De achterhaalde mantra’s van de deskundigen hebben grote gevolgen

Leestijd: 6 minuten

De achterhaalde mantra’s van de deskundigen hebben grote gevolgen

We weten steeds meer over hoe COVID-19 zich verspreidt. Helaas lijkt het er niet op dat de deskundigen die de regering adviseren, tot nu toe meer over die verspreiding hebben geleerd, dan wat ze er al in februari van wisten (of niet van wisten).  Dat blijkt al wel uit dit interview.

Dus men herhaalt vanaf het begin mantra’s als “1,5 meter afstand”, “handen wassen”, “in de elleboog niezen” en “er dreigt een tweede golf”. Dat waren de kernen van de strategie ingegeven door de WHO, waarmee wereldwijd de lockdowns werden ingegaan, en die in Nederland ook voor de komende maanden kern van beleid zijn.

Maar we hebben inmiddels zoveel meer geleerd over de verspreiding van COVID-19 dat deze kernen van het beleid in sterke mate heroverwogen zouden dienen te worden. Want deels sturen die mantra’s ons de verkeerde kant op en deels wordt het ware gevaar niet goed onderkend. En dat is een dodelijke mix tijdens de enorme crisis waarin we nu verkeren.

Presentatie

Er zijn de laatste weken meerdere belangwekkende papers verschenen, waaronder de zeer relevante presentatie van het hoofd van het viruslab in de VS met hun vindingen en adviezen en die van Prof. Streeck over Heinsberg. Ik heb in veel van mijn blogs dat al beschreven, inclusief de links, zodat men die ook zelf kan teruglezen.

Want ik ben bezig met een bijzonder project waarvan ik over een aantal dagen, alle bevindingen op een rij zet en aangeef welke conclusies de regering daaruit zou moeten trekken. Ik kan daar nu nog niets over zeggen, maar ik zal het tijdig via verschillende media aankondigen. Uit mijn blogs tot nu toe is overigens goed op te maken welke richting het uit zal gaan.

In dit blog wil ik laten zien dat de overheidsmantra’s achterhaald zijn, omdat men door de jaren heen nooit goed heeft kunnen zien wat het patroon van influenza nu echt was, en nu daardoor blijkbaar te zeer verblind wordt om de duidelijke patronen van COVID-19 te kunnen zien. Met helaas heel grote consequenties.

Dit zijn mijn bevindingen:

Het verspreidingspatroon van COVID-19 lijkt heel sterk op dat van influenza, hoewel dat nog niet door iedereen wordt onderkend. Maar als je deze uitgebreide en fascinerende presentatie uit 2014 van de WHO ziet, dan is het duidelijk wat men toen wist van influenza. Maar ook dat men nog heel erg zoekende was naar verklaringen voor het verspreidingspatroon van influenza.

Boven de 30 graden noorderbreedte was het duidelijk dat er één piekmoment is bij griep (in de winter, zoals bij ons). Maar in de rest van de wereld waren er nog al wat diffuse patronen.  Dit staat in de presentatie:

In India zag men wel een relatie met de moesson, maar toch zag men daar weer afwijkingen op, die men niet zo goed begreep, zoals uit dit paper blijkt,

Rondom de evenaar was er geen echt patroon te zien.

Aan de hand van Maleisië wordt dat in die presentatie getoond. Daar zien we een grillig patroon door het hele jaar heen. (Kuala Lumpur ligt heel dicht bij de evenaar, net zoals Manaus in Brazilië en Guayaquil in Ecuador, waar net een grote uitbraak van COVID-19 is geweest).  Er worden diverse mogelijke verklaringen gegeven, maar men was en is er nog helemaal niet uit.

