Het grote gevaar van de eenzijdige informatiestromen in een gevaarlijker wereld

Leestijd: 4 minuten

Nieuwsjunkie

Als nieuwsjunkie nam ik al van jongs af aan alle nieuws tot me. Kranten, tijdschriften, radio, TV, ik volgde bijna alles. Juist omdat ik zoveel bronnen tot me nam en heel nieuwsgierig van aard ben, kreeg ik een goed beeld van hoe op belangrijke onderwerpen opvattingen verschilden. Maar ik besefte ook al snel dat vaak zaken, die als feiten werden gepresenteerd, een nogal eenzijdige interpretatie was in het verlengde van de eigen opvattingen.

Toen internet opkwam, en zeker ook via de zoekmachines, kreeg ik er nieuwe mogelijkheden bij om informatie op te zoeken en ook standpunten te vernemen van degenen, die geen toegang hadden tot de massamedia. Met regelmaat merkte ik dat iets wat ik op die manier voor het eerst gehoord/gezien had, later toch ook doorbrak in de massamedia. En niet zo absurd was als het in eerste instantie leek.

Maar tijdens de Coronaperiode veranderde dit ingrijpend. (Of merkte ik voor het eerst dat het ingrijpend anders zat dan ik dacht).

Slechts één verhaal

Tijdens de Coronaperiode was er over vrijwel ieder onderwerp slechts ruimte voor één verhaal: Hoe het virus zich verspreidde, het gevaar van de ziekte, waar het virus vandaan kwam, het effect van de maatregelen, de bescherming en de risico’s van de vaccinatie, de oorzaken van de oversterfte. In de traditionele media, hoorde je eigenlijk maar één versie. Voor goed onderbouwde andere insteken en bewijsvoering was amper ruimte.

Ik heb het aan den lijve ondervonden. Ik kreeg amper ruimte om te laten zien, dat het virus zich door de lucht verspreidde en dus op allerlei plekken kwetsbare mensen wel risico’s liepen, hoezeer ze ook op 1,5 meter bleven. Alleen buiten de traditionele media kreeg ik wel de ruimte om die versie te laten zien en onderbouwen. Maar ook had mijn opstelling als gevolg dat ik gecancelled werd. Alleen toen ik de eerste was die op 18 november vaststelde dat de PVV een snelle spurt naar boven maakte, mocht ik weer – even – langskomen.

Hoe groot de impact hiervan is was goed te horen tijdens het oversterfte-debat op 20 februari jl. in de Tweede Kamer, waarbij staatssecretaris Karremans een hoop onzin verkocht. Maar geen van de traditionele media pikt dat op, omdat die hoop onzin hetzij ook in die media had gestaan of door wetenschappelijke experts naar buiten was gebracht zonder een kritische benadering vanuit die media.

Ook op andere dossiers

Helaas zien we dat op vrijwel alle belangrijke recente dossiers dezelfde aanpak wordt gevolgd: klimaat, stikstof, migratie, Oekraïne en Trump. Of ik nu een krant lees of naar de NPO nieuwsprogramma’s kijk, ik hoor één verhaal met slechts beperkte onderlinge afwijkingen. Heel af en toe hoor je een echt tegengeluid, maar die worden vaak ter plekke door andere deskundigen die aanwezig zijn geneutraliseerd.

Daarbij is er nog een zeer verontrustende trend. Werd in het verleden de beoordeling van ontwikkelingen los gegeven van de feiten, is het oordeel leidend bij het verstrekken van de informatie.

Rondom de historische ontwikkelingen die sinds eind januari zich aan het voltrekken zijn door de machtswisseling in de VS, is dat heel goed merkbaar en met enorme gevolgen.

Trump en Musk

Wat zich na het aantreden van Trump aan het voltrekken is, kan historisch genoemd worden. En de rol die Elon Musk erbij speelt, is daarbij groot.

Ik volg die Amerikaanse ontwikkelingen heel intensief, ook trouwens de lange aanloop ernaar toe. Daarbij maak ik gebruik van een scale aan bronnen. In de VS zijn die er wel. Enerzijds omdat de traditionele media daar geen uniform beeld geven (door de tegenstellingen tussen de Republikeinen en Democraten). Anderzijds dat er een groot aantal alternatieve media zijn waartussen zich ook interessante experts hbevinden un interpretatie van de gebeurtenissen geven.

Ja, daarbij zit veel kaf tussen het koren, maar ik ben, door mijn jarenlange ervaring, heel goed in staat ben om het kaf van het koren te scheiden.

Er wordt door Trump en Musk op een heel onorthodoxe manier opgetreden. Daarbij worden er nogal wat conventies aan de kant gegooid en (ongeschreven) regels verbroken. Om doelen te bereiken wordt er gewerkt met een shock-effect. Vaak niet omdat men precies dat wil bereiken, maar omdat het een soort van openingsbod is om de gewenste verandering te bereiken.

Daarbij loopt men zeker het gevaar dat het kind met het badwater weg wordt gegooid.

Maar het Nederlandse publiek krijgt daarover een zeer eenzijdig beeld, nog overgoten met een negatief oordeel over de personen. Alsof het halve gekken zijn, die krankzinnig zijn geworden en alles kapot aan het maken zijn.

Plus dat je ook merkt dat veel Europese politici, media en de deskundigen, die in de media verschijnen, compleet in verwarring lijken te zijn, en krampachtig bezig zijn zich vast te houden aan oude pijlers die aan het instorten zijn. Daarbij laten ze ook zien dat ze weinig kennis hebben van datgene, wat je wel zou hebben als je de ontwikkelingen hebt gevolgd in die media, die ik wel gevolgd heb.

Ik raad iedereen aan om de visie van Leon de Winter te lezen over de insteek van Trump in zijn aanpak met Rusland en Oekraïne. Ik weet niet of zijn interpretatie de juiste is, maar het is wel belangrijk om er kennis van te nemen en het scherpt de geest.

Als ik zie hoe we in Nederland al jarenlang bezig zijn met het “oplossen” van de toeslagenaffaire of de schade aan de huizen in Groningen dan denk ik dat een “Musk-achtige aanpak” voor alle betrokkenen uiterst welkom zou zijn. En de kosten zullen per saldo voor de samenleving (een stuk) kleiner zijn.

We leven in een snel veranderende wereld – en dan hebben we het effect van AI nog niet eens op volle kracht ervaren. Door de wijze waarop we onze samenleving in Nederland en Europa hebben georganiseerd kunnen we niet snel veranderen. We zitten als het ware vast in een spinnenweb en hoe meer we bewegen hoe vaster we komen te zitten.

Of we het willen of niet er zullen zich grote veranderingen voltrekken. Die maar deels worden veroorzaakt door wat Trump en Musk aan het doen zijn. Het zal ook van binnen Europa komen, waar er in de meeste landen sprake is van een forse polarisatie binnen de bevolking, waar in sommige landen wel de grote populistische partijen in de regering zitten en in andere landen niet. Dat met die landen samen een duidelijke Europese lijn getrokken kan worden is ondenkbaar, hoe flink men ook in Brussel doet.

Juist in een periode met grote ingrijpende veranderingen is een brede, veelzijdige en onafhankelijke informatievoorziening cruciaal. Dat die nu niet plaats vindt, zal tot gevolg hebben dat er niet adequaat zal opgetreden worden en we blijven hangen in diskwalificaties van degenen, die leidend zijn bij veel van de veranderingen die zich voltrekken. Met grote negatieve gevolgen….