Pas als je weet hoeveel meer jonge kinderen in de VS worden gevaccineerd (inclusief influenza en Covidd-19) dan in Nederland kan je pas de activiteiten van RFK jr om het aantal naar beneden te brengen naar waarde schatten.
Lees volledig artikel: Twee keer zoveel babyprikken in de VS (maar RFK Jr. mag er niets aan doen)
Inleiding
Dinsdagavond werd bij RTL Tonight afkeurend gedaan over aanpak van Minister Robert Kennedy Jr in de VS op het vlak van accinaties van jongeren. Hij wil het grote aantal vaccinaties aan jongeren verlagen. En ook een onderzoek instellen op het mogelijke negatieve effect van de vele vaccinaties die hele jongeren in de VS krijgen.
Ook op andere plekken in de Nederlandse media hoor je een afkeurend geluid over het voorgenomen vaccinatiebeleid van RFK jt. Maar het is – zoals gebruikelijk – feitenvrij. Want terwijl 40 jaar geleden het aantal vaccins dat aan jonge kinderen werd gegeven in Nederland 5 was en in de VS 7, is het inmiddels in Nederland nu 8 en in de VS meer dan 24 (inclusief influenza vanaf 6 maanden en Covid-19).
Er zijn nogal wat experts in de VS die het aantal vaccinaties dat aan jonge knderen gegeven wordt (veel) te hoog vindt en ook stellen dat dit ook gezondheidsklachten oplevert. (Op dat onderwerp kom ik binnenkort terug. Maar hier kunt u een heel interessant artikel al over lezen.
Stel dat RFK Jr. zijn zin krijgt en het aantal vaccinaties voor baby’s wordt gehalveerd en dan is het aantal ongeveer zoals in Nederland, wat is er dan fout aan??
Of willen die mensen in Nederland die vaccinaties voor de kinderen onder de 2 jaar meer dan verdubbelen?
Ik heb ChatGPT gevraagd om een overzicht te geven van de vaccinaties aan hele jonge kinderen in Nederland en de VS vanaf 1980.
Aantal vaccins en injecties in de eerste twee levensjaren (tachtiger jaren vs nu)
Nederland – tachtiger jarn: In de jaren tachtig kregen Nederlandse baby’s bescherming tegen een beperkt aantal ziekten. Het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) bestond rond 1980 uit vaccinaties tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio (gecombineerd als DKTP) in de eerste levensmaanden, plus een mazelenvaccinatie op de leeftijd van ~14 maanden[1][2]. Concreet kreeg een kind destijds vier DKTP-prikken (op ~3, 4, 5 en 11 maanden) en één mazelenprik rond 14 maanden[1]. Polio zat sinds 1962 in de gecombineerde DKTP-injectie[3], dus het aantal afzonderlijke injecties bleef beperkt.
In totaal ontving een kind in NL tegen 1980 ongeveer 5 injecties in de eerste twee levensjaren, ter bescherming van ~5 ziektes (difterie, kinkhoest, tetanus, polio en mazelen)[4]. Vaccinaties tegen bof en rodehond kwamen pas later; een gecombineerd BMR-vaccin (bof-mazelen-rodehond) werd in Nederland ingevoerd in 1987[5].
Nederland – Nu: Het huidige Nederlandse RVP omvat aanzienlijk meer ziekten. Tegenwoordig worden baby’s in de eerste 14 maanden gevaccineerd tegen 12 ziekten: difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Haemophilus influenzae type b (Hib), hepatitis B (via de 6-in-1 combinatieprik), pneumokokken, bof, mazelen, rodehond en meningokokken (typen A,C,W,Y)[2][6].
Het schema anno 2025 omvat vaccins op de leeftijden van 6-9 weken, 3 maanden, 5 maanden, 11 maanden en 14 maanden[2]. Hierbij krijgt een kind meerdere gecombineerde vaccins per keer. Concreet ontvangt een kind ongeveer 8 à 9 injecties in de eerste twee levensjaren (waaronder 4 doses van het 6-in-1 vaccin, 3 doses pneumokokkenvaccin, en op 14 maanden BMR + MenACWY) – afhankelijk van of de moeder tijdens de zwangerschap een kinkhoestprik kreeg (dan start de baby iets later)[2][7].
