Een Nederlandse studie over verspreiding van het virus in scholen, waar geen effect van ventilatie zou blijken, wordt in de VS als ondermaats gekwalificeerd. Zo bleek in die 18 scholen het CO2-gehalte vrijwel steeds laag te zijn, wat wijst op een actief ventilatiebeleid, vermoedelijk onder invloed van het onderzoek dat daar gehouden werd! En staat haaks op andere bevindingen elders.
Lees volledig artikel: Weer een ondermaatse Nederlandse studie over aerosolen
Weer een ondermaatse Nederlandse studie over aerosolen
Ruim twee jaar geleden schreef ik een artikel met de titel “de aerosolen-ontkenners”. Het ging er o.a. om hoe men in Nederland ontkende dat het verspreiden van het virus door de lucht een belangrijke rol speelde bij de verspreiding van Covid-19. Terwijl er wereldwijd vrijwel consensus is over de dominante rol die aerosolen spelen bij de overdracht van het virus, lijkt Nederland zoiets te worden als het kleine dorpje van Asterix en Obelix, dat als enige nog stand houdt tegen een overmacht.
Zou het dan zo zijn dat de aerosolen Nederland mijden, omdat ze, net zoals de passagiers op Schiphol, heel lang moeten wachten voordat ze de lucht in kunnen? Of is het toch nog steeds de onwil in Nederland om afstand te doen van de standpunten uit het voorjaar van 2020.
RIVM-literatuurstudies
Het begon deze week toen ik een interne mail te zien kreeg van het RIVM van september 2020 vanuit een WOB-verzoek. Het was geschreven door twee personen die blijkbaar de opdracht hadden bij het RIVM om de literatuur bij te houden over aerogene transmissie. Uit de mail blijkt dat ze daar geen tijd voor hebben door de vele kamervragen. Maar onderin die mail staat een pikante zin. Een medewerker van de afdeling Z&O (Zoönosen en omgevingsmicrobiologie) zouden ze kunnen inschakelen maar het probleem was “dat zij onderzoek doet naar aerosolen en vooral literatuur stuurt waaruit blijkt dat aerosolen van belang zijn in de verspreiding”.
Dus die medewerkster diskwalificeert zich door literatuur te vinden en te verspreiden die gaat over het belang van aerosolen bij de verspreiding. Nu is dit precies in lijn met de informatie die ik in de zomer van 2020 van verschillende kanten van achter de schermen kreeg. Zelfs als onderzoeken in Nederland hard bewijs lieten zien van het grote belang van de aerosole verspreiding moesten deze onderzoeken onder de pet worden gehouden.
En deze “traditie” wordt in Nederland in stand gehouden. Daar zagen we de afgelopen week weer diverse flagrante voorbeelden van.
Op 22 september kwam er vanuit het RIVM een literatuurstudie uit. Het ging over het effect van mobiele luchtreinigers bij transmissie. De conclusie van die literatuurstudie is dat er te weinig onderzoeken zijn gevonden die aangeven dat mobiele luchtreinigers een positief effect hebben op het verhinderen van de verspreiding van Covid-19 of andere virussen. Daarbij wordt ook verwezen naar een literatuurstudie uitgevoerd door het TNO, o.a. door de onderzoeker R. Traversari, die ik half mei bij het ronde tafel gesprek bij de Tweede Kamer ontmoette. Daar zei hij ook al dat luchtreiniging weinig of geen effect zou hebben op de mogelijke verspreiding van het virus. Ik kon het amper geloven dat anno 2022 een onderzoeker dat nog zou zeggen.
Ik ben zelf een aantal studies tegengekomen die laten zien dat goede luchtreinigers met een goede opstelling wel een aanvullende rol kunnen spelen naast een goede ventilatie. O.a. deze studie die staat op de site van het CDC (het Amerikaanse RIVM). Het blootstellen aan aerosolen wordt door een luchtfilterinstalitie (HEPA) met ongeveer twee derde verminderd. En in het literatuuroverzicht van deze studie staan nog diverse andere met min of meer vergelijkbare uitkomsten.
En ook deze studie laat zien dat het gebruik van goede luchtreinigers de verspreiding van het virus via aerosolen duidelijk doet verminderen. En deze studie uit 2020 in klaslokalen laat ook zien wat het effect van de luchtfiltering was in klaslokalen. De conclusie van die studie is dat als je twee uur in een klaslokaal bent met gesloten ramen en een sterk besmettelijk persoon, dat dan de geïnhaleerde doses met een factor 6 vermindert als de lucht goed gefilterd wordt.
Het is louter onwil als je in een literatuurstudie anno 2022 van het RIVM nog concludeert dat er te weinig bewijs is dat mobiele luchtfilters werken en meer studie nodig is. (Waarschijnlijk is die werkneemster van de afdeling Z&O uit de email van het WOB-verzoek niet betrokken bij deze studie of ze heeft inmiddels gedesillusioneerd het RIVM verlaten).
Onderzoek op Nederlandse scholen
Deze week werden door de Minister van Onderwijs nieuwe maatregelen aangekondigd om goede ventilatie te bevorderen in scholen. Een CO2-meter wordt verplicht gesteld.
Nu vraag ik me al lange tijd af waar nu de resultaten zijn van die studie die blijkbaar in Staphorst is gehouden naar het gebruik van luchtfilters vanaf november 2021. De TU Eindhoven zou daar onderzoek gedaan hebben. Uit de kranten is op te maken dat de laatste twee maanden van 2021 men in Staphorst dacht dat het effect van de aanpak heel positief was. Maar tijdens de Omikron periode moesten er toch klassen naar huis gestuurd worden, omdat er drie of meer leerlingen besmet waren geraakt.
