Covid-19 Varia – 9 augustus 2020

Leestijd: 10 minuten

Allereerst wil ik jullie melden dat ik overweldigd ben door zowel de financiële ondersteuning voor onze aanpak als de vele ondersteunende berichten die ik, mede naar aanleiding van die oproep, heb ontvangen. Het betekent ook een grote morele steun. Ik dank jullie zeer en het geeft weer de energie en de mogelijkheid om op volle kracht vooruit te gaan.

Varia

Met grote regelmaat krijg ik van lezers van dit blog vragen of interessante informatie toegestuurd. Het kan een link zijn naar boeiende informatie van ergens in de wereld. Of ze wijzen me op bepaalde zaken die hen opgevallen zijn.  Of komen met boeiende theorieën, soms geweldig onderbouwd.

Ik wil ze eens per week met u gaan delen. Het geeft hopelijk zowel meer reliëf aan wat zich aan het afspelen is met het virus en de reacties van overheden erop.

In de eerste aflevering vandaag:

• Het wonder van Dokkum: 14 mensen op een terras besmet!
• Waar blijven de ziekenhuisopnames en sterfgevallen?
• “COVID-19 is oorlog, en het eerste slachtoffer is de waarheid”
• Het verschil tussen dag en nacht

1 – Het wonder van Dokkum: 14 mensen op een terras besmet!

In kranten als De Telegraaf en De Volkskrant stond vermeld dat in Dokkum 14 mensen buiten op een terras zijn besmet. Van vele kanten kreeg ik de vraag hoe dat te rijmen is met mijn stelling dat je buiten niet besmet kunt raken.

Zeker omdat in beide artikelen expliciet vermeld werd dat dit toch liet zien dat je buiten ook besmet kunt worden en je daar ook afstand moet houden. In De Telegraaf stond letterlijk:

“Volgens de regionale gezondheidsdienst toont de Dokkumer uitbraak aan dat het belangrijk is om ook in de buitenlucht genoeg afstand van elkaar te houden.”

Dagblad van het Noorden beschrijft de gebeurtenissen gedetailleerder:

Het deed me wat denken aan de volgende kop in De Telegraaf van een andere besmettingsketen:

Lift als schakel

Als je het artikel zelf leest, dan merk je dat de kop wat anders suggereert dan dat er echt gebeurd is. Via de lift zou deze vrouw een benedenbuurvrouw hebben besmet. En via één van haar contacten werd weer iemand anders besmet, die het virus vervolgens in het ziekenhuis aan een groot aantal anderen doorgegeven zou hebben. De lift was volgens de onderzoekers de enige schakel tussen de boven- en benedenbuurvrouw.

Zowel wat gebeurd is rondom deze besmette vrouw en de gebeurtenissen in Dokkum laat twee dingen eigenlijk goed zien:

Via contactonderzoek is het mogelijk om de bron te identificeren van iemand die besmet is geworden. Maar veel moeilijker is om aan te geven op welke plek het is gebeurd en hoe de overdracht is verlopen. Daardoor zie je dat iedereen daar vervolgens uit haalt, wat hij graag wil halen. In Dokkum “14 mensen in de buitenlucht besmet”,  “houd dus ook buiten 1,5 meter afstand”.

In het geval van de lift “de benedenbuurvrouw is besmet via de knoppen van de lift”.  Andere mogelijkheden worden dan niet geopperd (zoals wellicht via de ventilatie in het flatgebouw).  Het lijkt op premier Rutte die in navolging van het OM zeker wist dat rondom de wedstrijd Atalanta Bergamo-Valencia in Milaan de besmettingen wel in het stadion moeten hebben plaatsgevonden.

Ongeloofwaardig

Juist het bovenstaande zou media extra voorzichtig moeten maken om dit soort informatie op een dergelijke manier naar buiten te brengen. En als informatie echt ongeloofwaardig is, daar dan zelf meer onderzoek naar te doen. Bij Op1 heeft Feike Sijbesma beweerd dat hij van een groot bedrijf gehoord had, waar 10 verder gezonde mensen tussen 45 en 55 jaar overleden waren aan COVID-19. Gezien de bekende sterftestatistieken rondom COVID-19 en de relatie met onderliggend lijden is dat -ook als het niet alleen in Nederland overleden personen zou betreffen- nogal onwaarschijnlijk.

Zoiets is dan belangrijk genoeg voor een journalistiek programma om dat op het moment zelf, via doorvragen, boven tafel te krijgen. Of er later in een uitzending op terug te komen. Dat is niet gebeurd.

