Als er één hulpstuk in de gereedschapskist van VWS zou moeten komen, is hoe je ervoor zorgt dat de lucht zuiver blijft, zodat het Corona- en influenzavirus geen kans krijgt.
Lees volledig artikel: Lessons learned? Zo haal je de virussen uit de lucht
Lessons learned? Zo haal je de virussen uit de lucht
Lessons learned? Deel 1d
De vorige drie afleveringen van deze serie leiden tot de conclusie, dat via een bepaalde ingreep de kans op infecties met virussen die in de lucht zweven aanzienlijk wordt verminderd. En daarmee de kans op uitbraken of epidemieën sterk afneemt. Een ingreep die stukken goedkoper is dan de ingrepen die we de afgelopen twee jaar hebben gezien, zoals lockdowns en met veel minder consequenties.
En dat is als je bewerkstelligt dat virussen niet lang in de lucht blijven zweven en/of ervoor zorgt dat de lucht sterk verdund wordt, zodat iemand bij het ademhalen slechts weinig virusdeeltjes inademt.
In de buitenlucht gebeurt dat min of meer automatisch. De lucht, die iemand uitademt, vervliegt snel. Slechts bij heel bijzondere omstandigheden blijft het buiten als het ware “hangen”. Daarnaast is het ook zo dat UV-licht (zon) virusdeeltjes snel onschadelijk maakt, waardoor ze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen als ze toch zouden worden ingeademd.
In binnenruimtes kan die situatie veel problematischer zijn. Hoeveel mensen bevinden zich in een ruimte? Hoe groot is het volume van de ruimte? Hoe zijn de luchtstromen in die ruimte en hoe snel wordt uitgeademde lucht uit de lucht verwijderd?
Op twee hoofdmanieren kan men ervoor zorgen dat iemand die zich in een ruimte bevindt (heel) weinig virusdeeltjes naar binnen krijgt:
- Door uitgeademde lucht snel te verdunnen via de toevoer van frisse lucht
- Door de virusdeeltjes onschadelijk te maken door ze inactief te maken of uit de lucht te halen
Ieder van deze twee worden hieronder uitgewerkt:
1. Verdunning met frisse lucht
In binnenruimtes loop je een groter risico uitgeademde lucht van anderen ook in te ademen. Het hangt ervan af in welke mate de lucht in een ruimte via ventilatie wordt verfrist. De CO2-meter is daarvoor een goede indicatie. Als het CO2-niveau binnen gelijk is aan dat in de buitenlucht (doorgaans tussen de 350 en 450) dan weet je dat er vrijwel geen uitgeademde lucht zich meer in de lucht bevindt. Hoe hoger het CO2-niveau is, hoe meer uitgeademde lucht zich in de ruimte bevindt. (Dat is natuurlijk ook uitgeademde lucht door jezelf).
De vuistregel is dat zolang een CO2-meter onder de 600 PPM aangeeft (600 deeltjes per miljoen) je heel weinig lucht van een ander inademt. Een waarde van 1000 of hoger is een indicator dat de ingeademde lucht risicovoller is voor het inademen van virusdeeltjes.
Als men ervoor kan zorgen dat in een ruimte dat CO2- niveau dus onder de kritische grens van 1000 blijft (maar het liefst er ruim onder), dan zorg je ervoor dat -als er iemand met een infectie aanwezig is, die virus de lucht in brengt- de risico’s van de andere aanwezigen om ook geïnfecteerd te worden, heel klein zijn.
Daar zijn meerdere manieren voor:
- De natuurlijke wijze, door op minstens twee plekken, het liefst kruislings tegenover elkaar, ramen of deuren open te zetten.
- De mechanische wijze, door met behulp van apparatuur frisse lucht van buiten naar binnen te halen en de vervuilde lucht van binnen naar buiten te brengen.
Uit onderzoek is gebleken dat daar waar de lucht naar buiten gaat het risico voor inademen van vervuilde lucht wat groter is dan waar de lucht naar binnen komt.
