Zorgt de avondklok voor stijging van het aantal besmettingen?

Leestijd: 6 minuten

Zorgt de avondklok voor stijging van het aantal besmettingen?

Gistermiddag hoorde ik op Radio1 vanaf 15:30 uur het bericht dat nu al 4 dagen op rij de dagcijfers van het RIVM aan het stijgen waren. Elk half uur kwam dat nieuwsbericht langs. Een duidelijk teken dat de cijfers aan het verslechteren waren, nietwaar?

Ook hoorde ik Premier Rutte gisteren bij zijn persconferentie na de Ministerraad (weer) zeggen dat inmiddels 3/4 van de besmettingen in Nederland de Britse variant betreft. Nog een bewijs dat alle waarschuwingstekens op rood staan. Zoals de afgelopen dagen door hem, Van Dissel en Kuipers werden gemeld. Zodat het vrijwel zeker lijkt te zijn dat de avondklok aanstaande zondag twee weken verlengd zal worden.

Maar als je naar de data zelf kijkt, komt er een ander beeld naar voren. En kun je ook de vraag beantwoorden of de avondklok al dan niet zorgt voor meer besmettingen in Nederland.

Hoe is het in België?

Maar eerst 200 kilometer naar het Zuiden. Bij de persconferentie van de Belgische Van Dissel (Van Gught) gisteren werd gemeld dat de Britse variant de laatste twee weken tot 16% van de besmettingen heeft geleid. In de eerste week van januari was dat cijfer 9%. Een cijfer dat overeenkomt met de cijfers, die in Nederland toen zijn vastgesteld. De nieuwste cijfers leidden bij Van Gught tot de conclusie dat de verspreiding van de Britse variant in België langzamer gaat dan men aanvankelijk dacht.

Besef daarbij dat in België alle scholen wel open zijn en de winkels ook. Het dagelijks aantal positieve testen is daar nu 210 per 100.000 inwoners. In Nederland is dat 240.

Aangekondigd is dat vanaf volgende week de kappers weer open mogen. Wel zijn er een aantal strikte voorwaarden. O.a. staan deze hier vermeld:

Ook in de scholen in België worden die CO2-meters inmiddels massaal gebruikt.

Maar in Nederland is het anders?

Besef dat het gemelde aandeel van 3/4 van de Britse variant in Nederland niet feitelijk is vastgesteld. Maar deze is alleen gebaseerd op doorberekeningen vanuit het model van het RIVM. De laatst bekende werkelijk vastgestelde cijfers (met een relatief kleine steekproef in Kiemsurveillance) is tussen 11-17 januari geweest met 19%.

Alle cijfers, die u daarna gehoord heeft, komen uit het model van het RIVM. Die kunnen waar zijn, maar ook niet waar zijn. Hier heb ik erover geschreven.  Die cijfers van drie kwart Britse variant als zekerheid te brengen eind januari is misleidend. (Hoewel ik denk dat veel mensen die dat cijfer communiceren, zelf niet beseffen dat het een model betreft en niet de feitelijke cijfers).

De uitkomsten van het onderzoek onder alle inwoners van Lansingerland tussen 11-22 januari was een aandeel van de Britse variant van onder de 6%. Dat zegt nog niet veel over heel Nederland. Maar door die uitslag zou ik wel voorzichtiger zijn om er maar van uit te gaan dat het vorige week al rond 3/4 zou zijn. (Wat het RIVM afgelopen dinsdag meldde).

Al 4 dagen een stijging van de RIVM-cijfers

Inderdaad zien we bij de dagcijfers van het RIVM de afgelopen 4 dagen steeds een stijging. Maar daar kun je geen conclusie aan verbinden, omdat er een specifiek dagpatroon is bij die dagcijfers. En dat komt doordat er op de verschillende dagen in de week structureel forse verschillen zijn in het aantal mensen, dat zich laat testen bij de GGD en dus ook met het aantal positief getesten. Op maandag wordt er doorgaans 50% meer getest dan op zondag. En op vrijdag 10% minder dan op maandag.

Op deze grafiek ziet u afgebeeld het aantal uitgevoerde testen door de GGD per dag en het aantal positief getesten. Voor de vergelijkbaarheid is het aantal getesten gedeeld door 10. Met lichtgroen zijn de dagen in het weekend aangegeven.

Niet exact

Nu is het zo dat de cijfers die per dag door het RIVM worden gemeld niet exact de cijfers zijn van de GGD van een dag ervoor.
– Enerzijds zijn er vertragingen bij de opgaves,
– anderzijds komen bij het RIVM ook nog cijfers binnen vanuit andere plekken waar getest wordt. Dat is ongeveer 15% van het totaal, maar ook dat wisselt per dag.

Dus de cijfers die het RIVM per dag oplevert, worden voor wel een groot deel bepaald door dat dagpatroon van de GGD. In de onderstaande grafiek heb ik de gemelde dagcijfers van het RIVM afgezet tegen de gemelde positieve testen van de GGD. (Dat cijfer van RIVM is met 15% verlaagd om de twee cijfers zo goed mogelijk met elkaar te kunnen vergelijken). En de grafiek van het RIVM is ook twee dagen vervroegd, omdat die dan het beste past met de cijfers van de GGD.

Dagpatroon

Hieruit kan je goed afleiden dat de gemelde dagcijfers van het RIVM sterk worden beïnvloed door het dagpatroon van de GGD. Maar er is wel enige variatie.