Het onderzoeken van het verspreidingspatroon van COVID-19 is eenvoudiger dan dat van influenza. Bij influenza zijn er altijd mensen die al immuun zijn voor de nieuwe “flavor of the year”, zodat bij bestudering er veel verstoringen zijn in de patronen. Maar bij COVID-19 is dat niet zo. Niemand was besmet en iedereen kon nog besmet worden. Juist daardoor kun je zoveel leren van het bestuderen van dit “schone” patroon van verspreiding. Met als interessante bijkomstigheid dat we zo ook meer leren over de verspreidingsmethodes van influenza. Maar dan moet je dat wel gaan doen en niet alleen je oude mantra’s blijven herhalen.

In Manaus (Brazilië) is er een grote uitbraak geweest. Dat was in een heel warm gebied met hoge luchtvochtigheid. Het betreft uitbarstingen die we niet gezien hebben in Afrika.

Ik was op zoek naar een superspreading event in Guayaquil en Manaus, omdat ik die in onze gematigde weergebieden zie als de bepalende factor van de exponentiële groei. (Ook bij de SARS-uitbraak in 2003 werden die events gezien als de grote boosdoeners).

Carnaval

Het carnaval in februari in Guayaquil leek zo’n moment te zijn. Maar als je de cijfers van de uitbraak daar ziet, dan startte Corona daar paar weken later. In Manaus zag ik dat de uitbraak zijn oorzaak had tussen 12 en 15 maart, maar vond rond die datum geen specifieke gebeurtenis. Althans, niet via het zoeken in kranten en nieuwssites in Manaus.

Totdat ik een paar dagen geleden nog een keer naar het weer keek: hoge temperaturen, hoge luchtvochtigheid. En toen zag ik het.

Op 14 maart in de morgen waren er in Manaus zware regenbuien.

Van mijn Cubaanse vrouw had ik al begrepen dat in Cuba het griepseizoen samenhangt met de regentijd (april-mei  en september-oktober). Zou dat hier ook zo kunnen zijn?

Normaal wordt door arme mensen in landen waar het warm is, geen airco’s gebruikt. Men is afhankelijk van natuurlijke ventilatie om het nog wat af te laten koelen in huis. Men heeft geen glazen ramen, maar blindering, die men open en dicht kan doen. Zoveel mogelijk laat men de tocht in huis zorgen voor enige afkoeling, gestimuleerd met ventilatoren.

Men is en zit ook vaak buiten. Voor de deur, in de straat.

Maar als het zwaar gaat regenen, dan verandert alles. In Cuba gaan de kinderen dan niet eens meer naar school. Iedereen gaat binnen zitten. En dat is dus op die zaterdagochtend 14 maart gebeurt.

In Manaus valt in maart gemiddeld 335 ml regen. Dat is 40% van wat er in Nederland in een jaar valt.

Manaus

Rond 20 maart startte de exponentiële groei van het aantal besmettingen in Manaus. Dit zijn de cijfers:

Het lijkt sprekend op de patronen die ik bijvoorbeeld in Kessel en Uden heb gezien na een superspreading event.

Alleen in Manaus is er op 14 maart geen superspreading event geweest. De besmetting moet gekomen zijn toen vrijwel de hele bevolking (want het was zaterdag) thuis bij elkaar zat  om te schuilen voor de hevige regen.

Mijn ervaring in Cuba is, dat als het daar hard regent er, in tegenstelling tot in Nederland, dan heel weinig wind is. Met 100% luchtvochtigheid buiten en regen die met bakken naar beneden komt, zal de lucht in huis veel langer blijven hangen. En dat zijn optimale omstandigheden voor aerosols om dan te blijven hangen en, net zoals bij superspreading events in onze gebieden, veel van de aanwezigen te besmetten (met een hoge “virale load” , zoals uit het onderzoek van Prof. Streeck is gebleken).

Al besmet waren

De voorwaarde hierbij is natuurlijk wel dat er lokaal al mensen besmet waren zonder het zelf te weten. Maar ook uit onderzoek in Frankrijk blijkt, dat het virus al veel langer onder ons was, zonder dat we het echt merkten. Pas na de grote superspreading events in Europa werd het hier goed zichtbaar.

