Een analyse van interessante informatie van deze week, gevolgd door een vooruitblik op komend najaar. Als men niet de juiste maatregelen neemt dan zijn de kansen op weer een grote uitbraak heel groot.
Lees volledig artikel: Covid-19, het tweede golfje
Covid-19, het tweede golfje
Veel interessante informatie is deze week binnengekomen. Samen geven die een goed beeld van waar we nu staan en waar we naar op weg zijn. Met steeds meer antwoorden en steeds minder vragen.
De dagcijfers
Laten we beginnen met het verloop van “de tweede golf”, die weer op ons af zou komen. En waarmee we vanaf begin augustus werden overspoeld in de media. Vanaf dat moment namen de geconstateerde positieve testuitslagen toe. Deels door grotere aantallen uitgevoerde testen en deels op “eigen kracht”.
In een aantal andere West-Europese landen was een vergelijkbare ontwikkeling te zien. In Spanje 10 dagen eerder dan in Nederland. Daar verdubbelde het aantal positieve testen vanaf begin juli al per 10 dagen. Tussen 1 en 10 juli waren het er 4.000. De laatste 10 dagen is het 60.000. Spanje heeft bijna 3 keer zoveel inwoners dan Nederland.
Maar als je naar het aantal overlijdensgevallen kijkt, dan loopt het zo’n vaart niet. De laatste paar dagen zijn het er ruim 20 per dag. Naar de Nederlandse verhoudingen zouden het er 8 per dag zijn. Er waren dagen begin april dat Spanje 800 doden per dag had (een factor van 40 keer zoveel als nu het geval is).
Als je het aantal positieve testen per dag in Nederland bekijkt, dan was het hoogtepunt op 11 augustus (met meer dan 700 gemeld). Sindsdien is de trend naar beneden. De afgelopen dagen schommelt het rond de 500. Als je de ontwikkelingen van nu vergelijkt met de eerste twee weken van augustus en de verspreiding over gebieden en wijken, dan is het duidelijk dat de piek rondom het Offerfeest is veroorzaakt, maar die ontwikkeling zich niet verder heeft doorgezet.
Op de website van BDDataplan zijn vele interessante overzichten te zien. De onderstaande laat zien dat het zwaartepunt van de positieve testen zit in de wat jongere leeftijdsgroepen. En dat er geen verschuiving is in de afgelopen weken in de richting van ouderen.
Er is dus in absolute toename geen forse toenames van ziekenhuisopnames of toestroom in de IC’s. Terwijl begin april bijna 1400 COVID-19 patiënten lagen op de IC’s, zijn het er nu 40. Dat is dus 1/30e.
En er is geen enkele reden om te veronderstellen dat dit beeld de komende weken fors zal verslechteren.
Omdat dit patroon, als je goed naar andere landen in onze omgeving keek, ook te verwachten was, vond ik het ook zo erg dat de angst die weer gecreëerd werd. Kijk nog maar eens terug naar het interview met Ernst Kuipers op 17 augustus. Op dat moment hadden we al circa 5 dagen stabiele cijfers. Elke vorm van stijging van een cijfer werd in de media gebruikt om die uit te vergroten en te gebruiken om het angstbeeld van eind maart/begin april weer te creëren.
En in de rapporten van het RIVM staat altijd wel een cijfer wat je daarvoor kunt gebruiken. Vorige week nog werd geschat dat 52.000 Nederlanders besmettelijk waren (een vreemde stijging van 20.000 met een week ervoor). Dat zou 1/6e zijn van de situatie van eind maart. En minister De Jonge gebruikte dat natuurlijk weer in zijn toelichtingen om de alarmbel te luiden. Maar die schattingen van het RIVM zijn boterzacht en uitermate onwaarschijnlijk. Zowel voor wat betreft de schatting van deze week, als die uit maart.
Morgen krijgen we bij het weekrapport een nieuw voorbeeld van de tutti frutti van de cijfers van het RIVM. Het aantal geconstateerde positieve testen is deze week duidelijk lager dan de week ervoor. En er is ook nog een stuk meer getest. Maar de reproductiefactor die men in het rapport zal presenteren is van circa 18 dagen geleden. En toen maakten we nog wel stijgingen door. Dus wat krijgen we dan: terwijl we nu een daling doormaken (en de reproductiefactor dus nu onder de 1 is) zal in het rapport een waarde staan van meer dan 1. Ik ben benieuwd wie van de politici of journalisten dat cijfer morgenavond zal gaan gebruiken om toch te zeggen dat we moeten blijven oppaassen!
Besef daarbij wel dat deze lagere cijfers niet het gevolg zijn van de richtlijnen die Rutte, De Jonge en de burgemeesters op 18 augustus hadden aangekondigd. Want als die al effect gaan hebben is dat pas te merken in de cijfers van deze en de volgende week.