Dat komt mede doordat de informatieverstrekking van de GGD in Nederland zo pover is. We horen nu wel het aantal besmette personen per dag, en iets over het aantal clusters. Maar juist als die informatie specifieker wordt verstrekt zou het burgers en journalisten meer reliëf geven over wat er echt aan de hand is.

Bangmakerij

Juist door over clusters heel specifieke en goed gecheckte informatie te geven, kan men mensen helpen om de juiste voorzorgen te nemen. Maar zoals het nu gebeurt kan iedereen er mee aan de haal gaan om burgers bang te maken (bijvoorbeeld voor het zitten op een terras of het drukken op een knop in een lift).

Daarnaast zal het zeker zo zijn dat BCO dat regelmatig contact heeft met besmette personen ook kan vaststellen hoeveel ervan symptomen hebben gehad. Die informatie verstrekken eens in de week naar leeftijd, geslacht en locatie besmettingen, zou ook bijdragen tot een beter inzicht in het vespreidingsproces.

(Jos Driessen heeft de berichtgeving over dit onderwerp nagelopen en heeft dit verslagje geschreven)

2 – Waar blijven de ziekenhuisopnames en sterfgevallen?

Er zijn nogal wat landen in West- en Zuid-Europa waar rond 1 juli het aantal nieuwe gevallen erg laag was en sindsdien wat zijn gaan stijgen. Spanje en België nog het meest. Nederland en Frankrijk ook, maar wat minder.  Alleen in Italië blijft het stabiel erg laag.

Het testregime in die landen lijkt qua aantallen per miljoen inwoners wel wat op elkaar.

Kijk je naar de ontwikkeling van het aantal sterfgevallen, dan zie je daar amper (nog?) stijgingen.  In deze grafiek treft u de cijfers van die landen. Het aantal geconstateerde besmettingen per miljoen inwoners en het aantal overlijdensgevallen.  Bij die tweede moet rekening gehouden worden met het feit dat de cijfers vanuit RIVM en vergelijkbare organisaties doorgaans lager zijn dan de oversterfte bij de bevolkingsregisters. En per land kan dat weer anders zijn.

Ik heb er Zweden nog aan toegevoegd, maar dat land heeft een ander patroon, en zit op dit moment op vergelijkbare cijfers als de vermelde 5 andere landen.

Bij de beoordeling van de stijging van het aantal gevallen moet u rekening houden met een toename van het aantal uitgevoerde testen in de afgelopen twee maanden.

Opvallend

Wat eigenlijk het meest opvalt is dat bij de sterfgevallen er niet hetzelfde aan de hand lijkt te zijn als bij het aantal geconstateerde besmettingen.

Het best kan dat getoond worden met Spanje als voorbeeld. Sinds 8 juli zien we een duidelijk stijgingspatroon. Per 10 dagen een verdubbeling van besmettingen. Van 9 per 1 miljoen een maand geleden, naar nu 80.

Op 3 april waren er in Spanje per dag 1.000 nieuwe overlijdensgevallen. Nu zijn het er 2 à 3, en er is (nog?)  geen stijging te zien. In België zien we iets vergelijkbaars, maar dan een week later. Ook daar zien we geen stijging van het aantal overlijdensgevallen. In Nederland gebeurt hetzelfde, maar ook weer een paar dagen later.

Als je naar Spanje kijkt, dan zie je dat eind maart-begin april de top van de sterfgevallen ongeveer 1 week na de top van het aantal nieuwe besmettingen viel. Op basis van ontwikkelingen in de andere landen is 12 dagen tussen die twee waarnemingen een wat veiliger maat. Maar als dat zo is, waarom zijn de sterfgevallen in Spanje dan niet rond 20 juli weer gaan stijgen?

Daar is nog geen hard antwoord op te geven. Ik verwacht over 1 maand wel. Maar het opsommen van de mogelijk redenen geeft tegelijk een indruk van wat zich bij besmettingen met COVID-19 aan het afspelen is en wat we wellicht in Nederland kunnen verwachten.

Ik som een aantal mogelijkheden op:

1. Er worden nu vooral in eerste instantie jongeren besmet. Het duurt een tijdje voordat dan vervolgens de besmettingen bij de ouderen terechtkomen. En als dat gebeurt. dan zul je wel een forse stijging zien.
   
2. Bij de sterftecijfers tijdens het hoogtepunt van de crisis zaten er veel sterftegevallen tussen van ouderen in zorginstellingen. (Dat was in vrijwel alle landen het geval). Door een combinatie van redenen gebeurt het daar nu veel minder, dus dat zorgt ervoor dat de sterfgevallen nog laag blijven.
   
