In 2004 is een serie vragen gesteld over de wijze waarop de politiek in Nederland functioneert. Deze vragen zijn in 2024 herhaald. Door te vergelijken hoe kiezers van de verschillende partijen reageren is een goed beeld te geven van de veranderingen in de afgelopen 20 jaar.
Lees volledig artikel: Verschillen in oordeel over politiek 2004 vs 2024
Verschillen in oordeel over politiek 2004 vs 2024
2004 – 2024
In 2004 is via Peil.nl een serie vragen gesteld over het oordeel over de politieke constellatie en de veranderingswensen van dat moment. De resultaten zijn toen afgezet tegen de politieke voorkeur op het moment van onderzoek. Deze maand zijn deze vragen nog een keer gesteld, waardoor de resultaten kunnen vergeleken worden in de beantwoording van 20 jaar geleden met de antwoorden van nu.
Echter, niet alleen is het interessant om de totaalcijfers met elkaar te vergelijken, maar ook die van de kiezers van de verschillende partijen in beide onderzoeksjaren.
Voordat die resultaten de revue zullen passeren is het belangrijk om te tonen hoe de electorale verhoudingen verschillen tussen 20 jaar geleden en nu.
Om 2004 en 2024 met elkaar te vergelijken zijn voor 2004 GroenLinks en PvdA bij elkaar getrokken (GroenLinks had toen 9 zetels en PvdA 43). En in de kolom waar in 2024 de PVV is geplaatst stond in 2004 de LPF.
In 2004 hadden de partijen, die niet in de tabel zijn opgenomen, samen slechts 8 zetels. Dat waren SGP en ChristenUnie. In 2024 hebben de kleine overige partijen samen 30 zetels. Dat betreft dan niet alleen SGP en ChristenUnie, maar ook PvdD, FVD, Denk, Volt, NSC en JA21.
In 2004 hadden de drie grootste partijen 118 zetels. Die partijen samen hadden in 2024 nog slechts 59 zetels. En uit de tabel is ook op te maken dat het zwaartepunt meer naar rechts is verschoven. Met name doordat de PVV op 37 zetels staat; LPF had in 2004 slechts 5 zetels.
Stand van de politiek
Er zijn een viertal stellingen voorgelegd over de stand van de politiek. Per stelling is het interessant om te zien in welke mate het oordeel veranderd is en hoe het per partij is veranderd. Die verschuiving hoeft niet alleen te komen door veranderde opvattingen bij personen maar ook (en vooral) door de veranderde samenstelling van de aanhang per partij. Deels door het feit dat in die 20 jaar ongeveer 3 miljoen mensen zijn overleden en nog meer mensen kiesgerechtigd zijn geworden en deels door het feit dat men een andere partijkeuze heeft dan 20 jaar geleden.
Nog steeds vindt maar een kwart van de kiezers dat de politici beter naar de kiezers luisteren dan 5 jaar ervoor. Maar we zien in 2024 een duidelijke polarisatie. Kiezers van PVV en BBB zijn het voor ongeveer de helft met deze stelling eens, maar de kiezers van de linkse oppositie vinden dat vrijwel niet (meer). In 2004 zaten CDA, VVD en D66 in de regering. De kiezers van VVD en CDA scoorden toen hoger op deze vraag dan die van de andere partijen. Nu is dat bij de regeringspartijen PVV, VVD en BBB.
Ongeveer de helft van de kiezers vond in 2004 en vindt nu dat de kiezer een belangrijke rol speelt bij de invulling van het landsbestuur. In 2024 zijn de scores beduidend gepolariseerder dan in 2004. Kiezers van PVV, BBB en SP scoren beduidend lager dan de overige kiezers. Kiezers van D66 en GroenLinks/PvdA scoren nu het hoogst.
In 2004 vond 39% dat er in Nederland sprake is van een echte democratie. Dat is in 2024 gestegen naar 54%. Opmerkelijk is hoe de scores bij GroenLinks/PvdA, D66 en VVD sterk gestegen zijn t.o.v. 20 jaar geleden. De laagste scores zien we bij PVV en SP.
