Revolutie in het onderwijs via tablets

De echte verandering zal zijn als gebruik gemaakt wordt van de unieke en onderscheidende mogelijkheden van een tablet. Daarmee kan dan gerealiseerd worden wat men altijd op school ook wilde: het ontwikkelen van de individuele talenten van het kind.

Fascinerend is dat hetgeen het onderscheidende is van de tablet bij het onderwijs ten opzichte van eerdere (digitale) vernieuwingen, sterk lijkt op hetgeen ook de basis was van de gigantische impact die het internet uiteindelijk kreeg op economie en samenleving. In mijn boek “Dankzij de snelheid van het licht” (1995) gaf ik dat al aan: Tot dat moment waren de burgers vrijwel alleen passieve gebruikers van media: men keek televisie, luisterde radio, las kranten. Maar dankzij internet zou wat we wisten of wat we vonden op allerlei manieren kenbaar kunnen worden gemaakt met een eigen publiek voor (hoe klein dan meestal ook). Of dat nu een website is, een blog, een video, een melding via Facebook of een tweet, iedereen is een soort zender geworden met een eigen publiek. Niet meer gelimiteerd door fysieke grenzen. De burger werd van ontvanger ook een zender.

Er is een duidelijke parallel te zien als we kijken naar de situatie op school en de verandering die de tablet daar zal gaan betekenen. Bezien we de gemiddelde situatie in een klas of in een groep dan is het de leerkracht die de kennis en vaardigheden aanleert aan de leerlingen. Het overgrote deel van de tijd zijn de kinderen bezig met het luisteren naar de leerkracht, het uitvoeren van de door hem gegeven opdrachten en het trainen van vaardigheden onder de hoede van de leerkracht. Als ze iets inleveren of aan de klas/groep vertellen dan betreft dat vooral om te laten vaststellen of te laten zien dat ze de opgegeven leerstof onder de knie hebben. Slechts een heel beperkt deel van de tijd zijn leerlingen bezig met “eigen” opdrachten en worden zij in de gelegenheid gesteld daar de andere leerlingen over te vertellen of iets van te laten zien.

Op ongeveer dezelfde manier als de mensen voor 1995 ontvangers waren van de media zijn de leerlingen op scholen ook de ontvanger van hetgeen hen door de school/leerkrachten geleerd worden. De rolverdeling op school is nog steeds heel duidelijk: “Leraar” en “Leerling”. De leraar weet veel van de leerstof en de leerling in het begin nog weinig tot niets. Tijdens het leerproces draagt de leraar de leerstof over aan de leerling.

De tablet in het onderwijs zal deze rolverdeling radicaal doorbreken. En dat zal langs twee wegen gaan die elkaar zullen versterken.

De tablet die op school (en thuis!) gebruikt wordt maakt het voor een leerling gemakkelijk leerstof tot zich te nemen, waarvan de leraar weinig tot niets van weet. Als de leerling Italiaans wil leren, of zich wil verdiepen in de geschiedenis van Noorwegen of de deeltjesversneller dan is dat voor de leerling met behulp van de tablet, waarover hij in principe 24/7 beschikt, vergeleken met vroeger veel eenvoudiger. Daar kunnen apps voor gebruikt worden en/of de internettoegang en/of de vele communicatie-mogelijkheden, waarover de tablet beschikt. De leerling kan dat alleen doen of in een (digitale) samenwerking met anderen, die op dat terrein hetzelfde aan het leren zijn of er veel van af weten. Zo kan hij wellicht een leerling in Noorwegen vinden die hem helpt bij het verdiepen in de geschiedenis van Noorwegen.

De rol van de leerkracht zal ten aanzien van dit gedeelte van het leerproces vooral zijn dat hij ruimte hiervoor geeft en een vorm van begeleiding levert, die echter niet voortkomt uit de kennis van het onderwerp, maar de kennis van het leerproces.

Vanzelfsprekend hoort onder deze categorie ook alle kennis die betrekking heeft op het digitale domein. Programmeren, presenteren, bloggen, websites bouwen, etc. etc.