Ondanks dat de prikken nu gecombineerd zijn, is het aantal injecties bijna verdubbeld ten opzichte van 1980. Deze uitbreiding komt door nieuwe vaccins die sinds de jaren ‘90 zijn toegevoegd: zo werd Hib toegevoegd in 1993, pneumokokken in 2006, meningokokken C in 2002 (uitgebreid naar ACWY in 2018), en hepatitis B voor alle kinderen in 2011[8][9]. Tabel 1 geeft een vergelijking.
Verenigde Staten – tachtiger jaren: Ook in de VS was het aantal vaccins voor baby’s in 1980 relatief beperkt. Begin jaren ’80 kregen kinderen routinevaccins tegen zeven ziekten: difterie, tetanus, kinkhoest (gecombineerd als DTP), polio, mazelen, bof en rodehond (meestal als combinatie MMR)[10]. Doorgaans kregen baby’s DTP en orale poliovaccin (OPV) op 2, 4, 6 maanden (en soms een booster ~15-18 maanden), en één dosis MMR rond 12-15 maanden.
Veel vaccins die we nu kennen bestonden nog niet of waren niet universeel: Hib-vaccin kwam pas halverwege de jaren ’80 (en werd pas vanaf 1989 aanbevolen in het schema[11][12]), hepatitis B werd pas in 1991 voor alle zuigelingen aangeraden[13], en varicella (waterpokken) pas halverwege de jaren ’90. Daardoor kreeg een Amerikaans kind in 1980 ongeveer vijf injecties in de eerste twee jaar (3 DTP, 1 MMR, plus een DTP-booster of Hib rond ~18-24 maanden), terwijl poliovaccin toen oraal werd gegeven en dus geen extra prik was[4][14].
Verenigde Staten – Nu: Het Amerikaanse vaccinatieschema anno 2023 bevat een groot aantal vaccinaties voor baby’s en dreumesen. Volgens de CDC worden kinderen tegen 15 ernstige ziekten gevaccineerd vóór de leeftijd van 2 jaar[15][16]. Naast de klassieke DTP, polio en MMR zijn sinds de late jaren ’80/’90 nieuwe vaccins toegevoegd: Hib, hepatitis B, varicella, pneumokokken (PCV), rotavirus, hepatitis A, en sinds 2021-2022 zelfs COVID-19 (zie verderop)[17][18].
Dit betekent dat een Amerikaans kind nu meerdere prikken per consult kan krijgen. In de praktijk ontvangt een kind rond de 6 afzonderlijke injecties per bezoek bij 2, 4, 6 maanden (combinaties van DTaP, IPV, Hib, PCV, HepB, etc.), plus boosters op 12-18 maanden (o.a. MMR, varicella, hepatitis A)[19]. Over de hele periode 0-2 jaar kan dit oplopen tot ongeveer 25 afzonderlijke doses (inclusief jaarlijkse griepprikken) – zij het dat combinaties en inhaalprikken dit aantal per individu kunnen variëren[19].
CHOP bevestigt: kinderen vandaag de dag kunnen “as many as 27 shots by 2 years of age” krijgen, versus 5 shots in de jaren ’80[4][20]. (Er bestaan inmiddels ook combinatievaccins om het aantal aparte prikken te reduceren, bv. DTaP/IPV/Hib in één spuit[21].)
Tabel 1: Overzicht vaccins (0-2 jaar) in 1980 vs nu (NL en VS)
| Kenmerk (0-2 jr) | NL ~1980 | NL nu | VS ~1980 | VS nu |
| Aantal ziekten waartegen gevaccineerd wordt | ±5 | ±12 | ±7 | ±14-15 |
| Aantal injecties in eerste 2 jaar | ~5 prikken | ~8-9 prikken | ~5 prikken | tot ~25 prikken |
| Gelijktijdige prikken per consult | meestal 1 per keer | vaak 2 | meestal 1 per keer | tot 5-6 per keer |
Toelichting: In de jaren ’80 waren veel vaccins gecombineerd (minder prikken) en werd polio in de VS oraal toegediend[14]. Nu de schema’s uitgebreider zijn, krijgen kinderen meerdere prikken per bezoek; combinaties (zoals hexavalent in NL, of Infanrix/Pediarix in de VS) beperken het aantal injecties enigszins[20].