Dus wat we deze zomer meemaken mag eigenlijk niet eens de naam van “tweede golfje” hebben.
Maar ja, wat er ook gebeurt, ook in de komende tijd zullen er burgemeesters zijn die echt denken dat je buiten besmet kan raken en dus op bepaalde plekken in de buitenlucht mensen dwingen een mondkapje te dragen.
(N.B. Er zijn twee wielrenners, Van der Heijden en Godrie, die eerst positief getest zijn en vervolgens bij een hertest negatief. Sporters laten zich bij een positieve test nog een keer testen. Zou het niet eens tijd worden om via een steekproefonderzoek in Nederland te bepalen in hoeveel procent van de gevallen we in Nederland false positves krijgen, zoals blijkbaar bij die wielrenners is gebeurd?)
De sleutelvraag is wat we echt in het najaar en de winter kunnen gaan verwachten. Komt daar een echte tweede golf? En wat zouden we wel of niet moeten gaan doen in relatie tot wat er op ons afkomt?
Om alles in perspectief te zetten
Alvorens ik daar wat dieper op inga behandel ik twee heel interessante componenten van informatie die deze week beschikbaar kwamen en eigenlijk alles goed in perspectief zetten.
Allereerst gaf Johan Hellström (@Jhnhelstrom) een overzicht van de sterftecijfers per maand per miljoen inwoners in Zweden sinds 1850. Met name uit ergernis dat in media gemeld werd dat Zweden de hoogste sterftecijfers in 150 jaar had gehad door het gevolgde COVID-19 beleid. Zijn nieuwe grafiek plaatst inderdaad de ontwikkelingen van de afgelopen maanden in perspectief. (En ook hoe in de media cijfers worden misbruikt voor een doel). Dit zijn dus de sterftecijfers per maand in Zweden per miljoen inwoners.
Hier is goed te zien dat de omvang van het aantal extra sterfgevallen per miljoen inwoners van COVID-19, ook als alleen de afgelopen 40 jaar in beschouwing wordt genomen, niet exorbitant was.
Daarnaast vond ik dit interview met een aantal artsen in Het Parool ook sterk relativerend. Zij vragen zich af hoe lang in de zorg nog alles om COVID-19 kan draaien. Zij beschrijven wat de gevolgen zijn van die grote aandacht en hoe mensen de nodige zorg mijden uit angst voor besmetting met COVID-19. Het is dezelfde lijn van de brandbrief die op 11 augustus naar de Tweede Kamer is gestuurd door 1800 medische professionals. De twee dikgedrukte zinnen uit het begin van de brief zijn:
Om in de beleidsdiscussie over corona weer oog te krijgen voor het doel dat maatregelen zouden moeten dienen, namelijk het toegankelijk houden van zorg, het beschermen van kwetsbaren en het bevorderen van de volksgezondheid, roepen wij u hierbij op om zich onafhankelijk en kritisch te blijven informeren en de vragen te stellen die een democratische rechtstaat toebehoren.
en
Wij vragen politici openbaarheid van besluitvorming te eisen en te allen tijde proportionaliteit en subsidiariteit mee te laten wegen bij het uitrollen van beleid.
En dan gaat dit nog alleen over de volksgezondheid. De grote gevolgen voor economie en maatschappij worden daarbij nog niet eens meegewogen.
Dat zouden belangrijke lessen moeten zijn voor ons allen.
Wat gebeurt er in het najaar?
Als je het voorgaande mee in beschouwing neemt dan mag je hopen dat het beleid een duidelijk andere wordt dan in de afgelopen zes maanden. In mijn alternatieve persconferentie heb ik de gewenste richting al proberen aan te geven: accepteren dat dit virus er is. De juiste maatregelen nemen op de plekken waar er echt een groot risico op besmetting is. De mensen die bescherming nodig hebben beschermen. Mensen niet onnodig angst aanjagen. De samenleving zoveel mogelijk normaal door laten gaan.
Als dat goed gebeurt, waarbij het Deltaplan Ventilatie een cruciale rol zou dienen te spelen, dan zullen de gevolgen in het najaar en winter in Nederland heel overzichtelijk blijven. Maar zolang het RIVM, OMT en de regering niet onderkennen hoe groot de rol van aerosolen is, lopen we een risico dat het aantal positief getesten in het najaar toch weer heel fors gaat stijgen. En men vervolgens maatregelen neemt, die veel meer kwaad doen dan goed. En voor degenen die denken dat het mijn persoonlijke hobby is, raad ik aan om te lezen wat prof. Jimenez over aerosolen schrijft. Ik heb regelmatig overleg met hem en hij komt inmiddels tot de schatting dat 75% van de besmettingen via aerosolen verloopt. En Angela Merkel benadrukte in haar recente persconferentie (op 4 minuut 20) ook de rol van aerosolen bij de besmettingen. Terwijl Rutte en De Jonge de woorden aerosolen en ventilatie mijden als de pest.
