AI-formatie-versnellingsproces, deel 1.

“Samen aan de Slag”

D66 en CDA hebben een stuk samen gemaakt tijdens de eerste fase van de formatie met de titel “Samen aan de Slag”. 

Men gaat nu meer dan 6 weken met elkaar spreken om samen met de VVD afspraken te maken en tot een gezamenlijk stuk te komen.

Mijn AI-informateur heeft een voorzet gegeven waarbij het gezamenlijke stuk van D66 en CDA is afgezet tegen het verkiezingsprogramma van de VVD.

Om het formatieproces te versnellen treft u de analyse aan van de punten waarbij het verkiezingsprogramma van de VVD goed aansluit op dit gezamenlijke stuk van D66 en CDA. En daar waar er grote verschillen zijn en er dus overlegd moet worden om te komen tot een gezamenlijk standpunt.

Samen aan de Slag +VVD

1. Migratie en Asiel: de grote ideologische botsing

Dit is zonder twijfel het moeilijkste dossier. De VVD wil een fundamentele systeemwijziging, terwijl D66 en CDA inzetten op beheersing binnen de huidige kaders.

• De Kloof (vrijwel onverenigbaar):
  • Het Stelsel: De VVD wil het asielrecht in de huidige vorm feitelijk afschaffen en vervangen door een quotumsysteem (hervestiging), waarbij de instroom zelfs “nul” kan zijn en asielzoekers aan de grens worden geweigerd. D66 en CDA blijven binnen de internationale verdragen en het EU-migratiepact werken en focussen op snelle procedures en humane opvang.
  • De Spreidingswet: D66 en CDA willen de Spreidingswet behouden om de druk op gemeenten als Ter Apel eerlijk te verdelen. De VVD ziet dit als dweilen met de kraan open en willen vooral de instroom stoppen, niet spreiden.
  • Voorrang Statushouders: De VVD wil expliciet dat statushouders geen voorrang meer krijgen op sociale huurwoningen. In “Samen aan de Slag” wordt dit niet genoemd, maar ligt de nadruk op het snel bouwen voor alle aandachtsgroepen.
• De Synthese (Mogelijke afspraken):
  • Werk: Beide kampen willen dat nieuwkomers sneller werken. D66/CDA willen asielzoekers na één maand laten werken. De VVD wil dat werken meer loont. Een compromis kan zijn: snellere toegang tot werk, maar gekoppeld aan strengere eisen.
  • Arbeidsmigratie: Zowel D66/CDA als de VVD willen grip op arbeidsmigratie. De VVD wil de kennismigrantenregeling ombouwen tot een ‘Toptalentenregeling’, terwijl D66/CDA misstanden aan de onderkant (uitbuiting, laagbetaald werk) willen aanpakken en uitzendverboden niet uitsluiten. Hier is een deal mogelijk: toptalent ruim baan, laaggeschoold werk inperken.

2. Woningmarkt: Reguleren versus Vrijlaten

Het doel (bouwen) is gelijk, maar de methode is tegenovergesteld. D66/CDA geloven in overheidssturing, de VVD in de markt.

• De Kloof (vrijwel onverenigbaar):
  • Huurbeleid: Dit is een breekpunt. De VVD wil de Wet betaalbare huur (regulering middenhuur) en het verbod op tijdelijke huurcontracten afschaffen. D66 en CDA willen juist middenhuur reguleren en sturen op 2/3 betaalbare woningen en 30% sociale huur met harde regie vanuit het Rijk.
  • Natuurregels: De VVD wil rigoureus stoppen met “minutieuze natuuronderzoeken” (zoals naar de salamander) om de bouw vlot te trekken. D66 en CDA spreken voorzichtiger over het “uniformeren” van natuurregels door provincies, maar blijven binnen de kaders van natuurherstel.
• De Synthese (Mogelijke afspraken):
  • Bouwlocaties: Beide partijen willen grootschalige woningbouwlocaties aanwijzen onder regie van het Rijk. D66/CDA noemen 21 locaties, de VVD noemt er 30. Hierover is men het snel eens.
  • Versnelling: Er is consensus over het beperken van bezwaarprocedures. Zowel VVD als D66/CDA willen “één beroepsgang” en hogere griffierechten of drempels om vertraging door bezwaren te stoppen.