Zo schrijft CHOP over de VS: “By the mid-1980s, 7 vaccines were available… children received 5 shots by age 2. Since then, many vaccines have been added… Now children could receive up to 27 shots by age 2”[4][19]. Dit illustreert de groei van het schema.
Verplicht of vrijwillig (advies) vaccineren
Nederland: Deelname aan het Rijksvaccinatieprogramma is zowel vroeger als nu vrijwillig (niet wettelijk verplicht). De overheid doet een oproep en verstrekt de vaccins gratis, maar ouders beslissen zelf. In de praktijk liet meer dan 95% van de ouders in de jaren ’80-’90 hun kind vaccineren[23]. Wettelijke vaccinatieplicht bestaat niet; zelfs de vroegere pokkenprikplicht voor schoolkinderen werd in 1976 afgeschaft[24]. Ook vandaag is vaccinatie vrijwillig, al blijft het sterk aanbevolen. Het RVP wordt gecoördineerd door het RIVM en uitgevoerd door consultatiebureaus en GGD; dankzij deze infrastructuur is de deelname altijd hoog geweest[25]. Kort gezegd: in NL waren en zijn de kindervaccins geadviseerd, niet verplicht – al worden ze maatschappelijk gezien als de norm.
Verenigde Staten: In de VS bestaat geen landelijke vaccinatieplicht, maar vaccinaties zijn verplicht gesteld door deelstaten voor toelating tot kinderdagverblijven en scholen. Al decennia hanteren de meeste staten wettelijke vereisten: “By 1980, all U.S. states have vaccine-related laws for children before school”[26]. In 1977 startte een federale campagne om ≥90% van de kinderen gevaccineerd te krijgen; dit leidde ertoe dat rond 1980 vrijwel alle kleuters de benodigde prikken hadden[27]. Hoewel ouders in principe zelf beslissen, zorgt de school-entry requirement ervoor dat vaccinaties de facto noodzakelijk zijn voor vrijwel ieder kind (uitzonderingen daargelaten via medische/religieuze vrijstellingen). Het CDC stelt een aanbevolen schema op, en de meeste scholen/kleuterscholen eisen bewijs van vaccinatie volgens dit schema[28][26]. Momenteel hanteren alle 50 staten verplichte vaccinaties voor schoolgaande kinderen, met enkele (strenger geworden) uitzonderingsmogelijkheden. Samengevat: in de VS zijn kindervaccins aanbevolen door de overheid (CDC) en indirect verplicht via deelstaatwetten voor toegang tot onderwijs[28][27].
Kosten: overheid en ouders (1980s vs nu)
Nederland – Kosten: In Nederland worden de vaccinaties volledig door de overheid betaald. In 2011 werd geschat dat de totale materiaalkost om één kind volledig te vaccineren rond €300-400 lag (afhankelijk van het geboortejaar en welke vaccins daarin zaten). Nieuwere vaccins (zoals pneumokokken, MenACWY) brengen extra kosten mee, maar de baten (ziektepreventie) zijn aanzienlijk. Voor ouders is het echter al decennia gratis, zowel in 1980 als nu[25].
Verenigde Staten – Kosten: Sinds 1994 is het Vaccines for Children (VFC) programma ingevoerd, waarbij de federale overheid vaccins aankoopt en gratis verstrekt aan kinderen die onverzekerd zijn of Medicaid (openbare ziektekostenverzekering) hebben[32]. Daarnaast verplicht de Affordable Care Act (2010) ziektekostenverzekeraars om aanbevolen vaccinaties zonder eigen betaling te vergoeden. Hierdoor is het huidige systeem zo dat de meeste ouders niet direct betalen voor vaccins – de kosten dekken verzekeraars of overheidsprogramma’s.
