2010 lijkt op 2006

Leestijd: 4 minuten

2010 lijkt op 2006

Mij zou het niets verbazen als in 2010 naast de Gemeenteraadsverkiezingen ook Tweede Kamerverkiezingen zullen worden gehouden. Misschien is mei nog te vroeg, maar september/oktober lijkt me de beste gok. Te vaak wordt aangenomen dat de peiling van vandaag de uitslag zal worden van de Tweede Kamerverkiezingen die maanden later zullen worden gehouden.

Er zijn interessante overeenkomsten met 2006. In maart 2006 waren de Gemeenteraadsverkiezingen. En de Tweede Kamerverkiezingen zouden pas in mei 2007 zijn. Het CDA-VVD-D66 kabinet viel echter op 29 juni 2006 over de kwestie Verdonk-Hirsi Ali. D66 wilde dat zij weg ging en dat gebeurde niet.   De verkiezingen werden uitgeschreven op 22 november 2006.

Toen de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart 2006 werden gehouden was het kabinet nog niet gevallen. Wel zagen we het verschijnsel dat bij de meete gemeenteadsverkiezingen in de afgelopen 30 jaar te merken was. De regeringspartijen staan op verlies in de peilingen en die afrekening met het kabinet is dan terug te zien bij de overall uitslag in de gemeenten. In 2006 stonden CDA, VVD en D66 op (fors) verlies. De regeringspartijen met 78 zetels in 2003 stonden samen op 22 zetels verlies. En in de meeste gemeenten verloren CDA, VVD en D66 fors. (Dit leidde ook tot het aftreden van Van Aartsen).

De PvdA, als grootste oppositiepartij met Bos als de leider, stond op forse winst. De 42 zetels uit 2003 waren in maart 2006 gestegen naar 52. De PvdA haalde dus over het hele land (bijna) de beste resultaten uit de geschiedenis. Een verdubbeling ten opzichte van maart 2002, tijdens de grote opkomst van Fortuyn.   (En het historische debat tussen Melkert en Fortuyn op de avond van die verkiezingen). 

We staan nu voor een vrijwel identieke situatie. Nu zijn de drie partijen niet CDA, VVD en D66, maar CDA, PvdA en ChristenUnie.  Deze partijen staan samen in de peilingen op een nog groter verlies dan de regering in 2006. Nu zelfs 30 zetels.  PvdA en CDA staan op een fors verlies ten opzichte van november 2006. Alleen de ChristenUnie staat ongeveer op het niveau van 2006.  In de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 zal dit zeker goed terug te zien zijn. Zelfs als de PvdA nu op de score zou staan die TNS Nipo (onterecht) geeft, namelijk 22 zetels dan verliest de PvdA in de meeste gemeenten meer dan de helft van haar aanhang. Ook het CDA staat er slecht voor, maar die hadden ook al in 2006 slechte verkiezingen (toen zaten ze ook in de regering).

Met CDA staat er nu nog slechter voor en het zou mij verbazen als het CDA op 3 maart a.s. ongeveer dezelfde uitslag zal halen dan in 2006. De grote winnaars zullen zijn VVD en D66 (beide nu niet meer in de regering). Daarbij heeft de VVD het voordeel dat de PVV bijna nergens mee doet, hetgeen in de uitslag zeker 5%  zal schelen.  Groen Links zal het ook relatief goed doen. De SP zal het moeilijk krijgen om de uitslag van maart 2006 te evenaren. En Verdonk zal het (voor velen) verassend goed doen in de meeste gemeenten waar ze mee doet, behoudens in de twee gemeenten waar ook de PVV meedoet.

Maar net zoals in 2006 zal die gemeenteraadsverkiezingen niet een harde voorspelling zijn voor de uitslag van daaropvolgende Tweede Kamerverkiezingen. Zelfs niet als ze erg kort erna worden gehouden (doorgaans was dat ruim 2 maanden na de gemeenteraadsverkiezingen). Want bij Tweede Kamerverkiezingen rekenen de kiezers niet primair af met de partijen voor hun werk van het recente verleden, maar wordt toch belangrijker wat men nu eigenlijk graag in de toekmst wil. Dat kan zich richten op de gewenste premier of de geweenste regeringscombinatie. Of juist op welke regeringscombinatie men niet wil (zo zijn er nogal wat kiezers die absoluut niet een linkse combinatie wil en nogal wat kiezers die geen PVV+CDA+VVD regering wensen).

Enkele dagen na de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 schreef ik een stuk waar ik toen al wees op het feit dat een hele goede uitslag voor Bos of een linkse meerderheid absoluut niet zeker was bij Tweede Kamerverkiezingen. Het is wel interessant om dat terug te lezen met de kennis an nu (was dat ook niet waar Balkenende en Halsema een discussie over hadden en Lucky TV een leuke persiflage had).

Het electorale landschap na de Gemeenteraadsverkiezingen 2006

Ik denk dat de  aanstaande Tweede Kamerverkiezingen, wanneer ze ook komen, op een aantal punten nogal anders zullen zijn dan in het verleden:

1.  Het was nooit eerder dat meer dan 2 partijen de grootste kunnen worden en dus ook meer dan 2 personen beschouwd worden als premierkandidaat. Van Agt-Den Uyl,  Kok-Lubbers, Balkenende-Bos wordt wellicht zelfs een vierstrijd dat electoraal gezien onbekende electorale krachten kan doen laten losbreken.

2.   En  het feit dat het overgrote deel van de Nederlanders Wilders hetzij adoreert of haat heeft tot gevolg dat een mogelijk verkiezingsuitslag waarbij PVV=VVD+CDA 76 zetels zullen halen ook tot gevolg kan hebben dat met name potentiele CDA-kiezers een andere stem uitbrengen omdat ze die combinatie absoluut niet zien zitten. (Dat was in het verleden ook vaak het geval bij een linkse meerderheid. Als die dreigde dan waren er ook kiezers in het midden die niet op PvdA of D66 gingen stemmen.).

En omdat de kiezers in Nederland veel meer in beweging zijn dan 30, 40 jaar geleden kan er na de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen forse bewegingen ontstaan die nu absoluut niet te voorspellen zijn. Daarbij hangt het ook zeer af van de keuzes die door de verschillende partijen worden gemaakt, zowel ten aanzien van de lijsttrekker, de mogelijke volgende premier, het uitspreken over de mogelijke regeringscombinatie, etc.

Toch zal het me absoluut niet verbazen als de vorming van de volgende regering er een zal zijn waarbij vier of meer partijen tot overeenkomst moeten komen. Een gegarandeerd receptvoor een volgende regering met weinig echte steun onder de bevolking en weinig regeerkracht, waardoor ons politieke systeem nog verder uitgehold zou worden.

U heeft zojuist gelezen: 2010 lijkt op 2006.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Terug naar de homepage