3. Doordat er enkele maanden geleden zo’n hevige uitbraak is geweest zijn er veel meer mensen die al in contact zijn geweest met het virus, waardoor die mensen niet besmet raken of minder ernstig ziek. (In landen/gebieden waar geen hevige uitbraak is geweest kan die, als de omstandigheden positief zijn voor het virus, alsnog ontstaan).
   
4. Het lijkt erop dat COVID-19 nu minder ernstig toeslaat dan in maart. Dat kan doordat het virus langzamerhand muteert naar een minder ernstige variant. Of dat als je denkt dat de besmettingen vooral komen door inademen van aerosolen, dat gedurende de zomermaanden er minder/minder lang aerosolen in de lucht zweven en de virale doses lager zijn. En men minder erg ziek wordt.

Mix

Ik kan nu nog niet met zekerheid zeggen welke van deze vier van toepassing is. Het zou ook een mix kunnen zijn. Maar ook dan is het goed te weten welke het belangrijkste is.

Ik denk in ieder geval zelf dat het nog wel zo zou kunnen zijn dat de sterfgevallen wat gaan oplopen, maar we komen in deze landen niet meer in de buurt van de cijfers uit maart. Zelfs als het een kwart ervan zou worden, zou dat me zeer verbazen. (Dat kan alleen zo zijn als we over twee à drie maanden nog steeds denken dat de 1,5 meter afstand houden alleen zaligmakend is).

3 – “COVID-19 is oorlog, en het eerste slachtoffer is de waarheid”

Met grote regelmaat ontvang ik meldingen van mensen die kennis hebben van wat er achter de schermen gebeurt over interessante gevallen. Meestal geven ze aan dat ze niet willen dat het naar buiten wordt gebracht, want dan vrezen ze dat het terug te herleiden is naar hen. Soms mag het wel en geef ik het door aan de media, die er dan wel eens wat mee doen. (Niet voor niets dat in Nederland het Huis van de Klokkenluiders zo bouwvallig is).

Ik zal een indruk geven van wat ik ontvang met inachtneming van de anonimiteit van de aanmelders. Ik formuleer het dan in algemene termen. Wel kan ik u verzekeren dat ik via extra vragen aan de betrokkenen of het checken van de informatie, er zeker of vrijwel zeker van ben dat de informant de waarheid heeft vermeld.

Zorginstelling in Maassluis

Deze informatie is mij toegespeeld en EenVandaag en De Volkskrant zijn daarmee aan de slag gegaan. Woensdag is het naar buiten gekomen.  Zowel het RIVM als de zorginstelling hebben nadien een persbericht naar buiten gebracht dat het wat anders in elkaar zou zitten.

Daarna ontving ik diverse meldingen van achter de schermen, waardoor je beide persberichten daarover in twijfel kunt trekken.

Daar zitten de media momenteel nog achteraan gegaan en ik ben benieuwd wat daar uitkomt.

Het wijst er vooral op dat het -zeker ook bij het RIVM- om belangen gaat en niet om de waarheid (en we op basis daarvan kunnen leren om te voorkomen dat zoiets nog elders gebeurt).

Misstanden op de werkvloer

Bij herhaling kreeg ik dit soort meldingen. Waar werknemers op kwetsbare plekken het gevoel hebben niet goed door hun werkgever beschermd te worden en risicovol aan de slag zijn. En als het dan mis ging werden ze sterk onder druk gezet om er niet naar buiten mee te gaan. Ook hadden mensen kennis van veel slachtoffers in zorginstellingen (tot en met het overlijden van vrijwel alle bewoners van een bepaalde afdeling), maar die informatie moest en zou onder de pet gehouden worden voor de buitenwereld.

Daarbij kreeg ik ook al vroeg van diverse medewerkers mails dat ze ook de indruk hadden -gezien de uitbraak in het hele huis en andere specifieke kennis- dat de besmetting via de lucht had plaatsgevonden en verspreid was door het ventilatiesysteem.

Belangwekkende onderzoeksresultaten

Vanuit universiteiten kreeg ik meldingen dat men onderzoeken had gedaan op basis waarvan de onderzoekers conclusies trokken, dat de lijn die het RIVM had uitgestippeld ten aanzien van de bestrijding niet de juiste was. Maar dat die informatie -tot hun verbazing/afgrijzen- niet naar buiten werd gebracht.

