We moeten ALLES doen om scholen open te houden

Leestijd: 6 minuten

Goed én slecht nieuws in het rapport van de Commissie Terpstra (LCVS). Zij presenteerden donderdag de resultaten van een onderzoek naar ventilatie op scholen.

Het goede nieuws is dat ventilatie op scholen in het kader van COVID-19 nu wel hoog op de agenda staat. Aan bewustwording rondom goede ventilatie is tot nu toe niks gedaan. Noch door premier Rutte, noch door minister De Jonge. “Handen stuk wassen” wordt door de premier te pas en te onpas genoemd. Hij hamert op het gedrag van burgers in de strijd tegen het virus, maar het woord ‘ventilatie’ hoorden we tot voor kort niet.

Nu is dat wel gebeurd (maar niet uit de mond van Rutte of De Jonge). Donderdag kwam in veel nieuwsprogramma’s ventilatie gelukkig aan de orde.

Dus dat is winst vergeleken met de situatie in juni. Toen riep ik op tot een Deltaplan Ventilatie, maar bleef het doodstil bij het RIVM, het OMT en ministerie. En in augustus volgden enkele artikelen specifiek over de situatie op scholen. (1) (2).

Rapport Terpstra: het slechte nieuws

Maar als je het rapport leest en de toelichting van Doekle Terpstra hoort, dan word je toch minder vrolijk. We gaan wel wat doen, maar we houden er wel de handrem op. Compleet in lijn met de stijl van het RIVM/Van Dissel. Dit is namelijk de brief die (sommige?) schoolbesturen stuurden naar hun scholen en leerkrachten:

“Minister Slob van Onderwijs heeft ons drie weken geleden opgedragen om de kwaliteit van de ventilatie in onze scholen in kaart te brengen en hij vraagt ons nu om jullie daarover te informeren. En dus doen wij dat middels deze brief.

Het RIVM laat ons weten dat het onduidelijk is of verspreiding via aerosolen een relevante rol speelt bij de verspreiding van het Coronavirus. Er is geen onderzoek waaruit dit blijkt. En dus heeft het RIVM onvoldoende aanwijzingen om nu aanvullende maatregelen te adviseren ter voorkoming van aerogene transmissie. Wel is ons aangeraden om de bestaande regelgeving en richtlijnen op het gebied van ventilatie te volgen. En dat doen we uiteraard.

Los van COVID-19, is en blijft het uiteraard van belang dat de ventilatie in onze schoolgebouwen aan de reguliere gezondheidseisen voldoet. Hij heeft hiertoe het Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen (LCVS) opgericht. Scholen die niet aan de geldende eisen voldoen worden geacht een plan van aanpak op te stellen.”

Door de jaren heen is er weinig aandacht geweest voor de ventilatie op scholen. Op 30 november 2013 verscheen een artikel in het Onderwijsblad met als conclusie: in basisscholen in het hele land is het slecht gesteld met de ventilatie. Ook uit andere artikelen is op te maken dat bij het onderhoud van gebouwen ventilatie nooit hoog op de prioriteitenlijst stond.

De activiteiten van de commissie Terpstra en het geld dat het ministerie nu beschikbaar stelt zijn alleen gericht op maatregelen die scholen eigenlijk al voor de uitbraak van COVID-19 hadden moeten nemen. Door de aandacht en het geld ondernemen ze nu actie. En dat is zeker winst.

Nederlanders, neem het heft in handen!

Maar deze zin laat precies zien wat het probleem is: “En dus heeft het RIVM onvoldoende aanwijzingen om nu aanvullende maatregelen te adviseren ter voorkoming van aerogene transmissie”.

Het vertoont parallelen met de besluitvorming rondom mondbescherming. Tijdens een debat in de Tweede Kamer ging woensdag de kogel door de kerk. Er is nu een besluit genomen – op een rommelige wijze en met tegenstrijdige signalen. Het is overduidelijk dat Van Dissel het eigenlijk niet ziet zitten en diverse OMT-leden zeggen dat het weinig zal opleveren. Lijkt mij een mooie aanleiding om te laten zien dat burgers het dragen van mondkapjes pro-actief en op een goede wijze in de praktijk kunnen brengen….!

Wat mij betreft geldt voor luchthygiëne hetzelfde. Want om de kans op aerogene verspreiding te voorkomen is goede ventilatie heel belangrijk, maar zeker ook het gebruik van apparatuur om onzuiverheden (zoals het zwevende COVID-19-virus) uit de lucht te halen. Een goed luchtvochtigheidsniveau (met name tussen november en april) verdient daarbij ook aandacht.

Oeps! Spreekt Van Dissel zichzelf tegen?

Maar nee hoor: het RIVM en Van Dissel vinden niet dat er voldoende aanwijzingen zijn dat aerogene transmissie een relevante rol speelt bij de verspreiding van het virus. Dat lijkt in tegenspraak te zijn met het nieuwe zinnetje dat afgelopen dinsdag door Van Dissel als het ware in zijn presentatie werd gesmokkeld. Toen was onder het kopje ‘Preventie en behandeling’ opeens ‘adequate ventilatie’ toegevoegd!

Tekst loopt door onder figuur.