Als je naar de laatste paar dagen op de grafiek kijkt, dan zie je dat de paarse lijn van de RIVM inderdaad vier dagen stijgt. Maar dat als je naar de GGD-cijfers kijkt, je dat niet ziet. Daar zie je dat het aantal positief getesten bij de GGD’s vanaf maandag tot woensdag vrijwel gelijk is gebleven. Bij het RIVM zie je dat patroon niet terug, maar dat kan toeval zijn. (Als je naar het patroon kijkt tussen het weekend 17-23 januari, dan zie je bij de GGD hetzelfde patroon als nu.)

Gezien het normale patroon van de GGD testen per dag zal vandaag het aantal positieve testen in de buurt liggen van de 4300 van gisteren. Maar het is vrijwel zeker dat de RIVM cijfers van zondag, die vooral gebaseerd zullen zijn op het aantal positieve testen van zaterdag, tot een cijfer zullen leiden dat fors onder de 4000 komt. (Die daling wordt versterkt door het slechte weer van zaterdag. Maar ook bij goed weer zou er een forse daling zijn).

Als je de GGD-uitslagen bekijkt en die per dag vergelijkt met die van exact een week geleden, dan zie je van dag tot dag een gemiddelde daling van 10%.

Kortom: het dagverloop van de de uitslagen van het RIVM zegt op zichzelf niets. (En de komende week met het koude weer, zal dat nog lastiger zijn). De wijze waarop het nieuws via Radio1 gisteren werd gebracht, hoewel feitelijk juist, is misleidend t.a.v. de trend.

Wat is nu het effect van de avondklok?

Regelmatig hoorden we de afgelopen week dat het nog te vroeg was om het effect van de avondklok vast te stellen. Die avondklok is op zaterdag 23 januari ingegaan. De meest recente GGD-cijfers zijn van 10 dagen later. Dus als de avondklok een effect heeft, zou dat in de cijfers van de GGD en RIVM van de laatste vijf dagen teruggezien moeten worden. Die cijfers van het RIVM waren de laatste vijf dagen 3200, 3600, 4000, 4200 en 4300.

Als je louter naar die stijgende cijfers kijkt, dan zou je kunnen concluderen dat na de invoering van de Avondklok het aantal besmettingen is gaan stijgen!

Maar die conclusie mag je niet trekken op basis van deze cijfers, want:

• deze cijfers worden sterk beïnvloedt door het dagpatroon (de eerste twee cijfers betreffen vooral metingen in het weekend).
• vergeleken met exact dezelfde dagen een week eerder zien we steeds dalingen (van rond de 10%).

Het is echter nog complexer. Want stel dat er onomstotelijk vastgesteld zou kunnen worden dat er wel sprake was van een stijging per dag, dan kun je die nog niet aan de Avondklok toeschrijven.

Men stelt immers dat er een sterke toename is van de Britse variant. Dus wellicht tempert de Avondklok het effect van de -veronderstelde- toename van de Britse variant.

Er is namelijk in de praktijk niet vast te stellen wat nu het echte effect is van de genomen maatregelen. Welk effect heeft het sluiten van niet-essentiële winkels of het verbieden van contactberoepen?

Er is slechts een model bij het RIVM met de veronderstelde effecten van de verschillende maatregelen. En als cijfers stijgen of dalen dan wordt dat tegen het model aan gehouden en wordt ingeschat wat het afzonderlijk effect nu eigenlijk is geweest.

Wat je er in stopt…

Dat betekent echter dat je precies datgene terugkrijgt wat je als veronderstelling in het model hebt gestopt. Stel dat in het model de aannames waren gestopt dat de Avondklok zal zorgen voor een bepaalde stijging van de besmettingen. Juist omdat veel meer jongeren gedwongen worden om van 9 uur ’s avonds tot 4:30 uur ’s morgens bij elkaar thuis te blijven. En dat we in dat model de Britse variant niet mee zouden hebben genomen. Dan zou de conclusie geweest zijn dat de Avondklok voor een stijging van het aantal besmettingen heeft gezorgd.

Daarom heb ik ook  al eerder vastgesteld dat we in Nederland als het ware gevangen zitten in het model van het RIVM.

Zou het niet verstandig zijn om ons daar aan te ontworstelen? Niet dag na dag bang gemaakt worden door de enorme derde golf die onvermijdelijk op ons af zou komen? En ons te baseren op de echte data? Plus eventuele ontwikkelingen ook als zodanig benoemen? En niet alleen naar Van Dissel, Kuipers en Osterhaus te luisteren?

Misschien is het verstandig ook eens naar België te kijken? Daar waar men ook een Britse variant begin januari vaststelde, de scholen, winkels en kappers gewoon open zijn. (Plus ventileren en CO2-meters expliciet als maatregelen met de bevolking communiceren).

Ten slotte

Los van al het bovenstaande zouden we met de hele koude periode, die we nu krijgen veel verstandiger zijn om de avondklok op te heffen. Voor ons gedrag zal het weinig verschillen (blijven toch in de warme huizen). De handhavers hoeven niet in de kou naar buiten en tijdens glad weer auto’s en zo aanhouden.

Plus dat we ook voorkomen dat mensen zich bij glad weer toch extra moeten haasten om voor 21 uur thuis te zijn.

Voor iedere regering zou dit een no-brainer horen te zijn.

U heeft zojuist gelezen: Zorgt de avondklok voor stijging van het aantal besmettingen?

Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.

Help ons het voorgestelde beleid kritisch te blijven benaderen en te helpen de juiste data te brengen, voor een goede besluitvorming. Klik hier voor een (kleine) donatie.