Ten aanzien van een mogelijke forse uitbraak van het virus in het najaar zijn er drie belangrijke onderwerpen:
- Er wordt van vele kanten inmiddels bericht dat het erop lijkt dat besmette mensen minder erg ziek worden dan in het voorjaar. Dat wordt gemeld door artsen die de zieken behandelen in het ziekenhuis. Er zijn meerdere verklaringen mogelijk. Het kan zijn dat door mutatie van het virus dit het geval is. Maar het kan ook zijn dat de hoeveelheid virus, die mensen in de zomer inademen gemiddeld minder is dan in de rest van het jaar. En de virale doses heeft een relatie met de mate waarin men ziek wordt. Hoe eerder duidelijk wordt welke verklaring de juiste is, hoe eerder daarop ingespeeld kan worden. Ten aanzien van de mutatie van het virus is deze studie interessant. Bij mutaties kan zowel de mate van besmettelijkheid veranderen als de mate van ernst van de ziekte.
- In dit artikel wordt beschreven dat waar COVID-19 is uitgebroken influenza vrijwel niet (meer) wordt aangetroffen. Dat was al in februari-maart in West-Europa te zien. En in dit artikel stellen ze het ook vast op het Zuidelijk Halfrond, daar waar het winter is. In Zuid-Afrika waar men normaliter sinds maart een groot aantal gevallen zou gedetecteerd hebben, is het nu vrijwel nul. Er zijn een aantal mogelijke verklaringen voor. Zelf denk ik dat ieder seizoen er een “flavour of the year” is ten aanzien van ziekte van de ademhalingsorganen en dat COVID-19 dat dit jaar is. Daarnaast werken de voorzorgsmaatregelen die we nemen ten aanzien van het oplopen van COVID-19 eveneens tegen influenza. (En ook influenza wordt vooral via aerosolen overgedragen. Dit artikel van Linsey Marr uit 2011 beschrijft dat en dit uit 2019 ook. En deze studie vanuit het RIVM uit 2011 wijst ook in die richting.).
Mijn conclusie is dat de kans dat we dit najaar/winter zowel uitbraken krijgen van COVID-19 als van griep klein is.
- Er is veel discussie over wanneer een bevolking nu echt immuun is voor COVID-19. Ik ben daar nog niet echt uit. In ieder geval is het zeker dat mensen via hun T-cellen meer bescherming kunnen hebben tegen de infectie dan alleen blijkt uit de hoeveelheid antistoffen die men heeft. Er zijn wetenschappers die aangeven dat als 20% van de mensen besmet is met COVID-19 dit al een vorm van herd-immunity betekent. Dus dat er daarna geen echte uitbraken meer komen.
In New Delhi is vastgesteld dat 30% van de bevolking antibodies heeft. Dat zijn er al 6 miljoen. (Nog los dus van de bescherming via alleen de T-cellen). Inmiddels zijn er ongeveer 4300 mensen overleden aan COVID-19. Dat is 0,07%. In Nederland is circa 4% van de bevolking boven de 80 jaar, in India is dat 1%. Maar ook als je dat mede in beschouwing neemt is het percentage erg laag.
Op welk percentage Nederland staat is niet goed aan te geven. Het zou mij niet verbazen als het al in de buurt van de 15 is.
Wat natuurlijk het meest interessant gaat worden in het najaar en de winter is of daar waar het virus flink geheerst heeft (zoals in Zweden) iets anders gaat gebeuren dan in vergelijkbare landen waar men direct stevige maatregelen heeft genomen.
Daarbij gaat het me dan niet om het aantal positief getesten (want dat is erg afhankelijk van de teststrategie), maar met name de overlijdensgevallen.
Mijn grote zorg voor het najaar is eigenlijk niet zozeer de mogelijke toename van besmettingen, zieken en overlijdensgevallen. Mijn zorg is hoe met die cijfers door politiek, bestuurders en media zal worden omgegaan. Enerzijds waardoor mensen bang blijven en er verdere schade wordt aangebracht aan economie, maatschappij en volksgezondheid. Anderzijds doordat door politici en bestuurders wederom wordt overgereageerd met vergelijkbare negatieve gevolgen.
Wat er ook gebeurt, de situatie dat we weer ruim boven de 1000 COVID-19 zieken op de IC’s krijgen, acht ik uitgesloten. Een getal van meer dan 500 zou me al verbazen.
Maar als RIVM/OMT, de regering en de media niet echt geleerd hebben van de afgelopen 6 maanden, dan lopen we wel grote risico’s dat door de aanpak in de komende maanden de gevolgschade van deze crisis nog vele malen groter wordt dan nu al het geval is.
U heeft zojuist gelezen: Covid-19, het tweede golfje.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Mocht u ons werk ook met een kleine donatie financieel willen ondersteunen klik dan hier.