Uitspraken

Uitspraken van RIVM-medewerkers, OMT-leden of virologen/epidemiologen in de media

Met grote regelmaat hoorde of las ik dan uitspraken waarvan ik wist dat die feitelijk onjuist waren of dat er -ondanks hun stelligheid- geen wetenschappelijke onderbouwing voor was. Waarvan men mij met regelmaat beschuldigde met “cherry-picking”, deden zij dat juist.

Ik heb een uitgebreide wetenschappelijke verantwoording geschreven waarin ik stel dat het overgrote deel van de besmettingen komt door aerosolen. Dat stond in diverse van mijn blogs en in deze brief aan het RIVM in voorbereiding van mijn gesprek.

In dit blog treft u het aan.

Ik heb zowel in dat blog als in die brief gevraagd of men in mijn richting iets vergelijkbaars kon maken ten aanzien van de onderbouwing van de verspreiding via direct contact en de 1,5 meter die we zouden moeten houden.

Geen enkele inhoudelijke reactie gehad.

En nu hoorde ik een vorige baas van het RIVM (Coutinho) in Nieuwsuur zeggen dat er ook geen wetenschappelijke onderbouwing voor is.

Toch is dat niet de indruk als je Van Dissel en consorten de afgelopen maanden hierover hebt gehoord.

Ik vraag me af of premier Rutte en minister Wiebes (die de 1,5 meter-samenleving feitelijk hebben ingesteld) dat ook echt op het moment wisten toen zij die keuze maakten.

Wisten zij dat hiervoor geen wetenschappelijk bewijs was?

En wisten zij dat de WHO 1 meter als afstand aanneemt (zoals het geval is in Italië, waar het op dit moment prima gaat)?

Als je gewoon de economische gevolgen doorrekent van de 1,5 meter afstand ten opzichte van 1 meter afstand houden dan is dat al heel groot. Maar met de stelligheid en de wetenschappelijke pretenties van de top van het RIVM en leden van het OMT denk ik dat noch premier Rutte, noch mnister Wiebes ooit hebben beseft dat een andere afstand dan 1,5 meter ook een reële optie was om als maatregel te treffen.

Juist in een oorlogssituatie is het cruciaal dat niet alleen de beslissers, maar ook de burgers er van op aan kunnen dat de informatie die zij krijgen juist is. Of dat bij twijfel ook gezegd wordt wat die twijfel is. Op die manier kunnen er betere beslissingen worden genomen en zullen de burgers die ook beter begrijpen en accepteren. Maar als zij merken of voelen dat er een loopje wordt genomen met de waarheid en er besluiten komen die gewoon onlogisch zijn, dan gaat het mis.

4 – Het verschil tussen dag en nacht

Ik heb een goed onderbouwd verhaal ontvangen waar ik me de komende tijd met een groepje verder in ga verdiepen. Het zou wel eens tot heel belangrijke aanvullende conclusies kunnen leiden over verspreiding van het virus en hoe dat goed kan worden gestopt.

Ik kom daar later zeker op terug.

Maar er is al een bevinding die ik zeer overtuigend vond en die ik met u deel.

Zoals ook al eind april vanuit een belangrijk instituut in de VS was geconstateerd, heeft zonlicht (UV-stralen) een funeste werking op de levensduur van het virus. Dus dat is ook een extra reden om zoveel mogelijk activiteiten naar buiten te brengen, en daar juist geen of weinig restricties op toe te passen.

In het verlengde hiervan werd geconstateerd en onderbouwd dat als het donker is dat effect logischerwijs buiten verdween, maar dat er ook een samenhang was met wat er in binnenruimtes (zoals kroegen e.d.) gebeurde.

Conclusie

Daarom wil ik deze conclusie van mij met u delen: “als het buiten donker is, dan zijn de gevaren om in binnenruimtes besmet te raken groter dan als buiten de zon schijnt.”

Te allen tijde is ventilatie belangrijk, maar ik acht het zeer waarschijnlijk dat overdag in besloten ruimtes, het aantal zwevende virusdeeltjes dat iemand kan inademen kleiner is dan ’s avonds (onder verder identieke omstandigheden).

Dat zou ook van invloed kunnen zijn op als je in de buitenlucht op korte afstand van elkaar face-to-face met elkaar spreekt (ik adviseer daar wel een afstand van 1 meter aan te houden of met elkaar te praten zonder dat je elkaar recht in het gezicht kijkt). Maar ook dat lijkt als de zon eenmaal onder is gegaan wat meer risico’s te geven dan als de zon schijnt.

U heeft zojuist gelezen: Covid-19 varia 9 augustus 2020.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Mocht u ons werk ook met een kleine donatie financieel willen ondersteunen klik dan hier.