Lessons learned? Mondkapjes werken wel en werken niet

Leestijd: 6 minuten

Lessons learned? Mondkapjes werken wel en werken niet

Lessons learned? Deel 2

Over alle onderwerpen rondom Covid-19 zijn er diametraal tegenover elkaar staande opvattingen, die ook onderbouwd worden door – vele – studies. En je merkt dat afhankelijk van het standpunt dat iemand zelf inneemt men de keuzes maakt uit het aanbod van opvattingen/studies. Terwijl er schakeringen van grijs zijn, worden die discussies alleen gevoerd alsof het alleen maar zwart-wit was. En in de komende afleveringen zullen we een aantal van die onderwerpen aan de orde stellen. Maar van alle onderwerpen is dat wat gebeurd is rondom de mondkapjes karakteristiek voor ieder van de andere onderwerpen.

Componenten van de mondkapjes-discussie

Als je het over mondkapjes hebt spelen allerlei facetten een rol:

• De mogelijke bescherming tegen de uitstoot van het virus
• De mogelijke bescherming tegen de inname van het virus
• De kwaliteit/werking van de mondkapjes
• De mogelijke nadelige effecten van de mondkapjes

Die zullen zo aan de orde komen. Maar wat in werkelijkheid de cruciale component is in het hele verhaal is dat je wel een bepaalde maatregel kan afkondigen, zoals “mondkapjes in alle winkels”, en via studies het effect kunt analyseren, maar in hoeverre de mensen zich aan de voorschriften houden is het meest bepalende deel van de uitkomst.

Bescherming tegen de uitstoot van het virus

Zolang je ervan uitgaat dat de verspreiding van het virus vooral via grote druppels gaat zou je kunnen zeggen dat vrijwel ieder mondkapje helpt tegen de uitstoot van virus bij een geïnfecteerde. Zeker als er slechts hele kleine gaatjes in het materiaal zitten. Maar zodra je uitgaat van het feit dat het overgrote deel van de verspreiding van het virus door aerosolen gebeurt zit je met heel veel mondkapjes in de problemen. Bij een test met een mondkapje en een bril op besef je door het beslaan van je bril dat er veel aerosolen ontsnappen.  Je moet echt een bepaald type mondkapje op hebben en dan ook nog heel goed vastgezet (compleet aansluitend aan je gelaat) om te voorkomen dat er aerosolen met virusdeeltjes kunnen ontsnappen.

Overal waar ik in de afgelopen twee jaar ben geweest en zag hoe de mondkapjes bij de meeste mensen zaten, wist ik dat het weinig tot geen effect had op het uitstoten van mogelijke virusdeeltjes.

En daar waar ik op een plek kwam met een mondkapjesplicht, veranderde dat als je aan een tafel zat om te eten/drinken en mocht je die af doen. En zo zag ik bij een buffet dat aan de tafels mensen zaten te eten, drinken, praten en lachen, terwijl vlakbij de mensen in de rij stonden bij het buffet met een mondkapje op.

Bescherming tegen de inname van het virus

Als het virus in de lucht zweeft dan kan je met een mondneusmasker van de juiste kwaliteit en juist bevestigd de inname van dat virus -sterk- verminderen. En gezien het feit dat de omvang van de virale doses bepalend is voor de uiteindelijke infectie, kan je met een goed mondneusmasker die virale doses een stuk omlaag bregen.

Maar er is wel een groot en belangrijk nadeel: De momenten dat het mondneusmasker niet gedragen kan worden (bijvoorbeeld bij het eten) of om een of andere reden niet gedragen wordt (bijvoorbeeld thuis), dan kan je toch een tijd(je) blootgesteld worden aan het virus. En omdat, zoals we eerder hebben beschreven, het regelmatig inademen van een lichte doses ervoor zorgt dat je grenswaarde van de virale doses omhoog wordt geduwd, kan het heel vaak dragen van een mondneusmasker van die beste kwaliteit, ervoor zorgen dat je op de momenten dat je toch het virus inademt kwetsbaarder bent dan als je het mondneusmasker niet of veel minder had gedragen.

Maar als je kwetsbaar bent of je zo voelt, of je een beroep hebt waar veel virussen kunnen zweven, is het een begrijpelijke keuze om een goed mondneusmasker te dragen.

De kwaliteit/werking van de mondkapjes

Er is een groot verschil in de kwaliteit van de mondkapjes en de werking ervan. Het overgrote deel van de mondkapjes die in Nederland de afgelopen twee jaar door burgers gedragen zijn (in winkels, openbaar vervoer e.d.) waren van een kwaliteit dat de bescherming tegen inademing van virusdeeltjes slecht was.

Dus daar waar (weer) verplichtingen zouden komen voor het dragen van mondkapjes, zouden er zowel eisen dienen te zijn voor het type mondkapjes als de wijze waarop ze gedragen worden. Vrijwel overal waar we in de afgelopen twee jaar mondkapjes moesten dragen is het onmogelijk gebleken om die draagplicht ook echt te implementeren. Het moeten opdoen van een mondkapje werd soms wel gevraagd, maar de juiste kwaliteit mondkapje, het op de juiste manier dragen ervan en het erop toezien dat het ook zo bleef, was in de praktijk volledig onmogelijk.