Maar van een nog groter belang, en de echte basis van deze revolutie, is het feit dat een tablet een prima apparaat is om op allerlei soorten manieren zaken vast te leggen en te bewerken. Dat kan beeld zijn (foto’s nemen en bewerken of video’s opnemen en monteren of tekeningen maken), en/of geluid. Je kunt teksten invoeren en die met een of meerdere andere componenten combineren. Dit kan leiden tot een video/film, een tekenfilm, een presentatie, een mindmap, een impressie, een stripboek, een demonstratie, een e-boek, een speciale app. etc., etc.  Met dit gereedschap kunnen de leerlingen niet alleen weergeven wat zij geleerd hebben in projecten of thema’s die vanuit school worden aangeboden, maar vooral ook verslag doen van eigen (onderzoeks-)projecten, eigen ervaringen. Individueel of in samenwerking met anderen (al dan niet op dezelfde school).

Zoals na de introductie van het web ontvangers zenders werden, worden ook leerlingen naast ontvangers ook zenders. Wat zij gedaan en geleerd hebben kunnen ze via die grote verscheidenheid aan tools delen met anderen op school (en erbuiten). Daarbij snijdt het mes aan twee kanten. Onderzoek heeft aangetoond dat als leerlingen stof die zij hebben geleerd in een vorm moeten gieten waarbij ze wat ze geleerd hebben met anderen moeten delen, de stof daardoor goed verinnerlijkt wordt. Aan de ene kant wordt daarmee het leerrendement van deze activiteiten voor de uitvoerende leerling(en) al groot. Aan de andere kant zullen andere leerlingen die ontvangers zijn van hetgeen medeleerlingen hebben gecreëerd, dat op een doorgaans voor hen aansprekende manier ondergaan. Zij krijgen daardoor een veel grotere verscheidenheid aan kennis en vaardigheden tot zich vanuit vele kanten, en niet meer vrijwel volledig vanuit de leerkracht. Daarbij kunnen ze zelf weer geïnspireerd worden tot eigen projecten al dan niet in samenwerking met de zender(s).

Ook zal er een vorm van specialisatie ontstaan waarbij de ene leerling beter is met een bepaald gereedschap dan de ander. Leerlingen kunnen combinaties vormen om samen tot een bepaalde output te komen. Dat zal vooral ook tot uiting komen bij grote gemeenschappelijke projecten in het kader van bepaalde projecten, die gekoppeld zijn aan de actualiteit. Ook kunnen leerlingen die bepaalde stukken gereedschap goed onder de knie willen krijgen gekoppeld worden aan leerlingen die er al goed in zijn. Zo werken we in school aan een belangrijke vaardigheden van de 21e eeuw: in teams samenwerken aan een gemeenschappelijk resultaat.

Zo wordt de school echt een leergemeenschap, waarbij leerlingen afwisselend de rol van ontvanger en zender hebben. En dat geldt eigenlijk ook voor de leerkracht. Die zal naast zender met name degene zijn die processen organiseert, begeleidt en monitort. Van leerkracht naar coach.

School kan een serie standaardformaten klaarzetten die binnen de apps als leidraad/structuur kunnen dienen voor de leerlingen, zodat zij een idee hebben over omvang of lengte en een geschikte opzet. Ook heeft school een aantal ondernemingen waarin leerlingen functies vervullen; sommigen daarvan zullen de creatieve apps op de iPad inzetten, zoals een videojournaal over de belangrijkste gebeurtenissen van de school, een website/blog over de gang van zaken op school, en geschreven, gefotografeerde of gefilmde reportages over gastoptredens op school (bij voorbeeld van ouders).

Dat is het echt onderscheidende van de tablet: zij verenigt wat specifieke apparaten konden in één device. Elk kind uitrusten met een digitale camera, een videocamera, en een laptop betekende een grote drempel, zowel qua kosten als de leercurve. Dankzij de tablets, waar alle leerlingen altijd over beschikken (1 : 1 aanpak), zijn al die tools voor geen of weinig kosten beschikbaar gekomen, terwijl de leercurve klein is.

We kunnen nu al zien met welk gemak leerlingen in hun thuisomgeving zich vaardigheden eigen maken in het digitale domein. Daarvan wordt nu maar een zeer beperkt deel naar de school toe gehaald. Door deze 1 : 1 aanpak met een tablet zal datgene wat wij nu school noemen ingrijpend gaan veranderen.