2. Politiek

De olifant in de kamer wordt ook bij deze verkiezingscampagne noch door de politici, noch door de media benoemd. En dreigt daarom weer tot teleurstellingen te leiden. Ons systeem is achterhaald en het lijkt erop alsof niemand zich daar druk over maakt , laat staan een idee heeft hoe dat te veranderen.

In dit artikel een overzicht van de cruciale cijfers in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025. De omvang van het potentiële electoraal per partij, en de invloed van de twee sterke krachten in relatie tot strategisch stemmen. De komende debatten kunnen nog een grote invloed hebben, zeker op het kwart van het electoraat dat overweegt strategisch te stemmen, in relatie tot hun voorkeur of afkeer van de dominante politici.

Door de kenmerken van de kiezers van het CDA nu te vergelijken met die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Dan valt goed te zien hoe groot de metamorfose is van de CDA-kiezers.

In 2016 is vastgesteld dat twee kenmerken een sterke relatie hadden met de stemvoorkeuren. Dat is nu in een nog sterkere mate het geval. Die patronen zijn nu nog sterker geworden, met name bij het CDA.

Direct na het Radio1 Verkiezingsdebat is er een onderzoek uitgevoerd over het debat en de electorale voorkeuren bijna 3 weken voor de verkiezingen.

Na een relatief rustige politieke week zien we weinig verschuivingen, behoudens een nieuwe daling van de VVD.

De grootste partij per gemeente vanaf TK2003 tot en met 2025 in drie lengte-versies

Een sterke analyse van Prof. Mark Bovens over de nieuwe verzuiling in Nederland, waarom die genegeerd wordt en hoe gevaarlijk dat is.

De reactie van de kiezers op de rellen in Den Haag en het debat erover in de politiek wijst vooral op een nog sterkere polarisatie binnen het Nederlandse electoraat.

Dit zijn de resultaten van de peiling, die gehouden is direct na de Algemene Beschouwingen op 17 en 18 september 2025

Wie de Nederlandse politiek probeert te begrijpen, kan niet volstaan met één bril. Elke kiezer draagt zijn of haar eigen glazen, waardoor dezelfde partij links of rechts kan lijken te staan. Ons onderzoek laat zien dat deze subjectieve brillen het electorale landschap niet alleen kleurrijk en representatief maken, maar ook versnipperd en gepolariseerd en daarmee wordt het vormen van stabiele meerderheden steeds uitdagender. Een Analyse van gegevens verzameld door Peil.nl in de peiling van 6 september 2025.

Bij al de promotie voor het "midden-kabinet" CDA, GroenLinks-PvdA, D66, VVD om de grote problemen op te lossen waar Nederland voor staat, lijkt men gemakshalve te vergeten dat drie van de vier partijen tussen 2017 en 2023 in het kabinet zat en toen Timmermans eurocommissaris was.

Een nieuwe column van Max von Kreyfelt naar aanleiding van de peiling van de afgelopen weekend.

De verschuivingen van deze week zorgen voor een kopgroep van 3 partijen, die onderling nog maar 4 zetels verschillen. Maar als dan bekeken wordt wat dit gaat betekenen voor de coalities die - binnen de randvoorwaarden die door de politieke partijen nu worden gesteld - dan is duidelijk hoe lastig de formatie zal gaan worden.

Het artikel beschrijft de val van kabinet Schoof als onderdeel van een structureel probleem: het Nederlandse politieke systeem sluit niet meer aan bij de 21e eeuw. Polarisatie, versnippering en gebrek aan leiderschap maken stabiele coalities vrijwel onmogelijk. Verkiezingen lossen dit niet op; alleen grondige stelselherziening kan verandering brengen. Maar de kans dat die er goedschiks komt is vrijwel nihil

Vrijdagavond stapten de NSC-bewindslieden op. Via deze peiling wordt ingegaan op wat de kiezers hiervan vinden. En welke gevolgen dat heeft op de zetelverdeling.

Persoonlijke en maatschappelijke gebeurtenissen die samen een gevoel van naderend onheil oproepen: van een schokkende moord dichtbij huis tot internationale conflicten, mijn verhoor door de Parlementaire Enquêtecommissie Corona en politieke chaos in Den Haag. Het huidige stelsel faalt; hervorming is dringend noodzakelijk.