Hebt u wel eens in een trein gestaan een half jaar geleden? Of toen in een winkelcentrum rondgelopen? Als je daar dan rondkeek besefte je dat de effectiviteit van de “mondkapjesplicht” vrijwel nihil was.

Dus wat is dan het nut van een regeling als die toch niet op een goede manier kan worden uitgevoerd?

De mogelijke nadelige effecten van mondkapjes

Hier wordt nogal wisselend over gedacht en ook daarover zijn er verschillende studies verschenen. Waar in ieder geval wel duidelijkheid over is, is het feit dat jongere kinderen, door het zelf moeten dragen van mondkapjes (in diverse landen is dat echt gebeurd) of dat volwassenen om hen heen mondkapjes droegen, problemen kregen bij hun ontwikkeling (zoals het herkennen van gezichtsuitdrukkingen en de ontwikkeling van taal).

Ongetwijfeld zijn er ook nadelen verbonden aan het langdurig dragen van een mondkapje. Hoe groot die zijn is moeilijk te bepalen en deze kunnen van persoon tot persoon verschillen. Juist daarom zou het volledig aan de betrokkene overgelaten dienen te worden wat de persoonlijke afweging is bij het dragen van een mondneusmasker: Wat schat ik in als de persoonlijke voordelen en wat zijn de persoonlijke nadelen?

De eindconclusie

Juist omdat een mondkapjesplicht niet op de juiste wijze te implementeren is, werkt het eerder averechts. Het biedt de meeste aanwezigen vooral een schijnzekerheid. Als je vergelijkingen ziet in cijfers tussen gebieden die dicht bij elkaar liggen, waarbij in het ene gebied wel een mondkapjesplicht gold en in een ander gebied niet, dan zie je geen verschillen in de ontwikkeling van het aantal infecties.

Ian Miller (@ianmSC), die een boek over mondmaskers heeft geschreven met de titel “Unmasked”  laat met regelmaat grafieken zien waar hij die vergelijkingen maakt. Dit zijn er twee:

En ook veel van zijn andere grafieken die hij op twitter zet laten zien dat de verplichting tot het dragen van mondmaskers of het implementeren van de regel dat het minimaal N95-maskers dienen te zijn (zoals in Beieren en Berlijn het geval was) geen zichtbaar effect heeft op het verloop van de cijfers.

Nu zou je kunnen zeggen, dat zou wel een verschil moeten maken, maar de mensen houden zich niet goed genoeg aan de voorschriften. Maar je zou ook kunnen zeggen dat als het onmogelijk is om -behalve misschien in China- de mensen zich echt goed aan de maatregelen te laten houden t.a.v. mondmaskers, het dus ook geen zin heeft die maatregelen in te voeren. Je houdt jezelf en de mensen die denken dat ze dan wel veilig zijn, gewoon voor de gek.

Andere situaties

Echter, op plekken waar je weet dat er veel virussen kunnen zweven is het op de juiste manier dragen van het juiste type mondneusmasker best een goed advies. Maar in alle andere situaties zou je moeten volstaan met te concluderen dat als er mensen zijn die zelf een mondneusmasker willen dragen (maar dan hopelijk van de juiste kwaliteit en op de juiste draagwijze) dat zij dat vanzelfsprekend mogen doen.

Maar dat moet niet betekenen dat andere aanwezigen dat ook dienen te doen omdat de betrokkene niet veilig zou zijn. Ik kom teveel voorbeelden tegen op Twitter (met name in de VS) waarbij mensen angstig zijn gemaakt, dat terwijl ze zelf wel dat mondneusmasker dragen (soms zelfs met een duikbril op ter bescherming) zich onveilig voelen, omdat anderen dat niet doen. Het zou voor iedereen een stuk gezonder zijn als die groep mensen beseft dat ze zich met hun mondneusmasker op veilig genoeg zouden moeten kunnen voelen. (En continue in angst leven is ook niet goed voor de gezondheid).

Het argument, dat het verplicht dragen van mondmaskers in binnenruimtes ervoor zorgt dat mensen zich voorzichtiger ten opzichte van elkaar gedragen, blijkt niet empirisch vastgesteld te kunnen worden, zodat dit argument voor een mondkapjesplicht ontbreekt.

Dus terwijl een goed mondneusmasker dat goed gedragen wordt voor het individu kan zorgen dat de virale doses -fors- wordt beperkt, zal met een algemene mondkapjesplicht in een openbare ruimte amper enig effect bereikt worden wat onder andere die grafieken laten zien.

Last but not least:

Als in binnenruimtes gezorgd wordt dat er veel minder virusdeeltjes in de lucht zweven (via ventilatie en luchtreiniging) dan zou niemand mondmaskers hoeven te dragen om de virale doses echt te beperken.

Eerdere afleveringen waren:

Lessons learned?: Inleiding

Lessons learned?: Grote druppels zijn veel minder gevaarlijk dan hele kleine

Lessons learned?: De verspreiding vindt vooral plaats via de lucht

Lessons learned?: Het enorme belang van virale doses

Lessons learned?: Zo haal je de virussen uit de lucht

 Steun onze site om dit soort artikelen te blijven schrijven om te voorkomen dat we nog jarenlang onder het juk moeten blijven zitten van dit soort beschreven dogma’s. Klik hier voor een (kleine) donatie. 

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

U heeft zojuist gelezen: Lessons learned? Mondkapjes werken wel en werken niet.