In openbare ruimtes is er vaak sprake van een HVAC-systeem (verwarming, ventilatie en verkoeling). De instelling van die systemen heeft grote gevolgen voor de mate van verdunning van de lucht.
Omdat de lucht die van buiten naar binnen komt het grootste deel van het jaar bij ons in Nederland kouder is dan de lucht binnen, zijn er kosten verbonden aan het binnenhalen van die koudere, maar wel schonere, lucht. Het verwarmen gebeurt op diverse manieren. Veel nieuwere systemen zijn erop gericht om de warmte van de lucht die men uitblaast te gebruiken om de lucht die men naar binnen haalt te verwarmen.
In steeds meer landen verschijnen CO2-meters in openbare ruimtes om de kwaliteit van de lucht te tonen. In België hebben ze al meer dan een jaar een Taskforce Ventilatie. En wordt er wetgeving voorbereid.
2. Luchtreiniging
Als er toch teveel uitgeademde lucht in de ruimte hangt (en dat is eigenlijk al het geval bij een CO2-waarde van meer dan 700 PPM) dan zijn er verschillende manieren om zwevende virusdeeltjes inactief te maken of uit de lucht te halen. Inactief maken betekent dat ze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen als ze worden ingeademd. Een heel bekende aanpak is met UV-licht.
Daarnaast kunnen ze uit de lucht gehaald worden door filters (HEPA) en door het toepassen van specifieke technieken zoals ionisatie en plasma. Er zijn nogal wat apparaten, die met een combinatie van deze technieken werken. Daarbij is de opstelling van de apparatuur, de capaciteit en de wijze waarop de luchtstromen gaan ook belangrijk. Om te zorgen dat er geen plekken zijn waar het virus wel kan blijven zweven of plekken zijn waar mensen zich bevinden en de virusdeeltjes naar toe worden getrokken, voordat ze worden uitgeschakeld.
Het zijn verschillende technieken, die daarvoor worden gebruikt. Op deze pagina van onze site uit 2020 over luchtreiniging ziet u daar een inhoudelijk overzicht van. Met ook een excel sheet met het aanbod van toen.
Wij hebben er steeds voor gepleit dat onze overheid een snelle keuringsactie zou uitvoeren om het aanbod aan producten te beoordelen op de claims, zodat de juiste keuzes kunnen worden gemaakt bij aanschaf. Helaas is dat er bijna 2 jaar (sic) na ons voorstel van een Deltaplan Ventilatie nog steeds niet van gekomen.
In België zijn ze er wel mee aan de slag gegaan en dit is een overzicht van de meer dan 300 gecontroleerde producten van luchtzuivering in het kader van de bestrijding van Covid-19.
Komt u een ander product tegen in Nederland check dan de claim van de aanbieders en bekijk indien mogelijk de reviews.
Een speciale rol voor luchtvochtigheid
Uit het onderzoek dat door de jaren heen uitgevoerd is (o.a. dierproeven met influenza) is gebleken dat bij een luchtvochtigheid van 45% tot 60% bij kamertemperatuur er veel minder besmettingen plaatsvinden. In dit artikel van twee jaar geleden is dat beschreven. Eind 2020 had ik daarover ook een uitgebreid gesprek met Edsard Ravelli, die daar ook onderzoek naar had gedaan.
Ik heb twee verklaringen gelezen, die waarschijnlijk beide waar zijn en elkaar versterken:
- bij een te lage luchtvochtigheid zullen druppels die uw mond of neus verlaten sneller verdampen waardoor er veel aerosolen in de lucht komen, die dus virusdeeltjes kunnen bevatten als u op dat moment besmettelijk bent.
- bij een voldoende mate van luchtvochtigheid zullen kleinere druppels zich met die waterdruppels verbinden, zwaarder worden en naar de grond vallen.
