuur 1 links: aandeel Britse (rood) en Indiase (groen) variant door de tijd heen.  Figuur 1 rechts: besmettelijkheid door de tijd heen van Britse en Indiase variant

Uit de linkerfiguur is de extra besmettelijkheid herleid, die is weergegeven in de rechterfiguur. Als hulplijnen zijn ook de lijnen voor 20-40-60% besmettelijker weergegeven.

De Indiase variant begint in maart met meer dan 60% besmettelijker. Maar is inmiddels wat minder besmettelijker geworden, zit op het laatste stukje (eerste helft mei) op 45%. Geruststellend is de observatie dat ook hier naarmate de variant dominant wordt, de extra besmettelijkheid afneemt. We zitten dus veel dichter bij de 30 dan bij de 100, zoals genoemd in de eerste alinea.

Reproductiegetal

We weten dat de verspreiding van een infectie afneemt als het reproductiegetal ( R ) kleiner is dan één en groeit als R erboven zit.

Via Ourworldindata.org zijn de dagelijkse waarden voor R verkregen voor het gehele VK.

Op basis van de groei van het aandeel door de tijd van de Britse resp. Indiase variant is dit samengestelde reproductiegetal vertaald naar de R-ren van de drie varianten, de Indiase, Britse en oorspronkelijke variant, het zgn. “wild”-type. De volgende figuur toont de drie R-ren vanaf 19 oktober 2020 t/m 17 mei 2021:

Figuur 2: Reproductiegetallen VK voor de de Britse en Indiase variant en het Wild-type, alsmede de samengestelde R voor geheel het VK (bron paarse lijn: ourworldindata.org)

In de figuur is goed te zien dat bij een groeiend aandeel van een variant de samengestelde R (paars) naar de  hoogste R toe kruipt. Vanaf 23 november zien we de paarse lijn loskomen van de rode en geleidelijk naar de gele lijn toe kruipen. Datzelfde proces zien we vijf maanden later als de paarse lijn loskomt van de gele en naar de groene toe kruipt.

Zowel de Britse als Indiase variant hebben na introductie een Reff van rond de twee, maar hun R daalt naarmate ze meer aandeel hebben veroverd.

Wat verder opmerkelijk is, is dat de besmettingenpiek in het VK van eind december en begin januari niet alleen komt door de extra besmettelijkheid van de Britse variant. Want we zien, dat vanaf 11 december voor een periode van vier weken, ook het wild-type een R groter dan één had. Echter door de Britse variant kwam de samengestelde R nog tot 0,20 hoger uit.

De introductie en verspreiding van de Indiase variant zorgen ervoor dat in mei de samengestelde R weer boven de één is gekomen. Overigens zijn er tussen regio’s behoorlijk wat verschillen, waardoor er nog regio’s zijn waar het aantal positieve testuitslagen niet toeneemt.

Vaccinatie

Het is mij niet bekend of de toename ook leidt tot meer ziekenhuisopnames en overlijdens. 75% van alle Britten heeft in ieder geval één prik gehad. Maar dit betekent niet dat de R zonder vaccin vier keer zo groot zou zijn. Er zijn twee oorzaken die ertoe leiden dat de R toch hoger is dan verwacht, ondanks dat 75% van de bevolking tenminste één prik heeft gehad:

1. Onder het meer mobiele deel van de bevolking zal de vaccinatiegraad een stuk kleiner zijn;
2. Mensen die slechts één prik hebben gehad zijn minder beschermd tegen de Indiase variant, Jaap van Dissel meldde tijdens de laatste Tweede Kamer briefing een effectiviteit van 33% in dat geval.

De data laat zien dat vaccinatie in het VK nog niet in staat is bij een nieuwe (in eerste aanleg besmettelijkere) variant het reproductiegetal onder de één te houden.

Gevolgen

Toch lijken de gevolgen beperkt. De R van de Indiase variant zit op 17 mei rond 1,2 en de tendens is dalend. Het aantal positieve testuitslagen ligt in een andere orde van grootte dan bij het hoogtepunt van de tweede golf, dat waren er toen ruim 800 per miljoen inwoners, op 7 juni waren dat er 75. Dat scheelt een factor 10 zie figuur 3:

Figuur 3: 7-daags voortschrijdend gemiddelde van aantal nieuwe gevallen per 1 mln inwoners (bron: OurWorldInData)

In figuur 3 is die aanzet van stijging vanaf half mei mooi te zien. Ter vergelijking met Nederland heb ik ook de data van ons land erbij gezet.

Een stijging van de R tot boven de één zal tot een toename van het aantal nieuwe gevallen leiden. Het duurt echter wel even voordat de aantallen weer zo hoog zijn als in januari. Als de aantallen laag zijn is een lichte toename van het reproductiegetal niet meteen zorgelijk, zolang de periode dat de R boven de één ligt, niet te lang wordt. Maar dat is niet mijn verwachting gezien de dalende tendens van de extra besmettelijkheid van de Indiase variant (en meer vaccinatie en het seizoen helpt natuurlijk ook een handje). Ik verwacht daarom niet dat dit rimpeltje nog veel verder uit kan groeien. Maar dat gaan we zien!

U heeft zojuist gelezen: De stoelendans van de Britse en Indiase variant in het VK.