Omicron, vloek of zegen?

Leestijd: 5 minuten

Een nieuwe, nog besmettelijker, variant

Na het ontdekken van een nieuwe variant, waarover voor het eerst uit Zuid-Afrika is gerapporteerd, is wereldwijd (weer) paniek uitgebroken. De variant is Omicron genoemd, en het werd al snel duidelijk dat deze variant zich sneller verspreidt dan de voorgangers. Ook bleek dat die variant al in andere landen dan Zuid-Afrika aanwezig was.

Maar op basis van de informatie, die tot en met vandaag beschikbaar is, zou dit i.p.v. een ongunstige ontwikkeling juist een gunstige ontwikkeling kunnen zijn. Helaas is het echter wel zo dat we ook al snel de trend zagen dat de informatie over deze nieuwe variant gebruikt wordt, om de al reeds gekozen trajecten nog sterker te bepleiten (zoals vaccinatieplicht).

Het zal nog een paar weken duren voordat het beeld definitief wordt. Maar het is van belang om te onderkennen wat we nu al weten, en hoe de nabije toekomst zou kunnen gaan verlopen.

Snellere verspreiding Omicron variant

De eerste grote uitbraken met deze nieuwe variant vond plaats in het gebied rondom Pretoria, in het noorden van de provincie Gauteng van Zuid-Afrika. Dit is het Tshwane-district. En in dit overzicht wordt door de gezondheidsautoriteiten van Zuid-Afrika verslag gedaan van de ontwikkelingen daar. Dr. John Campbel heeft een video gemaakt waarin hij deze onderzoeksresultaten behandeld. En hij is optimistisch naar aanleiding van dit verslag.

Zowel uit de snelle stijging van het aantal positief testen in dit gebied als uitbraken op andere plekken in de wereld (zoals in Noorwegen) is het duidelijk dat deze variant zich nog een stuk sneller verspreidt dan de Delta-variant. En dat vaccinatie weinig bescherming biedt tegen besmetting. Maar dat is enkele maanden na vaccinatie ook het geval met de huidige dominante Delta-variant. Rond Pretoria, waar ca. 3 miljoen mensen wonen, is het aantal positieve gevallen gestegen van 800 op 29 november, naar 3300 op 3 december. Voor de Nederlandse verhoudingen moet je deze cijfers met een factor 6 vermenigvuldigen.

Snellere verspreiding

Daarnaast lijkt het erop dat het aandeel asymptomatische besmettingen toeneemt met Omicron. Hierdoor beseft men minder beseft dat men geïnfecteerd is geraakt. En dat daardoor de verspreiding onder de bevolking nog sneller zal gaan.

Maar de belangrijkste vragen zijn “hoe ziek worden geïnfecteerden met deze variant?” en “welke bescherming biedt het reeds met Covid-19 geïnfecteerd te zijn geweest tegen deze variant?

Hoe ziek word je van Omicron?

Toen de eerste berichten over Omicron naar buiten kwamen, meldden de artsen uit Pretoria ook al dat deze variant minder heftige symptomen lieten zien. Nu zou dat kunnen samenhangen met de relatief jonge leeftijd van de besmette patiënten en de mate waarin men al beschermd was (infectie of vaccinatie). Maar inmiddels worden de aanwijzingen steeds sterker dat deze variant tot minder ernstige gevolgen leidt voor de geïnfecteerden.

Terwijl het lijkt dat de ziekenhuisopnames rondom Pretoria sterk toenemen is er in feite iets anders aan de hand. Onder degenen die in het ziekenhuis worden opgenomen om andere redenen wordt inmiddels beduidend vaker de besmetting aangetroffen met Covid-19. Maar doorgaans hebben ze geen symptomen of meestal heel beperkte.

Als meer ouderen geïnfecteerd raken en meer mensen die nog niet eerder geïnfecteerd waren geweest, dan wordt pas echt duidelijk of Omicron inderdaad een duidelijk milder verloop geeft van Covid-19. Maar de artsen in Zuid-Afrika zijn daarover wel optimistisch.

Welke bescherming heeft men al?

Zowel t.a.v. reeds eerder geïnfecteerden als gevaccineerden, zijn de eerste indrukken dat men met de nieuwere variant gemakkelijker besmet raakt dan met de vorige variant. Ook lijkt de tijd tussen geïnfecteerd raken en anderen te kunnen infecteren, korter te zijn dan de tijd die we tot nu te weten (2,5 tot 3 dagen).

De echte waardes zullen vrij binnenkort beschikbaar komen. Dan kunnen er nauwkeuriger inschattingen worden gemaakt van wie nog echt het risico heeft om besmet te raken. En daarbij hoeveel kans men heeft er alsnog erg ziek van te worden.

Waar leidt dat naar toe?