Van Brazilië weten we dat er nogal wat rijke Brazilianen waren die in Europa hadden geskied en het virus naar Brazilië hebben meegebracht. Het moet dus al ergens eind februari in Manaus terecht zijn gekomen en zich relatief langzaam in de stad hebben verspreid, zonder dat het echt werd opgemerkt. Totdat de regen kwam op 14 maart.

Als je vervolgens naar de regen kijkt in de rest van maart 2020 in Manaus, dan valt op dat het pas aan het eind van maart weer ging regenen, met als gevolg een volgende versnelling, zoals de grafiek ook toont.

Daarna keek ik naar Guayaquil. Daar regende het vaker en ook daar is er een relatie tussen de start van de uitbraak en de regen.  Dus influenza en COVID-19 kunnen toeslaan als mensen in dat soort gebieden door de regen bij elkaar kruipen in afgesloten ruimtes zonder ventilatie met buitenlucht.

Tropische gebieden

Alleen in de maand augustus is in Manaus de gemiddelde hoeveelheid regen lager dan de gemiddeldes in Nederland. De andere maanden regent het meer en bovendien vaak veel meer. In totaal 4 keer zoveel dan gemiddeld in Nederland.

Nu begrijp ik waarom men geen echt patroon heeft herkend bij influenza in tropische gebieden rond de evenaar waar het veel regent.  Omdat de regen daar geen duidelijk patroon heeft.

Het is voor mij evident dat dit zowel bij COVID-19 als influenza de verklaring is voor de start van grote uitbraken. Hoe het precies binnenshuis werkt, weet ik niet.  Dat verdient natuurlijk (snel) nader onderzoek. Mij zou het niet verbazen dat ook hier aerosols de belangrijkste reden zijn, omdat (en ook dat heeft het onderzoek van Prof. Streeck ons geleerd) mensen elkaar niet zo makkelijk besmetten door nabijheid, zoals we steeds dachten. Via aerosols gaat het massaler en intenser.

Als er in Manaus 500 besmettingen waren, en tijdens de regen zaten er gemiddeld -laten we zeggen- 10 mensen in huis, en 80% daarvan werd besmet, dan is dus in één dag het aantal besmettingen van 500 naar 4.500 geëxplodeerd. (Impliciet laat het trouwens ook zien dat de verspreiding zonder zo’n explosieve gelegenheid bij lange na niet zo snel verloopt als we dachten. Iets wat ik ook hier heb laten zien.)

Nooit goed gezien

De reden waarom ik er nu zo diep op in ga, is omdat het laat zien dat, hoeveel respect ik ook voor de virologen en epidemiologen heb, zij ten aanzien van influenza nooit goed hebben gezien waardoor de verspreiding verliep zoals die verliep. Er waren meerdere mogelijke verklaringen voor de grillige patronen. En terwijl het patroon van COVID-19 veel duidelijker te zien is, laten zij zicht leiden door inzichten en mantra’s waarmee ze influenza uitbraken ook niet hebben kunnen tegenhouden.

Maar wat we nu allemaal te weten zijn gekomen over de verspreiding van COVID-19 laat zien dat die mantra’s voor een belangrijk deel niet goed van toepassing zijn. En zolang ze weigeren dat onder ogen te zien, wordt niet alleen de regering, maar ook degenen die hen in de media volgen, -ongetwijfeld onbewust- op het verkeerde been gezet. Met zowel grote risico’s voor de volksgezondheid als de economie en de maatschappij.

Rond maandag kom ik met de mantra’s waarmee we op een economisch betere, en qua gezondheidszorg veiligere, wijze de huidige crisis uit komen.

U heeft zojuist gelezen: De achterhaalde mantra’s van de deskundigen hebben grote gevolgen.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Mocht u ons werk ook met een kleine donatie financieel willen ondersteunen klik dan hier.