 Je zou denken dat Van Dissel bij zo’n grote verandering in zijn presentatie daarop wel een toelichting zou geven. Maar dat was niet het geval. Wel zei hij -tot mijn verbazing- tegen een journalist van De Telegraaf het volgende:

Oeps. Hoe moet ik dit nu lezen in relatie tot de stellingname over aerogene transmissie in het rapport van de Commissie Terpstra…

Ondertussen bij onze oosterburen…

Dan is het een verademing om te zien hoe Duitsers dit probleem wel direct aanpakken. The Guardian vat dat mooi samen:

De bondsregering schreef op 16 september een brief over het belang van ventilatie en luchtreiniging. De brief behandelt de maatregelen die worden genomen. En de plichten die onder andere werkgevers hebben. Er is veel geld beschikbaar voor verbeteringen van de ventilatie in openbare gebouwen en de aankoop van luchtreinigingapparatuur. In dit blog heb ik dat beschreven. Verder heb ik vernomen dat men er achter de schermen in Duitsland van uitgaat dat het overgrote deel van de besmettingen via aerogene verspreiding verloopt. Mede daardoor koopt Duitsland nu massaal producten in om het beleid gestalte te geven, terwijl het RIVM en Van Dissel nog steeds de handrem erop houden.

Coronaveilig naar school

Media schreven donderdag dat (op 11 procent na) de scholen coronaproof zijn, maar dat is een behoorlijke overdrijving van wat er door de Commissie Terpstra is vastgesteld. Zo moet bij de helft van de scholen nog de feitelijke situatie worden vastgesteld (daar was nog geen verslag van / nog geen onderzoek gedaan). En voor coronaproof is er toch wel wat meer nodig. Zeker daar waar nu nog met open ramen voor goede ventilatie wordt gezorgd. Straks is het winter en wat men dan precies moet en kan doen is vooralsnog onduidelijk.

Als het dragen van mondbescherming in openbare ruimtes dringend wordt verzocht, dan is het een logische keuze om dat ook op middelbare scholen in de gangen te doen. Tegelijkertijd moet er voor iedere school (en dat geldt zeker voor de basisscholen) een protocol komen waarin staat welke actie moet worden ondernomen bij een specifiek CO₂-gehalte in een lokaal. Want ook daar is er risico van de verspreiding van het virus door (met name) de lucht.

Een ouder van een kind in de basisschoolleeftijd stuurde mij een grafiek die het CO₂-gehalte toont in de klas van zijn kind op 29 september. Duidelijk is dat men op die school/in die klas geen echte aandacht schenkt aan uitgeademde lucht (met wellicht het virus) die te lang blijft hangen.

Tekst loopt door onder grafiek.

 Deze grafiek laat duidelijk zien dat het CO₂-gehalte tussen 8:30 uur en 10 uur gestaag oploopt. Dat betekent dat er onvoldoende ventilatie is. Rond 10:15 uur is het pauze en gingen leerlingen naar buiten. Toen ze terugkwamen liep het CO₂-gehalte weer op, om 12:15 uur was het niveau 2.433. Om 11 uur werd het al hoge niveau van 2.000 bereikt en dat is niet meer gedaald tot 12:15. Gedurende de ochtend is in dit lokaal dus niet gelet op goede ventilatie. In de middag bleven de ramen open en dan is te zien dat het niveau naar 1.000 zakt. Nog steeds niet geweldig, maar een stuk beter dan ’s ochtends.

Uit bovenstaande mag je niet automatisch concluderen dat de kans groot was dat hier leerlingen besmet zijn geraakt. Maar als we van de premier onze handen stuk moeten wassen om het (heel) lage risico te voorkomen dat je via je handen besmet raakt, dan zou hij ook moeten zeggen: zorg dat in klaslokalen het CO₂-gehalte niet lang boven de 900 ppm komt.

Verder heeft een aantal leraren in het voortgezet onderwijs contact met mij opgenomen. Ze waren erbij toen op hun school de CO₂-metingen ten behoeve van de commissie Terpstra werden uitgevoerd, maar hadden het gevoel dat die metingen niet echt representatief zijn voor de situatie op die school. Dus hoe scherp de foto van de Commissie Terpstra is, weet ik niet.Kortom: er zijn nogal wat mitsen en maren. Die zou ik makkelijker kunnen accepteren zijn als het RIVM en Van Dissel niet zo eigenwijs waren. Als ze vanuit het “better safe than sorry”-principe wel het belang van aerogene transmissie zouden erkennen. Maar dat gebeurt niet.

Schoolbesturen, schooldirecteuren en leraren moeten nu hun verantwoordelijkheid nemen. En ouders kunnen daarop toezien. Voor u allen hieronder een aantal adviezen.

– Deel het rapport dat de school voor de Commissie Terpstra heeft opgesteld met de medezeggenschapsraads en de ouders. Geef aan welke conclusies de school heeft getrokken.
– Zorg voor CO₂-meters in alle lokalen.
– Zorg dat er voor elke ruimte in de school een ventilatieprotocol is. Deel die met iedereen (ook leerlingen en ouders).
– Zorg voor een uitgewerkt plan voor de periode dat het buiten dermate koud is dat open ramen voor een te lage temperatuur in de lokalen zorgen. Wat gaat men dan doen?
– Kijk wat je kunt doen ten aanzien van luchtfiltering/luchtzuivering. Besef dat niet alleen Duitsland actie onderneemt, maar dat ook het bestuur van New York 10.000 draagbare apparaten heeft gekocht om de lucht in scholen te filteren.

Zoals minister Slob zegt moeten we er inderdaad alles aan doen om onze scholen open te kunnen houden.
Luistert u goed mijnheer Van Dissel: ALLES! Mocht u ons werk ook met een kleine donatie financieel willen ondersteunen klik dan hier