Een studie liet zien dat de publieke kostprijs per kind (0-6 jaar) voor alle vaccins steeg van $10 in 1975 tot $385 in 2001 (gecorrigeerd voor inflatie)[33]. Met de toevoeging van vaccins als pneumokokken, rotavirus, varicella etc. werd geschat dat de kosten in 2020 richting $1225 per kind zouden gaan[33]. Dit illustreert een enorme toename in uitgaven per kind voor de overheid (en verzekeraars). Ouders zelf merkten dat in 1980 vaak via consultkosten, maar tegenwoordig doorgaans niet meer vanwege verzekering/VFC. Samengevat: toen waren de kosten per vaccin laag maar soms voor eigen rekening, nu zijn de kosten per kind hoog (veel vaccins, dure technologie) maar worden ze meestal door overheid of verzekeraar gedragen.
Vaccinatiegraad toen en nu
Nederland: De vaccinatiegraad onder Nederlandse kinderen is historisch zeer hoog. In de jaren ’80 lag de deelname >95% voor de meeste vaccins[23]. Feitelijk werd het RVP door vrijwel alle ouders opgevolgd, op enkele clusters (zoals de zogenaamde “Bijbelgordel” met religieuze bezwaren) na[35]. Hierdoor was groepsimmuniteit meestal verzekerd. Tegenwoordig is de vaccinatiegraad nog steeds hoog, maar iets gedaald. In 2017 was bijvoorbeeld ~90,2% van de peuters volledig gevaccineerd volgens schema (dat waren er ~1.720 minder dan het jaar ervoor)[36]. Recent schommelt de RVP-vaccinatiegraad rond de 90-95%, afhankelijk van vaccin en geboortejaar. Sommige vaccinaties zoals DKTP en MMR zitten nog ruim boven de 90%, terwijl nieuwere zoals HPV (voor tieners) lager begonnen. De daling eind 2010s (richting ~90%) wordt gekoppeld aan groeiende aarzeling bij sommige ouders, maar in 2020-2022 is de trend weer licht stijgend[37]. Cruciaal: er is geen scherpe daling vergeleken met 1980, het blijft hoog, maar die vrijwel universele >95% dekking is iets afgenomen.
Verenigde Staten: Dankzij de school vaccinatie-eisen waren de dekkingsgraden tegen de klassieke kinderziektes in 1980 ook zeer hoog. Volgens Mayo Clinic data steeg de dekking door de jaren ’70-campagne en was deze tegen 1980 circa 96% voor mazelen, rodehond, DTP en polio, en ~92% voor bof onder kinderen bij schoolintrede[27]. Met andere woorden: van de kinderen die naar de kleuterschool gingen rond 1980 had >90% alle basisprikken gehad. Deze hoge graad is sindsdien grotendeels intact gebleven voor de traditionele vaccins. In recente jaren ligt de landelijke vaccinatiegraad voor bijvoorbeeld MMR rond 91-94%[38] (peil op 2-jarige leeftijd), DTaP3 rond 93%, polio3 rond 93%[38]. Vrijwel 99% van de kinderen krijgt minstens iets; het aandeel volledig ongevaccineerden bleef rond 1%[39]. Echter, voor nieuwere vaccins in het schema is de dekking vaak iets lager. Zo is de griepprik (2 doses) bij 2-jarigen maar ~61% gehaald[22], en de volledige “7-vaccin-serie” (combinatie-indicator voor alle aanbevolen prikken) werd in 2020 bij ~69% van de peuters bereikt[40]. Dit betekent dat een aanzienlijk deel wel de kernvaccins krijgt maar sommige optionele of nieuwere vaccins mist (bijv. veel ouders laten de jaarlijkse griepprik of HepA nog weleens vallen). Over het algemeen blijven de kernvaccinaties (polio, DTP, MMR, Hib, HepB) in de VS boven ~90%, vergelijkbaar met vroeger, terwijl de totale series wat lager is door de uitbreiding van het schema[41].
Influenza (griep) vaccinatie voor 0-2 jarigen (toen en nu)
Rond 1980: Griepvaccinatie was destijds gericht op ouderen en specifieke risicogroepen. Zuigelingen en peuters kregen in zowel NL als de VS geen routine influenza-vaccinatie in de jaren ’80. In Nederland kwam de jaarlijkse griepprikcampagne voor 65+ pas begin jaren ’90 op gang; voor gezonde kinderen was dit geen thema. In de VS adviseerden autoriteiten griepprikken vooral voor bejaarden, chronisch zieken en eventueel hun verzorgers – niet voor gezonde baby’s/peuters.