Als het bovenstaande in de komende weken bevestigd wordt, dan kunnen we het volgende verwachten:

Daar waar de Omicron variant zich verspreidt (en dat zou best eens vrijwel overal op de wereld kunnen worden) zal het aantal positief getesten (weer) fors gaan stijgen. Althans als het daar het “normale seizoen”  is. Daarmee bedoel ik zoiets als de herfst-winter in onze regio’s. Maar door het grotere aandeel asymptomatisch zou de echte stijging sterker kunnen zijn dan uit het aantal positief getesten blijkt.

De ratio ziekenhuisopnames-geïnfecteerden  zal beduidend lager worden dan die op dit moment al is. Het is niet gemakkelijk te schatten hoeveel mensen er op dit moment in Nederland echt worden geïnfecteerd. We zien 20.000 positieve testen per dag (0,12% wordt per dag positief getest). Bij testen voor toegang is het percentage 1,5% positief.  Laten we aannemen dat per dag rond de 90.000 (0.5%) personen worden geïnfecteerd (symptomatisch en asymptomatisch). Dan zou bij 300 ziekenhuisopnames per dag de ratio ziekenhuisopnames t.o.v. geïnfecteerd 1 op 300 zijn (0,33%).  Een ratio, die wel eens verder zou kunnen halveren naar 1 op 600 of meer.

Snelheid van verspreiding

Er is wel een cruciaal facet waar bij dit overzicht rekening mee moet worden gehouden: de vraag hoeveel mensen er in totaal nog besmet zouden kunnen worden. Want als per dag 1% van de bevolking met Omicron besmet zou kunnen worden, dan zou na 3 maanden de hele bevolking besmet zijn. Maar onder degenen die Covid-19 al hebben gehad zal een deel niet meer met de Omicron-variant besmet raken.

Welk deel weten we niet. En dat is een heel belangrijk cijfer om te weten te komen, omdat dit de echte snelheid van de verspreiding zal beïnvloeden. Onder gevaccineerden, die een tijd geleden zijn gevaccineerd, lijkt de bescherming tegen infectie (ook al met Delta) klein te zijn. Dat zal bij Omicron niet beter worden. Wel kan het zijn dat de boosterprik deze bescherming tijdelijk wel verhoogt.

Bij dit scenario zal Omicron zorgen voor het snel bereiken van het moment waarop nog maar weinig mensen geïnfecteerd kunnen raken. Het tempo waarin dat punt bereikt zal worden, zal afhangen van de mate van bescherming die eerder geïnfecteerden hebben en de mate van bescherming die vaccinatie nog biedt.

Het aandeel ziekenhuisopnames onder de geïnfecteerden zal percentueel alweer een stuk kleiner zijn dan we tot nu toe gewend zijn. Misschien daalt het onder de 0,2%, terwijl Van Dissel bij zijn presentaties bij de Tweede Kamer in het begin uitging van 1,5%.

Snel uitgeraasd

In absolute zin echter kan het aantal ziekenhuisopnames toch nog wel belastend zijn voor de zorg. Want als het aantal infecties verdrievoudigd (al dan niet opgemerkt) en het aandeel ziekenhuisopnames t.o.v. de infecties wordt drie keer zo klein, dan is het aantal ziekenhuisopnames per dag nog gelijk.

Maar omdat het goede nieuws is dat het virus zo snel onder de bevolking rond gaat en dus snel uitgeraast zal zijn, moeten we dan iets gaan doen, wat we tot nu toe in Nederland steeds niet hebben gedaan: die druk op de zorg accepteren in plaats van die te gaan proberen tegen te werken via maatregelen. (Het uitbreiden van de noodzorg was en is natuurlijk steeds belangrijk. Mede ook omdat als Covid-19 er niet zou zijn, dat er dan influenza is/komt.)

Cruciale weken

De komende weken worden cruciaal voor het verder verloop van deze Coronacrisis. Er zal snel meer duidelijk worden over de Omicron-mutatie. Of de eerste positieve bevindingen uit Zuid-Afrika inderdaad stand houden.

Maar als dat het geval is, dan komt de echte lakmoesproef onder de beleidsmakers en de adviseurs van de beleidsmakers (en de media). Zal men de omslag gaan maken van het angstscenario t.a.v. Covid-19 (vaccinatie is de enige oplossing en de ongevaccineerden zijn de schuld van alles) naar een proces van geruststelling, kalmering en uitleg? Dat we echt dicht bij de uitgang van de tunnel zijn en dat het doorgaan van de paniek en het soort maatregelen dat men tot nu toe heeft aangekondigd (en verder nog van plan is)  ons eerder de kans geeft om toch nog voor het eind van de tunnel te crashen tegen een zijkant van die tunnel?
Het zal mij benieuwen.

Er zijn wel al een aantal lichtpuntjes te zien, als een soort krokussen vlak voor de lente. Maar het zou zo maar kunnen zijn dat we nog eerst een periode van strenge vorst krijgen, voordat de lente echt aanbreekt.

Onze dank is groot als u zo nu en dan een kleine, vrijwillige bijdrage zou willen doen via onze pagina voor donateurs.