In 2004 dacht nog maar 28% dat via een crisis ondemocratische krachten binnen 10 jaar aan de macht kunnen komen in Nederland, inmiddels is dat ongeveer de helft.
Aan de linkerkant van het politieke spectrum zien we een hele sterke stijging van het aandeel dat het met deze stelling eens is. Aan de rechterkant zien we ongeveer dezelfde scores (ongeveer een derde) als in 2004.
Politieke vernieuwing
Een negental mogelijke veranderingen van ons politieke stelsel zijn in 2004 en in 2024 voorgelegd. Dit zijn de resultaten.
Het raadplegen van de bevolking bij heel belangrijke beslissingen werd in 2004 door 85% als gewenst beoordeeld. Dat is in 2024 naar 59% gedaald. Die daling is volledig toe te schrijven aan de kiezers van GroenLinks/PvdA, D66, CDA en VVD. Die scores daalden van rond de 85% naar 35%. Alleen bij kiezers van BBB en PVV zien we een (grote) meerderheid voor een mogelijkheid tot een referendum.
Ook de steun voor “stem uitbrengen op gewenste regeringscombinatie” is in 20 jaar fors gedaald. De daling zien we bij alle partijen. Maar is het sterkst bij GroenLinks/PvdA en VVD.
Ook bij het direct kiezen van Minister-President zien we een duidelijke daling (van 74% naar 44%). De daling is ook aan de linkerkant van het politieke spectrum het sterkst.
Nieuwe verkiezingen als meer dan de helft van de bevolking het wil en het wegsturen van de premier als meer dan de helft van de bevolking dat wil is van de helft naar een derde gedaald. Alleen op rechts zien we amper een daling.
Een kiesdrempel wil inmiddels 63%, terwijl dat in 2004 de helft was. Die stijging zien we vrijwel over de gehele linie.
Het verlagen van het aantal kamerleden naar 100 is gedaald van de helft naar ongeveer een derde. Alleen de kiezers op rechts reageren vrij positief. De kiezers op links scoorden ongeveer de helft, maar scoren nu minder dan 20%.
De afschaffing van de Eerste Kamer stond en staat maar een kwart van de Nederlanders achter. Alleen kiezers van de PVV vinden dit voor meer dan 40%.
Het invoeren van een volledig districtenstelsel kan op weinig enthousiasme rekenen. In 2004 stond hier nog 40% van D66-kiezers achter, maar nu nog maar 10%.
Per saldo zien we een trend dat terwijl in 2004 de kiezers van linkse partijen (die toen in de oppositie zaten) wel positief waren over het inschakelen van de kiezers bij belangrijke beslissingen, het samenstellen van de regering en van het kiezen van de Minister-President, dat nu bij lange na niet meer zo is. Dat zal ongetwijfeld samenhangen met het feit dat men onderkent dat het electoraat op dit moment beduidend rechtser stemt dan in 2004.
Betrokkenheid bij Europa
Ten slotte is naar de betrokkenheid bij Europa gevraagd.
Die betrokkenheid is sinds 2004 fors gestegen. Die stijging is heel sterk onder kiezers van GroenLinks/PvdA en D66. Van een score rond de 25% (zeer betrokken in 2004\0) ging het naar een score van rond de 85% nu. Ook bij SP, CDA en VVD zien we een duidelijke stijging, maar die is wat minder dan bij de eerstgenoemde twee partijen. Alleen bij de kiezers van BBB en PVV zien we duidelijk lagere scores, 15% is (zeer) betrokken en meer dan 50% geeft aan (totaal) niet betrokken te zijn. Terwijl op links die score 10% of lager is.
U heeft zojuist gelezen: Verschillen in oordeel over politiek 2004 vs 2024
Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube
Blijf onbeperkt toegang houden tot alles wat Maurice.nl te bieden heeft. Klik hier om lid, abonnee, vriend en bondgenoot te worden.