Het goede nieuws daarbij is dat het op peil brengen/houden van de luchtvochtigheid binnenshuis niet al te moeilijk en duur hoeft te zijn. In Lente en Zomer gebeurt het vrijwel automatisch doordat er zich meer vocht in de buitenlucht bevindt (bij een hogere temperatuur kan de lucht meer vocht bevatten). Via een eenvoudig metertje is dat binnenshuis vast te stellen. In de herfst en winter is dat lastiger, omdat in de buitenlucht minder water zit en door de verwarming binnenshuis de relatieve luchtvochtigheid afneemt en makkelijk -sterk- onder de kritische grens komt. Maar via diverse methodes is het mogelijk dat vochtigheidsniveau te verhogen. Daar is apparatuur voor, maar ook via water in de buurt van de verwarming en trucs zoals het drogen van de was in de kamer, kan die luchtvochtigheid op peil worden gebracht.
(Dit artikel uit 2020 van Edsard Ravelli beschrijft op een eenvoudige en toegankelijke wijze het onderwerp van luchtreiniging).
Wat kan je zelf doen?
Om te zorgen dat de lucht binnenshuis veilig is, kan je zelf veel doen, ook zonder dat het veel geld kost. Daarbij moet je jezelf wel de vraag stellen, wat mijn risico’s zijn en wat wil ik daartegen doen. Als er geen mensen van buiten je huishouden op bezoek komen, loop je op dat moment minder risico’s. Als er geen infectieziekte heerst ook.
Aan de andere kant is het niet onverstandig meer aandacht te schenken aan gezonde binnenlucht. In ieder geval door meer te denken aan frisse lucht in huis. Met een eenvoudige CO2-meter is dat goed vast te stellen. En het tegenover elkaar open stellen van ramen of deuren kan al veel helpen.
En er zijn diverse vrij goedkope oplossingen om aan luchtzuivering te doen. De juiste luchtvochtigheid helpt al veel. Maar er zijn ook relatief goedkope apparaten waarmee al effect kan worden behaald.
In de VS is een apparaat bedacht dat door handige mensen zelf gemaakt kan worden. De Corsi-Rosenthal box. Hier staat dat uitgelegd. Een apparaat dat lucht aanzuigt en door de Hepa-filters haalt. Met relatief goedkope onderdelen is dat te maken. Nogal wat ouders hebben die ook voor de scholen van hun kinderen gemaakt.
Deze lessen heeft onze overheid nog niet geleerd
Juist omdat de lijn van RIVM/Van Dissel lang is geweest dat de verspreiding amper via aerosolen verloopt en, zoals Van Dissel vaak heeft herhaald, de Bouwverordening uit 2012 al voldoende is, hobbelen wij wat dit onderwerp betreft ruim achter de Belgen aan.
En ja, het woord ventilatie is nu wel in het vocabulaire van de regering en het RIVM terecht gekomen, maar dat echt handen en voeten geven, zoals bij voorbeeld in België heb ik nog niet zien gebeuren. Terwijl als men echt denkt dat het najaar problematisch zal kunnen worden (en dat zal ook wel het geval zijn of het nu door Corona of influenza zal gebeuren of een ander respiratoir virus) dan zou een aanpak om de virussen uit de lucht te halen en houden veruit de goedkoopste zijn met de minste negatieve effecten.
Want dat is misschien wel de belangrijkste les van de afgelopen 2 jaar geweest, die we in deze en de vorige afleveringen hebben beschreven. Lucht binnenshuis kan onveilig zijn door wat andere mensen via mond of neus naar buiten brengen, maar daar is gelukkig wel veel aan te doen.
Eerdere afleveringen waren:
Lessons learned?: Grote druppels zijn veel minder gevaarlijk dan hele kleine
Lessons learned?: De verspreiding vindt vooral plaats via de lucht
Lessons learned?: Het enorme belang van virale doses
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
U heeft zojuist gelezen: Lessons learned? Zo haal je de virussen uit de lucht.