Zowel als onderzoeker en als vader van een leerling die naar de middelbare school gaat, vind ik het opmerkelijk hoe zeker men bij besmettingen van leerlingen op scholen blijkbaar weet dat dit dan op school gebeurd is. Bij de circa 15 besmettingen waarvan mijn dochter wist (of die haar zelf betrof) was van zeker 10 duidelijk dat die niet op school hadden plaatsgevonden! Leerlingen ontmoeten elkaar (en jongeren van andere scholen) niet alleen op school! Maar ook op andere plekken, waar de omstandigheden slechter kunnen zijn dan op school.
Misschien is dat de reden dat de studie over de aanpak in Staphorst niet is uitgekomen of niet uitkomt.
Maar het werd pas echt pikant dat kort na de aankondiging van de minister nieuws kwam over een Nederlandse studie die als preprint in The Lancet is geplaatst. Het betrof het onderzoek op 18 middelbare scholen tussen oktober 2020 en juni 2021. Als je de samenvatting leest die Maarten Keulemans voor de Volkskrant schreef dan zie je (wederom) hoe graag hij bepaalde conclusies wil trekken, terwijl de studie daarin voorzichtiger is plus ook nog een heel groot probleem kent. Dit staat er boven zijn artikel:
Het coronavirus verspreidt zich op middelbare scholen niet zozeer via de lucht, maar vooral via nauw, direct contact tussen leerlingen. Bij een zoektocht in tientallen klaslokalen vond men welgeteld nul zwevende virusdeeltjes in de lucht, terwijl er veel besmettingen waren.
Ik heb die studie bekeken en mij vielen direct de problemen op rondom de meting van het CO2-niveau. Het was twee keer gedaan tijdens de onderzoeksperiode in drie lokalen per school. De CO2 waarde was maar weinig boven de belangrijke grens van 800 PPM gekomen. Nu heb ik zelf een aantal keren een CO2-meter in het rugzakje van mijn dochter meegegeven naar de basisschool en mij viel toen op dat de waardes regelmatig ver boven de 1000 PPM schoten (soms zelfs boven de 1500). Vooral aan het eind van een lesuur, terwijl de lerares de ramen niet had opengezet.
Dat is o.a. ook wat de klinische epidemiologe Deepti Gurdasani opmerkt op basis van die studie en zij heeft nog veel meer aan te merken op die studie die zij ondermaats noemt. In een serie tweets staan haar opmerkingen. Dit is de pdf met deze tweets erin.
Dit zijn enkele van haar kritiekpunten:
- Het CO2- niveau in de klassen was maar weinig boven de 800 en laat zien dat in die scholen om de een of andere reden (wellicht omdat de studie bezig was) de ventilatie goed op orde was. De onderzoekers vermelden dat zelf ook als belangrijke beperking, maar die vind je niet terug in de publiciteit over de studie.
- Daar waar de waardes wel boven de 800 PPM waren is wel een relatie te zien tussen die hoge waarde en de toename van de besmettingen. Maar omdat het kleine aantallen betreft is dit niet significant.
- Er zijn maar weinig metingen van de CO2-waardes geweest per school/schoollokaal.
- Een belangrijk deel van de studie betrof de periode dat de klassen met de helft of minder leerlingen waren bezet.
Haar slotopmerkingen vermeld ik nog integraal hieronder. En dat betreft ook precies mijn kritiek op de studie:
“We weten dat verspreiding via de lucht veel voorkomt in scholen en andere omgevingen, omdat we *veel* studies hebben over superspreading in verschillende scenario’s – drukke binnenomgevingen die uitbraken over lange afstanden laten zien en snel uitbreidende uitbraken in scholen met grote aantallen.
U kunt dus rechtstreeks kijken naar het epidemiologisch bewijs dat duidelijk wijst op overdracht via de lucht. In tegenstelling tot wat die studie zegt, staat dit niet ter discussie. En het epidemiologisch bewijs overtroeft het onvermogen om het virus in de lucht te vinden, wat toch al moeilijk op te sporen is!
Dus we kunnen niet alles terugdraaien wat we de afgelopen 2,5 jaar hebben geleerd over overdracht via de lucht op basis van dit!!!! Deze studie laat ons helaas niets zien, behalve dat ondermaats onderzoek niet overgeïnterpreteerd moet worden…
Nogmaals, velen van ons zouden veel minder tijd hoeven te besteden aan het “ontkrachten” van deze beweringen als “deskundigen” ze niet zouden maken – op basis van slecht onderzoek. Lees op zijn minst de studie voordat je beweringen doet!
En tegen de “ik deel het alleen maar zonder beweringen te doen” terwijl u de studie aanhaalt over “nauw contact” als de voornaamste wijze van overdracht – u bent volledig medeplichtig aan het verstrekken van misleidende informatie – omdat u dit feitelijk niet kunt afleiden uit de studie!
Ten slotte heeft enkele dagen later Prof. Bert Blocken zijn reactie geplaatst. Die is vernietigend over de studie en nog vernietigender over de wijze waarop Maarten Keulemans van de Volkskrant erover schreef.
U heeft zojuist gelezen: Weer een ondermaatse Nederlandse studie over aerosolen.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Blijf onze site steunen met af en toe een kleine donatie. Klik hier.