Nu – Nederland: In Nederland is er geen algemene griepprik-aanbeveling voor gezonde kinderen van 0-2 jaar. Het Rijksvaccinatieprogramma omvat influenza niet. Alleen kinderen met een medisch risico (bijvoorbeeld ernstig hart-, long- of immuunlijden) wordt via de kinderarts of huisarts een jaarlijkse griepvaccinatie aangeraden. Dit betreft een klein aantal gevallen. Voor de overgrote meerderheid van baby’s/peuters is griepvaccinatie niet gebruikelijk in NL. De overheid heeft in 2023 wel de influenzaprik voor zwangere vrouwen met risico ingevoerd (om hun pasgeborene indirect te beschermen), maar niet voor alle zwangeren of baby’s. Kortom: toen niet en nu niet – influenza-prikken spelen in NL nauwelijks een rol bij 0-2 jarigen, behalve individueel bij hoge risicogevallen.
Nu – Verenigde Staten: In de VS is dit anders. Sinds midden jaren 2000 raadt de CDC jaarlijkse influenza-vaccinatie aan voor alle kinderen vanaf 6 maanden. Dit begon gefaseerd: rond 2004 adviseerde men het voor 6–23 maanden oude kinderen. Later werd dit uitgebreid naar oudere kinderen en uiteindelijk (vanaf 2008) luidt het advies dat iedereen van 6 maanden en ouder jaarlijks een griepprik krijgt. In praktijk krijgt een baby in het eerste griepseizoen twee halve doses (twee prikken) en vervolgens jaarlijks één[51]. De opkomst is echter matig vergeleken met andere vaccins. Data laten zien dat slechts ~61,3% van de kinderen tegen hun tweede verjaardag minimaal 2 griepprikken gehad heeft[22]. Veel ouders slaan het over, mogelijk omdat het jaarlijks herhaald moet worden en griep minder urgent voelt. Niettemin is influenza nu een standaard onderdeel van de kinderadviezen in de VS. Deze situatie verschilt dus wezenlijk van 1980 (toen nul prikken) én van Nederland (waar het nog steeds niet standaard is).
COVID-19 vaccinatie voor 0-2 jarigen
Tijdens de pandemie (2020-2021): In eerste instantie richtten COVID-19-vaccinaties zich op volwassenen en kwetsbaren, niet op baby’s.
Nederland: In Nederland is de COVID-19 vaccinatie nooit onderdeel geweest van het reguliere programma voor gezonde jonge kinderen.
Verenigde Staten: In de VS is de aanpak breder geweest. Vanaf juni 2022 gaf de FDA en CDC toestemming voor COVID-19 vaccinatie vanaf 6 maanden oud. Aanvankelijk betrof het een speciaal (vrijblijvend) aanbod; per 2023 is het COVID-vaccin officieel toegevoegd aan de CDC immunization schedule als aanbevolen vaccin voor kinderen[54][55]. Dit betekent dat Amerikaanse ouders formeel geadviseerd wordt hun baby (vanaf 6mnd) te laten vaccineren tegen COVID-19, met een primair schema (meestal 2-3 doses, afhankelijk van welk vaccin). In de praktijk is de deelname zeer laag. Begin 2023 had slechts rond de 5% van de kinderen 6 maanden – 4 jaar een volledige COVID-vaccinatiereeks ontvangen[56]. Er is veel aarzeling onder ouders, gezien de perceptie dat COVID bij kleine kinderen mild verloopt en zorgen over nieuwheid van het vaccin. Bovendien viel de start samen met dalende publieke interesse naarmate Omicron milder leek. Kortom: hoewel het formeel aangeraden werd (tot voor kort) in de VS, heeft het overgrote deel (±95%) van de baby’s/peuters daar geen COVID-prik gekregen.