Twee weken na de vorige peiling zien we een stijging van 3 zetels van het CDA en een daling van 3 zetels van de VVD. Hiermee nadert het CDA PVV en GroenLinks/PvdA die samen op 28 zetels staan

Ten opzichte van begin juli zijn de electorale verschuivingen beperkt. Het oordeel van CDA- en VVD-kiezers over mogelijke coalities loopt sterk uiteen. Met name het oordeel over GroenLinks-PvdA als mogelijke regeringspartner verschilt sterk.

Sinds 1977 bepaalt de zittende premier vaak de uitslag van Tweede Kamerverkiezingen. Als die ontbreekt, krijgen coalitiepartijen harde klappen. Wat betekent dat voor 29 oktober? En welke strategie kan de VVD nog redden van een historische afstraffing? Een analyse van patronen, thema’s en scenario’s.

Bij kiezers van andere partijen dan GroenLinks/PvdA en VVD doen resp. Timmermans en Yeşilgöz het niet erg goed, Dat lijkt te wijzen op een verkiezingsuitslag waar het diepterecord van de grootste partij (31 zetels) wel eens gebroken zal kunnen worden. Een verdere verkruimeling van het Nederlandse Parlement. Wat de formatie nog ingewikkelder zal maken.

Deze laatste peiling van dit parlementaire jaar laat zien dat de VVD verder wegzakt en onder het CDA terechtkomt. Die partij verloor kiezers door hun opstelling inzake asiel, maar won aan de andere kant daar juist ook kiezers door. Mede omdat de meerderheid van de Nederlanders vindt dat hulp aan illegalen niet strafbaar moet worden.

Wie er premier zal worden en welke partijen in de regering kunnen komen speelt bij Tweede Kamerverkiezingen een grote rol. Deze informatie laat goed zien hoe sterk de uitgangspositie van het CDA/Bontenbal is.

De verschuiving in de uitslag tussen de Tweede Kamerverkiezing en de vorige wordt bepaald door een groot aantal kiezersbewegingen. Via inzicht in de huidige verschuivingen is een goed beeld te geven van de opbouw van de uitslag van nu en de speelruimte die er nog voor de verschillende partijen is.

De recente Peiling van EenVandaag met 7 zetels stijging van JA21 en dalingen bij vrijwel alleen linkse partijen slaat de plank volledig mis. Helaas niet het enige probleem van de zetelpeilingen van EenVandaag.

De ontwikkelingen rondom de motie-Piri over volledige embargo wapenleveranties aan Israël, het toetreden van Coenradie bij JA21 en het uitsluiten van de PVV door de VVD lijken grote invloed te gaan hebben op het electorale krachtenveld in de komende maanden.

De keuze van de VVD om de PVV uit te sluiten van een volgende regering zou wel eens de achilleshiel van de VVD kunnen betekenen bij TK2025. Het zal het CDA in de kaart spelen en de VVD heeft het risico op de slechtste verkiezingsuitslag sinds hele lange tijd.

De peiling laat vrijwel dezelfde uitslag zien als van voor de val van het kabinet. Maar dat zegt nog niets over de uitslag op 29 oktober 2025. Daarbij zit de VVD in een ingewikkelde situatie door de concurrentie van de PVV en CDA. De kans dat er weer een regering met vier partijen moet komen is groot.

De reactie van de kiezers van de coalitiepartijen op de 10 punten van Wilders zijn overwegend positief. Op een punt na vinden ze bij ieder punt dat die ingevoerd zou moeten worden. De PVV herstelde 3 zetels bij de peiling en 71% van de PVV-kiezers vindt dat Wilders de stekker uit het kabinet moet trekken als de punten niet grotendeels door de coalitie wordt overgenomen.

In opdracht van de kamerfractie van PVV is een onderzoek uitgevoerd om vragen over immigratie en integratie, die vorig jaar in een onderzoek in Duitsland zijn gesteld, ook in Nederland te stellen. De totaalresultaten komen sterk overeen in de beide landen. Alleen in Nederland is er een grotere mate van polarisatie.