3. Klimaat, energie en stikstof

Er is een verrassende overlap op industriebeleid, maar stikstof en de “klimaatwet” blijven heikel.

• De Synthese (Grote overeenkomst):
  • CO2-heffing: Zowel D66/CDA als de VVD willen de nationale CO2-heffing voor de industrie afschaffen om een gelijk speelveld in Europa te creëren. Dit is een concreet punt voor een regeerakkoord.
  • Kernenergie: Iedereen wil kernenergie. Het verschil is gradueel: D66/CDA zetten in op 2 centrales + SMR’s, de VVD wil versnellen naar 4 centrales + SMR’s. Een compromis van 2 à 3 centrales plus SMR’s ligt voor de hand.

• De Kloof (Te overleggen):
  • Stikstof (KDW): D66 en CDA houden vast aan de stikstofdoelen voor 2035 en willen de Kritische Depositiewaarde (KDW) alleen vervangen als er een juridisch houdbaar alternatief is. De VVD wil natuurregels die de bouw blokkeren directer schrappen en stuurt op een “Klimaat- en groeiwet” waarin economie even zwaar weegt als ecologie.
  • Fossiel: De VVD wil moderne kolen- en gascentrales openhouden voor leveringszekerheid [201, 337* – let op: VVD bron 201 is PVV, maar VVD bron 337 bevestigt focus op leveringszekerheid en compensatie]. D66/CDA focussen sterker op afbouw en verduurzaming.

4. Economie en bestaanszekerheid: Wie betaalt de rekening?

De economische ambities (innovatie) komen overeen, maar de fiscale keuzes (belastingen) botsen hard.

• De Synthese (Grote overeenkomst):
  • Innovatie: Beide partijen willen naar de 3% BBP-norm voor R&D investeringen.
  • Kinderopvang: Er is consensus om de kinderopvang (bijna) gratis te maken voor werkende ouders.

• De Kloof (Vrijwel onverenigbaar):
  • Hypotheekrenteaftrek (HRA): D66 en CDA stellen in hun akkoord voor de HRA geleidelijk af te bouwen. De VVD zegt expliciet: de hypotheekrenteaftrek blijft behouden.
  • Overheid en Ambtenaren: De VVD wil hard saneren in het overheidsapparaat (“aantal ambtenaren flink inperken”, “Opschoonwet”). D66 en CDA pleiten wel voor vereenvoudiging, maar willen uitvoeringsorganisaties juist stabiele financiering bieden en niet per se kaalslag.
  • Vermogensbelasting: D66 en CDA willen de lasten op vermogen en vervuiling verhogen om lasten op arbeid te verlagen. De VVD is fel tegen verhoging van Box 2 en Box 3 (sparen/ondernemen) en erfbelasting.

5. Defensie en Internationaal: de makkelijke paragraaf.

Op dit vlak kunnen de onderhandelaars snel klaar zijn.

• Synthese:
  • 3,5% Norm: Zowel D66/CDA als VVD willen de defensie-uitgaven wettelijk vastleggen op (minimaal) 3,5% van het BBP.
  • NAVO: Beide zien de NAVO als hoeksteen.
  • Oekraïne: Onvoorwaardelijke steun is voor beide blokken een harde eis.
• Nuance:
  • Europees Leger: De VVD is expliciet tegen een Europees leger. D66 is hier traditioneel voorstander van, maar in het akkoord met CDA wordt gesproken over “versterken Europese samenwerking” en gezamenlijke inkoop, wat voor de VVD acceptabel is zolang het geen soevereiniteitsoverdracht is.

Conclusie van de Synthese: Een kabinet tussen deze partijen zou waarschijnlijk een rechts-economisch profiel krijgen (schrappen CO2-heffing, investeren in defensie en kernenergie) gecombineerd met een midden-bestuurlijke stijl (versnellen procedures, uitvoeringsorganisaties versterken).

De formatie zal wellicht vastlopen op twee hoofdpijndossiers:

1. De Woningmarkt: Mag de verhuurder zelf de prijs bepalen (VVD) of grijpt de overheid in (D66/CDA)?
2. Migratie: Accepteren D66/CDA een harde asielstop/quota (VVD), of accepteert de VVD dat de Spreidingswet en internationale verdragen in stand blijven (D66/CDA)?