Plannen van minister (gezondheidssecretaris) Robert F. Kennedy Jr. m.b.t. vaccinaties
Robert F. Kennedy Jr. – een bekend criticus van vaccinbeleid – is minister van Volksgezondheid (Health Secretary) in de VS geworden (in 2025). Zijn standpunten en acties wijken sterk af van de vorige status quo. Enkele kernpunten van zijn beleid inzake kindervaccinaties:
- Herziening vaccinatieschema: Kennedy Jr. heeft het expertpanel dat het Amerikaanse vaccinatieschema opstelt (de ACIP van de CDC) ingrijpend gewijzigd. In juni 2025 ontsloeg hij alle 17 leden van dit adviescomité en benoemde hij zijn eigen kandidaten[57]. Deze nieuwe commissie, onder leiding van dr. Martin Kulldorff, kreeg als opdracht het gehele routine-vaccinatieprogramma voor kinderen en adolescenten te herbeoordelen[58][59]. Men gaat kijken naar “het totale aantal vaccins dat kinderen krijgen (in de VS meer dan in andere ontwikkelde landen), elke individuele vaccin, én het cumulatieve effect van alle vaccins samen”[59]. Ook wil men onderzoeken of de timing geoptimaliseerd kan worden en of gecombineerde vaccins (zoals BMR) anders kunnen om tegemoet te komen aan bepaalde bezwaren[60]. Dit is een ongebruikelijke stap – normaliter bouwt men voort op bestaande adviezen, maar Kennedy’s panel zet feitelijk alles op tafel voor herziening.
- Aandacht voor veiligheid en ingrediënten: Kennedy’s commissie heeft expliciet genoemd dat ze willen kijken naar “interaction effects between different vaccines, the total number of vaccines, cumulative amounts of vaccine ingredients”, zoals conserveermiddel thimerosal[61][62]. Hoewel thimerosal al jaren uit kinderprikken is (behalve in sommige griepprikken), is dit een onderwerp dat anti-vaccin groepen vaak aankaarten. Het feit dat dit panel hierop focust, wijst erop dat men zeer kritisch het schema wil doorlichten op mogelijke veiligheidsissues, ondanks brede wetenschappelijke consensus dat het huidige schema veilig is. Kennedy Jr. zelf heeft lange tijd onveiligheid van bepaalde vaccins geclaimd; nu hij beleidsmacht heeft, probeert hij die claims via officieel kanaal te onderzoeken.
- Terugdraaien aanbevelingen (COVID-19): Een concreet besluit van minister Kennedy is al genomen: hij heeft aangekondigd dat de CDC niet langer COVID-19 vaccinatie aanbeveelt voor gezonde kinderen en zwangere vrouwen[63]. In een bericht van 27 mei 2025 verklaarde hij dat deze groepen niet meer tot de doelgroep van routine COVID-prikken behoren[63]. Dit is een duidelijke koerswijziging – voor zijn aantreden was de CDC nog van plan COVID-prikken te integreren voor alle leeftijden. Kennedy draait dit terug voor laag-risico groepen, vermoedelijk vanwege zijn overtuiging dat de risico-batenverhouding voor jonge gezonde mensen niet gunstig is.
- Algemene filosofie – keuzevrijheid: Kennedy Jr. propageert “medical freedom of choice”. Hij heeft gezegd dat hij vaccinaties niet volledig wil verbieden, maar de keuze nadrukkelijk bij ouders wil laten zonder druk[64]. In de praktijk zou dit kunnen betekenen dat federale aanbevelingen worden afgezwakt en dat bijvoorbeeld het koppelen van vaccins aan schoolplicht mogelijk herzien wordt (al is dat staatsniveau). Zijn benoemingen in het adviespanel – waarvan meer dan de helft bekende tegenstanders van (delen van) het vaccinatiebeleid zijn[65] – suggereren dat hij ruimte wil geven aan afwijkende inzichten en potentiële beperkingen of verminderingen van het schema.
- Vergelijk met andere landen: Interessant in onze context is dat Kennedy’s panel expliciet noemt dat Amerikaanse kinderen meer vaccins krijgen dan elders[59]. Dit impliceert dat men wellicht overweegt het schema te downsizen, mogelijk dichter richting bijvoorbeeld Europees/Nederlands model (waar b.v. geen waterpokkenvaccin in program zit, later start hepatitis B destijds, etc.). Of dit daadwerkelijk gebeurt is nog onbekend, maar het is duidelijk dat Kennedy kritisch kijkt naar de uitbreiding van 16 vaccins (72 doses tot 18 jaar) en wellicht vaccins als varicella of rotavirus minder belangrijk acht voor universele toediening.
Samenvatting van Kennedy’s plannen: Hij heeft de machtige vaccinadviesraad gereorganiseerd om het schema vanuit zijn sceptische visie te evalueren[57]. Hij heeft alvast de COVID-prik voor kinderen uit de aanbevelingen gehaald[63]. Verdere stappen zouden kunnen zijn: het schrappen of later plannen van bepaalde vaccins, het benadrukken van vrijwilligheid, en mogelijk strenger kijken naar veiligheid (hoewel de wetenschap dergelijke zorgen grotendeels al beantwoord heeft). Het is een unieke situatie waarin een hooggeplaatste beleidsmaker langdurige standaardpraktijken op het gebied van vaccinaties ter discussie stelt.
De exacte impact moet blijken, maar duidelijk is dat minister Kennedy een inperking en intensieve review van het vaccinatieprogramma voor ogen heeft, iets wat lijnrecht ingaat tegen de trend van de afgelopen decennia (die juist uitbreiding en optimalisatie van vaccinatieschema’s was).
Bronnen:
- Rijksvaccinatieprogramma NL – historisch schema en huidige praktijk[1][2][23]
- CHOP Vaccine Education Center – vergelijking aantal vaccins jaren ’80 vs nu[4][20]
- Mayo Clinic / CDC data – vaccinatiegraad 1980 vs heden VS[27][22]
- Studie kosten vaccinaties VS (AJPH 2002)[33]
- Aankondigingen Minister RFK Jr. – Reuters / AHA News (2025)[57][63]
[1] [3] [5] [8] [9] [43] [44] [47] [49] ncj.nl
https://www.ncj.nl/wp-content/uploads/media-import/docs/c0427140-e90a-4fb7-8f43-ff8d8558ac49.pdf
[2] [6] [23] [24] [25] [29] [35] [36] [42] [50] Rijksvaccinatieprogramma – Wikipedia
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rijksvaccinatieprogramma
[4] [11] [12] [13] [14] [17] [18] [19] [20] [21] [45] [46] [48] [54] [55] Vaccine History: Developments by Year | Children’s Hospital of Philadelphia
https://www.chop.edu/vaccine-education-center/science-history/vaccine-history/developments-by-year
[7] Financiële onderbouwing Rijksvaccinatieprogramma 2025
https://winterswijk.bestuurlijkeinformatie.nl/Document/View/b3b64812-4303-4734-9046-298f4db8fa83
[10] CDC Recommended Vaccine Schedule 1986 vs. 2019 • Children’s Health Defense
[15] [16] [22] [38] [39] [40] [41] Vaccination Coverage by Age 24 Months Among Children Born in 2019 and 2020 — National Immunization Survey-Child, United States, 2020–2022 | MMWR
https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/72/wr/mm7244a3.htm
[26] [27] [28] Vaccine requirements and vaccine research highlights
[30] [32] [33] [34] Childhood Vaccine Purchase Costs in the Public Sector
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1447363/
[31] Household income, parental objections and child vaccination rates
[37] Infographic vaccinatiegraad rijksvaccinatieprogramma 2020 | Rijksvaccinatieprogramma.nl
[51] Influenza Vaccination Coverage by Population (2019-2023)
https://www.nfid.org/resource/influenza-vaccination-coverage-by-population/
[52] Coronavaccins voor kinderen | Vaccin tegen corona – CBG meb
[53] Coronaprik voor kinderen | Vaccinatie tegen het coronavirus
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-vaccinatie/kinderen
[56] An overview of the COVID-19 pediatric vaccine program
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264410X2400166X
[57] [58] [59] [60] [61] [62] [65] [66] [67] [68] [69] Kennedy’s US vaccine panel breaks norms, plans to review immunization schedule | Reuters
[63] RFK Jr. says CDC will no longer recommend COVID-19 vaccine for healthy children, pregnant women | AHA News
[64] Can RFK Jr. take COVID vaccines off the market? Here’s what … – PBS
